necesse non est id facere, sed solum quaerendum quae caussa fuerit cur Christus de iis, quae sequuntur, sermonem instituerit. Itaque meminerimus ut superiore anno, per idem hoc sollemne scenopegiae, quum Christus quemdam aegrotum sanasset die sabbati, Iudaeorum primores consilium iniverint ipsum interficiendi (1). Haec caussa fuit cur Christus illo anno neque ad sollemne paschatis Hierosolymam venerit (2), et ad ipsum hoc sollemne scenopegiae, quod tunc, quum haec loqueretur, agebatur, venire una cum suis recusaverit. Lege quae diximus de v. 6. De illis vero Iudaeorum machinationibus erat sane cur Christus, ut primum occasio data est, cum ipsis expostularet. Quamobrem, ut Hierosolymam advenit, in medio sollemnis, ad templum adscendit, auditisque hominibus de ipsius doctrina dubitantibus, his primo paucis respondit, continuoque ad illud nefarium consilium venit in ipsum ab urbis primoribus excogitatum. Itaque infit, se quidem ab ipsis calumnia de violata sabbati religione notari, qui tamen totam legem a Moyse ipsis datam negligerent ac perrumperent. v. 20. Grammatice quidem ac logice esse deberet: Quid ergo et cetera; sed istud ergo, expostulationis gravitatem atque Evɛpyeta enervans, non certe ille adhibeat qui vehementiore animi affectu commotus aliquid cum aliquo expostulat. v. 21. De verbo respondit, recole, quae diximus in Io. V, 17. Christus, neglecta, ut par erat, inurbana atque impia interpellatione, dicere pergit. Graecum Oavμaev, aeque ac - θαυμάζειν, latina mirari, admirari, non semper approbationem rei, quam miramur, sed et improbationem adiunctam sibi habet; tum ea miramur quae laude digna sunt atque eximie placent, tum quae valde indecora ac vituperanda; hanc alteram significationem illud verbum habet in hoc loco; quod a Chrysostomo notatum iam est, et apparet ex ipsa orationis materie et contextu. - Omnino assentiendum Theophylacto, qui autumat verbo miramini iungendum illud propterea dia touto propter hoc, quae vox nunc legitur initio insequentis versus. - Facile sentimus haec a Christo ita dici ut ea contraponat illis nemo (1) Io. V, 16. 18. (2) Ib. VI, 4 coll. VII, 1. Lege Lib. II de Evang. Annot. LXXVII. ex vobis facit legem, sensumque esse: Vos, qui nullam legem servatis, mirum esse ducitis me contra legem, prout vobis videtur, unum quid commisisse. vv. 22. 23. Sententia incipit nomine Moyses. Iam Christus argumento a minore ad maius se defendit, ostenditque nihil in eo, quod fecerat, esse castigatione dignum. — In 'sabbato, id est etiam in sabbato. Vt non iva un ne solvatur lex. v. 24. Christus concludit opportuna commonitione. Secundum faciem xat' ¿yiv secundum visum, secundum externam speciem, secundum id quod prima specie apparet. v. 27. Ex Christi responsione v. 29 intelligimus adverbio unde in hoc versu significari, non locum, sed genus patremque. Ex Isaiae vaticinio (1) Iudaei didicerant Christum ex virgine oriturum sine patre; hinc illa vulgi sententia: Christus autem cum venerit, nemo scit unde sit. v. 28. Et me scitis, et unde sim scitis, (figura concessionis, sed per ironiam; italice sic diceres: Si sì, sapete onde io sono), et tamen, (quod scire non vultis ), a me ipso non veni, sed est verus aknovos verax, eique propterea credendum, qui misit me, quemque vos nescitis. Confer Io. VIII, 26. Nomen arvos verus, verax, in hoc loco eamdem vim habet ac hebraicum ¡, quod nomen verbale est, quamquam non ut tale usurpatum in bibliis reperiatur, quodque, sicut ipsa forma docet et comparatio cum aliis linguis semiticis, eum significat cui fides omnino habenda est. Confer cum hoc loco verba Apocalypseos: Ταδε λεγει ὁ ̓Αμην, ὁ μαρτυς ὁ πιστος και αληθινος Haec dicit AMEN, testis fidelis et verus (2), in quibus Amen est nomen (ľ Amen), quo Christus signatur, quodque explicatur verbis quae sequuntur. Confer Ap. XIX, 11. 