iterum patet, quod doctoribus sacræ Scripturæ convenit eloquentia et sapientia sæculari uti. Sciendum est igitur, quod uti sapientia et eloquentia sæculari in sacra Scriptura quodammodo commendatur et quodammodo reprehenditur. Reprehenditur, quidem, quando aliquis ad jactantiam eis utitur, et quando eloquentiæ et sapientiæ sæculari principaliter studet. Tunc enim oportet quod illa vel taceat, vel neget quæ sæcularis scientia non approbat, sicut articulos fidei qui sunt supra humanam rationem. Et similiter qui eloquentiæ principaliter studet, homines non intendit inducere in admirationem eorum quæ dicit, sed dicentis. Et hoc modo humana sapientia et eloquentia pseudoapostoli utebantur, contra quos Apostolus loquitur in epistola II ad Cor. Unde I ad Cor., 1 super illud : Non in humanæ sapientiæ verbis, dicit Glossa: << Pseudoapostoli, ne stulti viderentur prudentibus mundi, in sapicntia humana Christum prædicabant dupliciter, scilicet eloquentiæ studentes et quæ mundus stulta judicat, evitantes. >> Commendatur autem quando ad se non ostendandum, sed ad utilitatem audientium, qui sic quandoque facilius et efficacius instruuntur, vel convincuntur adversarii, utitur aliquis sapientia et eloquentia sæculari. Et iterum, quando aliquis non principaliter eis intendit, sed eis utitur in obsequium sacræ Scripturæ, cui principaliter inhæret ut sic omnia alia in obsequium ejus assumat, secundum id quod habetur II Corint. x, 5: In captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi, et ita etiam Apostoli eloquentia utebantur. Unde Augustinus in Iv De doctr. christ. dicit, quod in verbis Apostoli erat dux sapientia et sequens comes eloquentia, et sapientia præcedens eloquentiam sequentem non respuebat; sed tamen posteriores doctores magis adhuc usi sunt sapientia et eloquentia sæculari propter eamdem rationem qua non prius philosophi et rhetores sunt electi ad prædicandum, sed plebii et piscatores, qui postmodum philosophos et oratores converterunt, ut scilicet fides nostra non consistat in sapientia hominum, sed in virtute Dei ; et non glorietur omnis carọ coram illo, ut habetur I ad Cɔrint. 1, 29 in textu, et Glossa super illud: Videte vocationem vestram, fratres, etc.

Et per hoc patet responsio ad duo prima quæ in contrarium objiciebantur.

Ad tertium dicendum, quod secundum Augustinum in iv, De doctr. christ, videtur Apostolus, ubi ait : « Etsi imperitus sermone, sed non scientia, » quasi concedendo obtrectatoribus sic

locutus, non tanquam id agnosceret confitendo, in quo ostendit 'quod plus prodest doctori sapientia quam eloquentia. Unde Augustinus subjungit : « Scientiam plane non cunctatus est profiteri, sine qua esse doctor gentium non valeret. » Si autem hoc assertive intelligatur, non est intelligendum quin Apostolus eloquentia uteretur, sed quia non principale studium apponebat ad ornatum verborum, ut rhetores faciunt, vel quia ad litteram impeditæ linguæ erat. Unde Glossa ibi dicit : « Nam etsi sim imperitus sermone, quia non orno verba, vel quia impeditæ linguæ sum. »> Sed pseudoapostoli principale studium apponebant ad ornandum verba. Unde ibidem subditur, quod verba componebant, et quod Corinthii causa accurati sermonis eos Apostolo præferebant.

Ad quartum dicendum, quod quando aliquid totaliter transit. in alterum, non dicitur esse mixtio; sed quando est mixtio, utrumque miscibilium convertitur in unum tertium, et ideo quando aliquid adjungitur sacræ Scripturæ de sapientia sæculari, quod cedit in fidei veritatem, vinum sacræ Scripturæ non est mixtum, sed purum remanet. Tunc autem mixtum fit, quando aliquid adjungitur quod corrumpit sacræ Scripturæ veritatem. Unde Glossa ibidem dicit : « Qui præcepta sacræ Scripturæ quibus debet auditores corrigere, ad illorum voluntatem emollit, sensu suo admixto vinum corrumpit. » Et per hoc patet responsio ad quintum.

Ad sextum dicendum, quod Glossa illa loquitur de sapientia sæculari, quæ adversa est Deo, quod contingit quando sapientia sæcularis ponitur principalis. Tunc enim sequitur quod aliquis velit regulare fidem secundum documenta sapientiæ sæcularis, et exinde sequuntur hæreses contrariæ Christo. Et hoc modo etiam loquitur Glossa, sequens inducta de Prov. Unde patet responsio ad septimum.

Ad octavum dicendum, quod non sunt prohibendi boni ab his quæ bene faciunt propter hoc quod ex comparatione eorum aliqui non contemnuntur, sed magis illi qui se contemptibiles reddunt. Unde sicut religiosi non sunt prohibendi ab operibus perfectionis propter hoc, quod aliqui prælati ex eorum comparatione carnaliter viventes contemptibiles redduntur; ita nec religiosorum deserta prædicatio reprehendenda est, quamvis aliquorum prælatorum minus deserta prædicatio contemnatur.

