v. 27. Haudquaquam nunc primo se id dicere, sed ipsos testes esse ut iam professus fuerit se Christo esse inferiorem v. 28. Id vero se adeo non aegre ferre, ut imo de hoc gaudeat v. 29. De quo gaudio suo ut discipulos certiores faciat, subiungit disparitatem inter se et Iesum oportere maiorem usque evadere v. 30. Concludit rationem afferens huius disparitatis, quod Christus non sit de terra, sed de caelo venerit v. 31; noverat ergo aliam practer humanam in Christo esse naturam, quumque de eo ut de uno semper loquatur, unam dumtaxat Christi personam non duplicem ab eo agnitam esse liquet. — In graeca pagina est i navτwy, quod verti aeque potest super omnes et super omnia. Similitudo adhibita in v. 29 interpretanda est secundum ritus nuptiarum qui inter Iudaeos obtinebant. Sensus ita est: Sponsam quidem ut suam habere deque nuptiis tamquam de re propria gaudere nemini licet nisi sponso. Amicus tamen sponsi, (sic vocabantur paranymphi), ut sponsum ad thalamum comitatus est, gaudet de sponsi laetitia, ubi hunc audit intro cum sponsa colloquentem. Vsitatum est ecclesiam ut Christi sponsam exhibere, quorum nuptiae saepe in Novo Testamento commemoratae nil aliud sunt quam hominum ad Christum adiunctio. Hanc adiunctionem, in qua Baptista paranymphum quodammodo egerat, iam fieri coeptam huius discipuli ipsi magistro tantum non indignantes narrabant. Is ergo illos redarguit, docetque ut, quae res eos angebat, eadem ipsum gaudio afficeret, quippe qua ipsius vota explerentur. - Attende ut Baptista testimonia sua de Christo concludat aperte atque iterato affirmando Christum de caelo venisse.

v. 32. Hacc et quae sequuntur usque ad finem capitis, non Baptistae sed evangelistae verba sunt, quod multiplici argumento conficitur. Primo ipsa horum materies atque adeo primac ipsae enuntiationes non pertinent ad eam rem de qua Baptista cum discipulis loquebatur. Secundo, si huius essent verba testimonium eius nemo accipit, haec de Christo dicta essent; sed haec de Christo vere dici nequibant, atque unaquaeque fere pagina vel huius evangelii contrarium docct, in quo saepe ingeminatur illud multos credidisse in Christum. Tertio de Christo dicta item essent quae sunt in vv. 33. 34, sed quae

tamen multo minus de eo dicerent ac Baptista superius dixerat. Quarto, quae leguntur in vv. 35. 36, sunt de illo rerum genere quas Christus ipse omnium primus aperte nos docuit. Est ergo evangelista qui haec loquitur, petens Ioannis Baptistae discipulos, etiamtum, quum ipse scriberet, Baptistam Christo praeferentes, deque his pronuntiat illa et testimonium eius, hoc est Baptistae, nemo accipit. Confer illud vidit cum Io. I, 32. 33, et cum Matth. III, 14. 16, illudque audivit cum Matth. III, 17. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. XLVII. n. 17.

v. 33. Signavit copayzev sigillavit. Sigillum apponimus iis de quorum fide nobis constare profitemur. Sensus ergo est: Qui accepit testimonium eius, Ioannis Baptistae videlicet, profitetur se credere quia Deus verax est; paucis: Qui credit Ioanni Baptistae, credit Deo. Confer Io. VI, 27.

v. 34. Ratio cur ita sit. Haec ipsa ratio confirmatur eo quod Deus, quibus aliquod munus demandat, non modo non parcius quam opus est, sed affatim cos Spiritu sancto repleat; quum ergo Baptista missus a Deo fuerit ut testimonium perhiberet de Christo, eius testimonium accipiendum procul dubio est.

vv. 35. 36. Attende graecum articulum scmper adhibitum ante nomen vicv filium. Considera ut et Deum et Iesum patris et filii appellationibus simpliciter et absolute evangelista designet. — Prior sententia versus 35 rationem exhibet posterioris, posterior autem postrema illa Baptistae verba confirmat, qui de caelo venit, super omnes est. In v. 36 est solita clausula respondens praecipuo evangelistae consilio.

