40 Cum venissent ergo ad illum Samaritani, rogaverunt eum ut ibi maneret. Et mansit ibi duos dies.

41 Et multo plures crediderunt in eum propter sermonem eius.

42 Et mulieri dicebant: Quia iam non propter tuam loquelam credimus: ipsi enim audivimus, et scimus quia hic est vere Salvator mundi.

43 Post duos autem dies exiit inde: et abiit in Galilaeam.

44 Ipse enim Iesus testimonium perhibuit quia Propheta in sua patria honorem non habet.

45 Cum ergo venisset in Galilaeam, exceperunt eum Galilaei, cum omnia vidissent quae fecerat Ierosolymis in die festo: et ipsi enim venerant ad diem festum.

46 Venit ergo iterum in Cana Galilaeae, ubi fecit aquam vinum. Et erat quidam regulus, cuius filius infirmabatur Capharnaum.

47 Hic cum audisset quia Iesus adveniret a Iudaea in Galilaeam, abiit ad eum, et rogabat eum ut descenderet, et sanaret filium eius: incipiebat enim mori.

48 Dixit ergo Iesus ad eum: nisi signa et prodigia videritis, non creditis.

49 Dicit ad eum regulus: Domine descende prius quam moriatur filius meus.

50 Dicit ei Iesus: Vade, filius tuus vivit. Credidit homo sermoni, quem dixit ei Iesus, et ibat.

51 Iam autem eo descendente, servi occurrerunt ei, et nunciaverunt dicentes, quia filius eius viveret.

52 Interrogabat ergo horam ab eis, in qua melius habuerit. Et dixerunt ei: Quia heri hora septima reliquit eum febris.

53 Cognovit ergo pater, quia illa hora erat, in qua dixit ei Iesus: Filius tuus vivit: et credidit ipse, et domus eius tota.

54 Hoc iterum secundum signum fecit Iesus, cum venisset a Iudaea in Galilaeam.

COMMENTARIVM

vv. 1-3. Hic Christi reditus in Galilacam idem ille ipse est

de quo Matthaeus IV, 12, Marcus I, 14, et Lucas IV, 14 loquuntur. Tempus anni crat, quod colligimus vel ex uno v. 35 huius capitis, intra mensem novembrem vel decembrem, illius, inquam, anni quo primo post baptismum Christus pascha Hierosolymac celebraverat, hoc est anni aer. vulg. 26, paulloque post quam Ioannes Baptista in vincula coniectus fucrat. Lege de Evangeliis Lib. III. Diss. XXXIX. n. 17; Diss. XLIII. nn. 8-11; Diss. XLIV. n. 8.

vv. 4. 5. Nomine Samariae, non urbem, sed regionem in hoc loco designari liquet.-Sichar cadem ac Sichem, olim praecipua urbs regni Israelitarum, deinde Neapolis et Flavia Neapolis, nunc Nablusa vocata.- De praedio, cuius hic mentio est, aliquid disces ex los. XXIV, 32.—Christus in urbem ingressum non esse efficitur ex v. 8.

v. 6. Fons idemque puteus Iacobi (1) hodie quoque visitur, sicut viscbatur actate Hieronymi (2) atque adeo ineunte saeculo IV (3).- Iesus fatigatus ex itinere, utpote verus homo, Docetas et Phantasiastas refutat.

(1) Conf. vv. 11. 12.

(2) Epitaphium Paullae.

(3) Itinerarium hierosolymitanum.

vv. 7 seqq. In tota hac narratione, potissimum in sermone Christi ct mulieris, vides ut sese vivida illa ac nativa simplicitas prodat, aeque ac in ceteris huiusmodi longioribus narrationibus in hoc evangelio descriptis, quam, qui hacc reputare norunt, probe sentiunt individuam veritatis comitem esse. v. 9. Postrema verba sunt evangelistac pertinentque ad mulieris dictum declarandum.

vv. 11. 15. Quisque sentiat necesse est haec mulieris responsa quam ex natura sint.

v. 16. Haec Christus dixit ut occasionem ex mulieris responsione caperet sese huic prodendi.

vv. 19. 20. Mulier, e Christi verbis ipsum prophetam esse intelligens, iam θεολογειν amat.

v. 21. Iam non ultra certa urbs erit in qua publicus cultus Deo exhibeatur. Hunc sensum proposita quaestio v. 20 exigit.

v. 22. Quum Iesus v. 21 satis quaestioni fecisset, iam mulierem id docet quod magis de cultu divino nosse opus erat. Ac primo quinam ille sit quem colimus, quem Samaritae, illa praesertim actate, ieiune atque incondite noverant. - Liquet Iudaeorum populum a Deo clectum, in quo ipsius Dei cultus obtineret, propterea fuisse, quia ex Iudaeis salus, quia, inquam, Messias ex his oriturus erat; quem horum verborum scnsum esse co confirmatur quod mulier mox subiecit v. 25.