13. Quum ergo fides omnino habenda sit ei qui Christum misit, tacite is infert sibi quoque credendum. v. 29. Recole quae diximus de Io. VI, 46. v. 30. Confer v. 6 et VIII, 20. Item confer hos tres locos cum Io. XIII, 1. (1) Is. VII, 14. v. 31. Illi iidem, qui crediderunt, ita alios percontabantur: Siquidem hic Iesus non est Christus, num putatis Christum plura signa editurum? v. 33. Ergo, hoc est, eo quod venissent ut apprehenderent eum v. 32. — Adhuc modicum tempus vobiscum sum; velut si diceret frustra ipsos esse qui eum vellent apprehendere, quum ipse nollet; se enim inter eos sex etiam menses mansurum, quia nondum venerat hora eius v. 30, tum vero sponte sua abiturum, nam oblatus est quia ipse voluit (1). Confer Io. X, 18. v. 34. Et ubi ego sum, id est, quia ubi ego sum. Nota illud sum tempore praesenti, et compara cum verbo vado, quod est in versu superiore, item cum Io. VIII, 21; ex quo loco intelliges quoque quid Christus significaverit tum verbis non invenietis, tum verbis non potestis venire; illudendo haec dicere Christus videtur, ut sensus sit: Nunc me quaeritis; verum et alias alia ratione quaeretis, sed frustra. v. 35. In dispersionem Gentium sis Thy diαcпopay Tv EXAnywv, hoc est, ad Iudaeos qui inter alias gentes dispersi degebant. Confer Iac. I, 1; I Pet. I, 1. v. 37. Hic dies octavus erat scenopegiae, secundus et vicesimus mensis tisri, qui dies illo anno incidit in diem 29 septembris. Hierusalem, inquit Hieronymus, penuriam patitur sitis, ita ut caelestibus utatur pluviis, et raritatem fontium cisternarum exstructione soletur (2). Has pluvias Iudaei a Deo petebant die octavo scenopegiae. Hinc occasio Christo oblata haec dicendi. Confer Io. IV, 10. 13. 14. — Quid sit venire ad Christum, diximus ubi enarravimus Io. VI, 35. 37; quod meminisse necesse est ut huius et sequentis versus nexus perspiciatur. v. 38. Qui credit in me, graece 'O пIGTEVOV Eis due Credens in me, nominativus absolutus sine verbo; qui est hebraismus ita exponendus ac si dictum esset: Quod attinet ad credentem in me.-Verba sicut dicit scriptura pertinere possunt ad sententiam quae sequitur, etsi haec sententia his verbis expressa in scripturis non legatur, quum tamen legatur illud quod statim Ioannes nos docuit iis verbis significari, datio inquam (1) Is. LIII, 7. (2) In Is. XLIX, 14. Spiritus sancti. Lege Ioel. II, 2 et Act. II, 16-18. Possunt tamen pertinere ad priora, ut sensus sit: Qui credit in me ita ut praecipit scriptura. Confer Deut. XVIII, 15. 18. Qui credunt in Christum, aliis quoque, accepto Spiritu sancto, doctrina sua profuturi praedicuntur. v. 39. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. XLIII. nn. 71. 72. Christi ergo sententia in vv. 37. 38 haec est: Qui credit in dabitur ei Spiritus sanctus, postquam ero glorificatus. Quisnam vero haec dicere potuisset, nisi qui Deus esset? v. 40. Propheta проpτns (il profeta). Lege quae diximus de Io. I, 19-23. vv. 41. 42. Vides ut oracula de Christo edita vulgo nota essent. v. 45. Non tamen eodem die quo missi fuerant. Confer vv. 32. 