CAPVT IV

V1

1 t ergo cognovit Iesus quia audierunt Pharisaei quod Iesus plures discipulos facit, et baptizat, quam Ioanncs,

2 (quamquam Iesus non baptizaret, sed discipuli eius)

3 reliquit Iudaeam, et abiit iterum in Galilaeam. 4 oportebat autem eum transire per Samariam. 5 Venit ergo in civitatem Samariae, quae dicitur Sichar: iuxta praedium, quod dedit Jacob Ioseph filio tuo.

6 Erat autem ibi fons Iacob. Iesus ergo fatigatus ex itinere, sedebat sic supra fontem. Hora erat quasi sexta.

7 Venit mulier de Samaria haurire aquam. Dicit ei Iesus: Da mihi bibere.

8 (Discipuli enim eius abierant in civitatem ut cibos emerent.)

9 Dicit ergo ei mulier illa Samaritana: Quomodo tu ludaeus cum sis, bibere a me poscis, quae sum mulier Samaritana? non enim coutuntur Iudaei Samaritanis.

10 Respondit Iesus, et dixit ei: Si scires donum Dei, et quis est, qui dicit tibi: Da mihi bibere: tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.

11 Dicit ei mulier: Domine, neque in quo haurias habes, et puteus altus est: unde ergo habes aquam vivam?

12 Numquid tu maior es patre nostro Iacob, qui dedit nobis puteum, et ipse ex eo bibit, et filii eius, et pecora eius?

13 Respondit Iesus, et dixit ei: Omnis, qui bibit ex aqua hac, sitiet iterum: qui autem biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum.

14 sed aqua, quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam.

15 Dicit ad eum mulier: Domine, da mihi hanc aquam, ut non sitiam: neque veniam huc haurire. 16 Dicit ei Iesus: Vade, voca virum tuum, et veni huc.

17 Respondit mulier, et dixit: Non habeo virum. Dicit ei Iesus: Bene dixisti, quia non habeo virum: 18 quinque enim viros habuisti, et nunc, quem habes, non est tuus vir: hoc vere dixisti.

19 Dicit ei mulier: Domine, video quia Prophe

ta es tu.

20 Patres nostri in monte hoc adoraverunt, et vos dicitis, quia Ierosolymis est locus, ubi adorare oportet.

21 Dicit ei Iesus: Mulier, crede mihi, quia venit hora, quando neque in monte hoc, neque in lerosolymis adorabitis Patrem.

22 Vos adoratis quod nescitis: nos adoramus quod scimus, quia salus ex Judaeis est.

23 Sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. Nam et Pater tales quaerit, qui adorent eum.

24 Spiritus est Deus: et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare.

25 Dicit ei mulier: Scio quia Messias venit, (qui dicitur Christus.) cum ergo venerit ille, nobis annunciabit omnia.

26 Dicit ei lesus: Ego sum, qui loquor tecum. 27 Et continuo venerunt discipuli eius: et mira

bantur quia cum muliere loquebatur. Nemo tamen dixit: Quid quaeris, aut quid loqueris cum ea?

28 Reliquit ergo hydriam suam mulier, et abiit in civitatem, et dicit illis hominibus.

29 Venite, et videte hominem, qui dixit mihi omnia quaecumque feci: numquid ipse est Christus?

30 Exierunt ergo de civitate, et veniebant ad eum. 31 Interea rogabant eum discipuli dicentes: Rabbi, manduca.

32 Ille autem dicit eis: Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis.

33 Dicebant ergo discipuli ad invicem: Numquid aliquis attulit ei manducare?

34 Dicit eis Iesus: Meus cibus est ut faciam voluntatem eius, qui misit me, ut perficiam opus cius. 35 Nonne vos dicitis, quod adhuc quattuor menses sunt, et messis venit? Ecce dico vobis: Levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt iam ad messem.

36 Et qui metit, mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam : ut, et qui seminat, simul gaudeat, et qui metit.

37 In hoc enim est verbum verum: quia alius est qui seminat, et alius est qui metit.

38 Ego misi vos metere quod vos non laborastis: alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis. 39 Ex civitate autem illa multi crediderunt in eum Samaritanorum, propter verbum mulieris testimonium perhibentis: Quia dixit mihi omnia quaecumque feci.