v. 23. Deinde de modo Christus loquitur quo Deus colendus. Qui putant his Christi verbis significari externum Dei cultum necessarium haud esse, legant in Io. II, 14-17 quae Christus aliquot ante mensibus egerit dixeritque in templo Hierosolymitarum. In hoc ergo loco Christus cos reprehendit qui, ritus ac caerimonias observasse contenti, unice securi erant de animi sensibus quibus quemque agi ac duci in illis observandis oportet.

v. 24. Dictorum ratio subiungitur. Spiritus est Deus graece Πνευμα 0ɛos, propositio inversa, sicut apparet, non modo ex articulo, sed ex argumentationis contextu atque adeo ex materie.

v. 25. Lege quae diximus de v. 22; facile erit concludere morem obtinuisse ut salutis appellatione Messias signaretur;

cuius appellationis cum nomine Iesu convenientia neminem latet. Confer v. 42. Venit pyetat, tempore praesenti; scilicet et Samaritae per illud tempus Messiam exspectabant. Confer v. 29.

v. 33. Nativa veritatis simplicitas in his proditur, et scriptor facile agnoscitur ea narrans quibus praesens adfuerat.

v. 34. Opus eius. Confer Io. VI, 29; XVII, 4. Quodnam hoc opus, Christus infra explicat metaphoris ex semente et messe petitis.

v. 35. Messis peragebatur inter pascha et pentecosten. Tempus ergo tunc erat intra menses novembrem et decembrem. Metaphorae sensus est tempus iam adesse quo gentes omnes in ecclesiam congregarentur. Christus haec dixit occasione eius quod de Samaritis in hoc loco narratur.

v. 36. Christus discipulos ad spiritalem hanc messem capessendam duplici proposito emolumento excitat, mercede quam recepturi essent, et fructibus quos ipsorum labores toti hominum generi essent parituri; aitque fore ut eam ob rem non minus ii gaudeant qui severant, quam ipsi qui meterent. Qui severant messemque paraverant, prophetae erant, Ioannes Baptista, potissimum autem ipse Christus caelesti gratia, cuius auctor est, hominum animos ad fidem perducens.

v. 37. Significaverat moxque v. 38 aperte dicturus erat non ipsos apostolos sevisse quae messuri essent; sensus ergo huius versus sic est: Nam hac quoque in re obtinct illud adagium: Alius est qui seminat, et alius est qui metit.

v. 38. Accommodatio proverbii ad rem de qua agitur. Ex his efficitur per illos menses, qui fuerunt a paschate ad Christi profectionem ex Iudaea, discipulos ab eo missos fuisse ad populos illius regionis docendos. Confer Io. III, 22; IV, 1. 2.

vv. 39-42. Animadverte ut loannes pro more suo hanc narrationem concludat multos commemorans qui in Christu tunc crediderunt. Salvator mundi idem procul dubio ac Messias; imo in graeco exemplari additur å Χριστος Christus. Confer vv. 22. 25.

vv. 43. 44. Ioannes narrationem de Christi reditu ex Iudaea in Galilaeam, quam superius v. 3 interruperat, nunc repetit. De Iudaea itaque dicta a Christo sunt illa: Quia prophe

ta in sua patria honorem non habet, quorum similia alias is dixit de Nazaretho. Enimvero, si de Nazaretho dicta essent quae sunt in hoc v. 44, certe non ratio haec esse poterat ut Christus e Iudaea rediret in Galilaeam, in qua haec urbs posita erat, sensusque Ioannis nos lateret. Tum Ioannes in hoc loco Nazarethum ne nominavit quidem. Neque dicas Iesum e Iudaea reversum primo ivisse Nazarethum, id vero Ioannem narrare omisisse; inconcinne enim is rationem attulisset eius quod minime narraverat, teque collatio refutaret eorum quae sunt in v. 54 et in Luc. IV, 23. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. XXIV.

v. 45. Non tamen miracula Hierosolymae Christus fecisse videtur. Lege v. 54 et Io. II, 11.-In die festo graece est ἐν v to sopra, quod non unum solummodo festum diem significat, sed quotquot sunt quibus aliquod sollemne agitur.

vv. 46. seqq. Qui, quae in hoc loco Ioannes narrat, eadem autumant esse ac quae Matthaeus VIII, 5-13 et Lucas VII, 1-10, tricas sibi nectunt, ipsaque lectione refelluntur. vv. 50. 53. Nota clausulam repetitam.

v. 54. Primum signum Christus ediderat Canae; hoc ergo alterum primum fuit eorum quae edidit Capharnaumi. Apparet itaque nondum eum post reditum e Iudaea Nazarethum venisse, non enim huc venit nisi post complura signa Capharnaumi edita (1).

CAPVT V
T V

1

Post

ost haec erat dies festus Iudaeorum, et ascendit Iesus Ierosolymam.

2 Est autem lerosolymis Probatica piscina, quae cognominatur Hebraice Bethsaida, quinque porticus habens.

(1) Luc. IV, 23.