37. v. 48. De his principibus habes quae legas in Lib. III de Evangeliis Diss. XXVIII. n. 35. v. 52. Frustra homines Nicodemum scripturas scrutari iubebant, ut illud reperiret quod in scripturis non est. v. 53. Quae sunt ab hoc versu ad v. 11 insequentis capitis VIII, absunt a plerisque ac praecipuis codicibus graecis, patres item graeci plerique vel ea non agnoverunt vel de iis dubitarunt; secus latini tum patres tum codices. Qua de re multos habes quos legas. Nobis satis sit quaedam annotasse. Aliud est quaerere an haec sint scripturarum sacrarum pars, aliud an ab ipso Ioanne scripta. De primo iam non licet dubitare, ex quo ecclesia iudicium de eo tulit. Quod ad alterum, sunt utique in hac narratione de muliere adultera quae dictionem Ioannis propriam redolere non videntur; non tamen via deest qua difficultas, si quam haec faciunt, removeatur. Nam primo, inquiunt, illa in montem Oliveti, nullo, contra ac Ioannes solet, apposito quo huius montis situs signetur, vix adiudicari queant Ioanni. At non magis, quam Oliveti, situs torrentis Cedronis ad huius montis radices decurrentis notus lectoribus erat, Cedronem tamen Ioannes sine ullo apposito commemoravit (1). Secundo Hierosolymitas Io (1) Io. XVIII, 1. annes numquam populum ut in Io. VIII, 2, sed Iudaeos vocat. Verum codices sunt in quibus non nasλaos omnis populus, sed пas o xλos omnis turba legitur, vocabulum inquam saepe a Ioanne usurpatum ad designandos Hierosolymitas. Tertio scribarum, qui in Io. VIII, 3 comparent, nulla alia mentio est in hoc evangelio. Attamen in quibusdam exemplaribus non scribae et Pharisaei nominantur, sed pontifices et Pharisaei, qui utrique saepius una consociantur apud Ioannem. Quarto Ioannes alios Iesum Magistrum compellantes non inducit, sed Rabbi aut Rabboni, addens his vocabulis magistrum significari. Sed hoc bis dumtaxat fecit; potuitque certe semel id facere omisso vocabulo hebraico. Tum, etsi alias homines Iesum Magistrum compellantes non inducat, inducit tamen eum hoc vocabulo appellantes ac designantes Io. XI, 28. Confer Io. III, 2 et XIII, 13. Alia corradere, quae aliena sint a Ioannis oratione, puto, nequibis. Quod enim quaedam in his versibus voces sint alias a Ioanne non adhibitae, hoc quidem nihil conficitur ad id ut haeс πpixл Ioannis non esse dicatur; nam et in reliquo evangelio ρικοπη quaedam sunt semel dumtaxat a Ioanne adhibita. E contrario in hac ipsa narratione aliquot reperimus quae alias quoque Ioannes usurpavit, numquam vero ceteri evangelistae, atque adeo quae Ioannis propria haberi aut possunt aut debent. Verbum xataλaμbavetv deprehendere Io. VIII, 3. 4 numquam apud alios legitur, nisi semel apud Marcum; ast Ioannes aliis quoque in locis eo usus est inque eumdem sensum accepto. Illa Hoc autem dicebant tentantes eum Ioannis orationi consonant omnino. Confer Io. VI, 6. Item illa MaxɛTI aμaptave Ne ultra pecces Io. VIII, 11 nuspiam nisi in Io. V, 14 dicta item leguntur. Pro verbo λ9c6oλev lapides iacere in Io. VIII, 5 alia exemplaria habent verbum 20αge lapidare ab uno Ioanne alias adhibitum. Neque a Ioannis consilio haec narratio abludit, quod erat, non modo ad fidem, sed et ad amorem erga Iesum homines excitare. In duobus denique versibus postremis 10 et 11 ecquis Ioannem haec narrantem non sentiat? Ceterum, quum hac de re ecclesia nihil pronuntiaverit, condemnandus certe ille non esset qui, pro certo habens hane περικοπήν esse canonicam et θεοπνευστον, negaret |