v. 31. Illi iidem, qui crediderunt, ita alios percontabantur: Siquidem hic Iesus non est Christus, num putatis Christum plura signa editurum?

v. 33. Ergo, hoc est, eo quod venissent ut apprehenderent eum v. 32. — Adhuc modicum tempus vobiscum sum; velut si diceret frustra ipsos esse qui eum vellent apprehendere, quum ipse nollet; se enim inter eos sex etiam menses mansurum, quia nondum venerat hora eius v. 30, tum vero sponte sua abiturum, nam oblatus est quia ipse voluit (1). Confer Io. X, 18. v. 34. Et ubi ego sum, id est, quia ubi ego sum. Nota illud sum tempore praesenti, et compara cum verbo vado, quod est in versu superiore, item cum Io. VIII, 21; ex quo loco intelliges quoque quid Christus significaverit tum verbis non invenietis, tum verbis non potestis venire; illudendo haec dicere Christus videtur, ut sensus sit: Nunc me quaeritis; verum et alias alia ratione quaeretis, sed frustra.

v. 35. In dispersionem Gentium eis toy diacropav tav‘EXAnywy, hoc est, ad Iudaeos qui inter alias gentes dispersi degebant. Confer Iac. I, 1; I Pet. I, 1.

v. 37. Hic dies octavus erat scenopegiae, secundus et vicesimus mensis tisri, qui dies illo anno incidit in diem 29 septembris. Hierusalem, inquit Hieronymus, penuriam patitur sitis, ita ut caelestibus utatur pluviis, et raritatem fontium cisternarum exstructione soletur (2). Has pluvias Iudaci a Deo petebant die octavo scenopegiac. Hinc occasio Christo oblata haec dicendi. Confer Io. IV, 10. 13. 14. Quid sit venire ad Christum, diximus ubi enarravimus Io. VI, 35. 37; quod meminisse necesse est ut huius et sequentis versus nexus perspiciatur.

v. 38. Qui credit in me, gracce ‘O пIOTEVWV els èμe Credens in me, nominativus absolutus sine verbo; qui est hebraismus ita exponendus ac si dictum esset: Quod attinet ad credentem in me.-Verba sicut dicit scriptura pertinere possunt ad sententiam quae sequitur, etsi haec sententia his verbis expressa in scripturis non legatur, quum tamen legatur illud quod statim Ioannes nos docuit iis verbis significari, datio inquam

(1) Is. LIII, 7.

(2) In Is. XLIX, 14.

Spiritus sancti. Lege Ioel. II, 2 et Act. II, 16-18, Possunt tamen pertinere ad priora, ut, sensus sit: Qui credit in me ita ut praecipit scriptura. Confer Deut. XVIII, 15. 18. Qui credunt in Christum, aliis quoque, accepto Spiritu sancto, doctrina sua profuturi praedicuntur.

me,

v. 39. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. XLIII. nn. 71. 72. Christi ergo sententia in vv. 37. 38 haec est: Qui credit in dabitur ei Spiritus sanctus, postquam ero glorificatus. Quisnam vero haec dicere potuisset, nisi qui Deus esset? v. 40. Propheta прsqτns (il profeta). Lege quae dixiπpoentas mus de Io. I, 19-23.

vv. 41. 42. Vides ut oracula de Christo edita vulgo nota essent.

v. 45. Non tamen eodem die quo missi fuerant. Confer vv. 32. 37.

v. 48. De his principibus habes quae legas in Lib. III de Evangeliis Diss. XXVIII. n. 35.

v. 52. Frustra homines Nicodemum scripturas scrutari iubebant, ut illud reperiret quod in scripturis non est.

v. 53. Quae sunt ab hoc versu ad v. 11 insequentis capitis VIII, absunt a plerisque ac praecipuis codicibus graecis, patres item graeci plerique vel ea non agnoverunt vel de iis dubitarunt; secus latini tum patres tum codices. Qua de re multos habes quos legas. Nobis satis sit quaedam annotasse. Aliud est quaerere an haec sint scripturarum sacrarum pars, aliud an ab ipso Ioanne scripta. De primo iam non licet dubitare, ex quo ecclesia iudicium de eo tulit. Quod ad alterum, sunt utique in hac narratione de muliere adultera quae dictionem Ioannis propriam redolere non videntur; non tamen via deest qua difficultas, si quam haec faciunt, removeatur. Nam primo, inquiunt, illa in montem Oliveti, nullo, contra ac Ioannes solet, apposito quo huius montis situs signetur, vix adiudicari queant Ioanni. At non magis, quam Oliveti, situs torrentis Cedronis ad huius montis radices decurrentis notus lectoribus erat, Cedronem tamen Ioannes sine ullo apposito commemoravit (1). Secundo Hierosolymitas Io

(1) Io. XVIII, 1.

annes numquam populum ut in Io. VIII, 2, sed Iudaeos vocat. Verum codices sunt in quibus non лas & λaos omnis populus, sed nas o ¿xλos omnis turba legitur, vocabulum inquam saepe a loanne usurpatum ad designandos Hierosolymitas. Tertio scribarum, qui in Io. VIII, 3 comparent, nulla alia mentio est in hoc evangelio. Attamen in quibusdam exemplaribus non scribae et Pharisaei nominantur, sed pontifices et Pharisaei, qui utrique saepius una consociantur apud Ioannem. Quarto Ioannes alios Iesum Magistrum compellantes non inducit, sed Rabbi aut Rabboni, addens his Vocabulis magistrum significari. Sed hoc bis dumtaxat fecit; potuitque certe semel id facere omisso vocabulo hebraico. Tum, etsi alias homines Iesum Magistrum compellantes non inducat, inducit tamen eum hoc vocabulo appellantes ac designantes Io. XI, 28. Confer Io. III, 2 et XIII, 13. Alia corradere, quae aliena sint a Ioannis oratione, puto, nequibis. Quod enim quaedam in his versibus voces sint alias a Ioanne non adhibitae, hoc quidem nihil conficitur ad id ut haec pexon Ioannis non esse dicatur; nam et in reliquo evangelio ρικοπη quaedam sunt semel dumtaxat a Ioanne adhibita. E contrario in hac ipsa narratione aliquot reperimus quae alias quoque Ioannes usurpavit, numquam vero ceteri evangelistae, atque adeo quae Ioannis propria haberi aut possunt aut debent. Verbum xataλaμbavetv deprehendere Io. VIII, 3. 4 numquam apud alios legitur, nisi semel apud Marcum; ast Ioannes aliis quoque in locis eo usus est inque eumdem sensum accepto. Illa Hoc autem dicebant tentantes eum Ioannis orationi consonant omnino. Confer Io. VI, 6. Item illa MжT apaprave Ne ultra pecces Io. VIII, 11 nuspiam nisi in Io. V, 14 dicta item leguntur. Pro verbo 9c6oλety lapides iacere in Io. VIII, 5 alia exemplaria habent verbum λ0açet lapidare ab uno Ioanne alias adhibitum. Neque a Ioannis consilio haec narratio abludit, quod erat, non modo ad fidem, sed et ad amorem erga Iesum homines excitare. In duobus denique versibus postremis 10 et 11 ecquis Ioannem haec narrantem non sentiat? Ceterum, quum hac de re ecclesia nihil pronuntiaverit, condemnandus certe ille non esset qui, pro certo habens hanc περικοπήν esse canonicam et θεοπνευστον, negaret

tamen a Ioanne esse conscriptam, sed ab alio auctore divinitus inspirato, atque huic Ioannis capiti insertam. Equidem ab ipso loanne scriptam existimo, sed serius; quo posito caussa discrepantiae, quae in codicibus est, facile patet.

CAPVT VIII

1 Iesus autem perrexit in montem Oliveti:

2 et diluculo iterum venit in templum, et 0mnis populus venit ad eum, et sedens docebat eos. 3 Adducunt autem Scribae, et Pharisaei mulierem in adulterio deprehensam: et statuerunt eam in medio,

4 et dixerunt ei: Magister, haec mulier modo deprehensa est in adulterio.

5 In lege autem Moyses mandavit nobis huiusmodi lapidare. Tu ergo quid dicis?

6 Hoc autem dicebant tentantes eum, ut possent accusare eum. Iesus autem inclinans se deorsum, digito scribebat in terra.

7 Cum ergo perseverarent interrogantes eum, erexit se, et dixit eis: Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat.

8 Et iterum se inclinans, scribebat in terra.

9 Audientes autem unus post unum exibant, incipientes a senioribus: et remansit solus Iesus, et mulier in medio stans.

10 Erigens autem se Iesus, dixit ei: Mulier, ubi sunt, qui te accusabant? nemo te condemnavit ?

11 Quae dixit: Nemo, Domine. Dixit autem lesus: Nec ego te condemnabo: Vade, et iam amplius noli peccare.

12 Iterum ergo locutus est eis Iesus, dicens : Ego sum lux mundi: qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitae.

13 Dixerunt ergo ei Pharisaei: Tu de te ipso testimonium perhibes: testimonium tuum non est ve

rum.

14 Respondit Iesus, et dixit eis: Et si ego testimonium perhibeo de meipso, verum est testimonium meum: quia scio unde veni, et quo vado: vos autem nescitis unde venio, aut quo vado.

15 Vos secundum carnem iudicatis: ego non iudico quemquam:

16 et si iudico ego, iudicium meum verum est, quia solus non sum: sed ego, et qui misit me, Pater. 17 Et in lege vestra scriptum est, quia duorum hominum testimonium verum est.

18 Ego sum, qui testimonium perhibeo de meipso: et testimonium perhibet de me, qui misit me, Pater.

19 Dicebant ergo ei: Vbi est Pater tuus? Respondit lesus: Neque me scitis, neque Patrem meum: si me sciretis, forsitan et Patrem meum sciretis.

20 Haec verba locutus est Iesus in gazophylacio, docens in templo: et nemo apprehendit eum, quia necdum venerat hora eius.

21 Dixit ergo iterum eis Iesus: Ego vado, et