CAPUT XIII.

Quomodo judicium pervertunt in rebus religiosos infamando, et prima quia se et religionem suam commandant, et per epistolas commendari procurant.

Nunc restat videre quomodo judicium de rebus pervertunt, ea quæ bene et male fieri possunt, præcise reprehendendo.

Reprehendunt enim religio30s primo de hoc, quod se, vel suam religionem commendant, vel commendari per epistolas aliorum procurant.

Secundo, quod detractorum suorum verba non sustinent, sed eis resistunt.

Tertio, de hoc quod in judicio contendunt.

Quarto, de hoc quod persecutores suos puniri procurant.
Quinto, de hoc quod hominibus placere volunt.

Sexto, de hoc quod gaudent de his quæ magnifice Deus per eos facit.

Septimo, de hoc quod curias regnum et potentum frequentant, Quod autem se ipsos commendare non debeant, probare nituntur primo per illud quod habetur Rom. ult, super illud: Per dulces sermones et benedictiones, Glossa : « Compositis verbis suam traditionem commendabant pseudoapostoli, quibus simplicium corda decipiebant; » unde cum religiosi suum ordinem commendent, et per hoc aliquos ad suum ordinem trahant, se pseudoapostolos ostendunt et similes Pharisæis, de quibus dicitur Matth. xxIII, 15: Væ vobis, Scribæ et Pharisæi hypocritæ, qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum.'

Item. II Cor. III, 4: Incipimus iterum nosmetipsos commendare, Glossa: « Quasi est aliquis, qui hoc imponat nobis. Absit ut hoc faciamus, » et sic idem quod prius.

Item. Ibidem subditur: Aut numquid egemus commendatitiis epistolis ad vos aut ex vobis, sicut quidam? Glossa << id est pseudoapostoli quos nulla virtus commendat? » Utique non egemus, in quo videtur quod illi qui commendatitias litteras procurant, sint pseudoapostoli.

Item. II Cor. IV, 2: In manifestatione veritatis commendantes nosmetipsos. Glossa: « Sine comparatione adversariorum. » Ergo religiosi qui se commendantes religionem suam aliis religionibus præferunt, non sunt veri Apostoli.

Item. II Cor. iv, 3 « Non enim nosmetipsos prædicamus, sed Jesum Christum; sed illi qui se ipsos commendant, se ipsos prædicant. » Ergo tales non sunt verorum Apostolorum imitatores.

Item. II Cor. x, 12: Non enim audemus inserere aut comparare nos quibusdam qui se ipsos commendant. Glossa: « id est pseudo. »> Ergo illi qui se ipsos commendant, videntur esse pseudoapostoli. Item. II Cor. x, 18: Non enim qui se ipsum commendat, ille probatus est, sed quem Deus commendat. Ergo illi qui se ipos com mendant non sunt a Deo approbati.

Item. Prov. XXVII, 2: Laudet te eos alienum et non tuum, extraneus et non labia tua. Item. Prov. xxvIII, 25: Qui se jactat et dilatat, jurgia concitat; ex quibus patet quam reprobabile sit, quod aliquis se ipsum commendet.

Item. Joan. viii, 54: Si ego glorifico me ipsum, gloria mea nihil est. Ergo multo fortius qui se ipsos commendant, ostendunt gloriam suam nihil esse. Et sic ex omnibus prædictis ostendere nituntur, quod non liceat alicui se ipsum aut suum statum commendare.

Sed quod aliquando sancti se ipsos commendant, hoc manifeste probatur tam ex veteri quam ex novo testamento. Dicitur enim Nehem. v, 18 quod ipse in sui commendationem dixit : Insuper et annonas ducatus mei non quæsivi; valde enim erat attenuatus populus. Memento mei, Deus meus, in bonum secundum omnia quæ feci.

Item. Job xxx1, 4: Pepigi fœdus cum oculis meis, ut ne cogi- • tarem quidem de virgine, et XXIX, 14: Justitia indutus sum et vestivi me sicut vestimento, et multa alia in utroque capitulo dicit manifeste ad sui commendationem.

Item. Apostolus Rom. xv, 48: Non enim audeo aliquid loqui eorum quæ per me non effecit Christus, et infra: Ab Hierusalem per circuitum usque ad Illyricum replevi evangelium Christi.

Item. I Cor. xv, 10: Abundantius illis omnibus laboravi, et II Cor. x1, 24: In quo quis audet, audeo et ego, et multa aliæ quæ ibi in sui commendationem dicit.

Item. Galat. 1, 16: Non acquievi carni et sanguini, et multa alia in eodem et sequenti capite dicit, quæ ad suam commendationem pertinent. Quod etiam statum suum commendaverit, expresse patet, II Cor. 111, 6: Qui et idoneos nos fecit ministros novi Testamenti, non littera, sed spiritu, et ibi multa alia subjungit ad commendationem apostolicæ dignitatis, et ita patet, quod religioso

licet suam religionem commendare, et per hoc alios ad suam religionem adducere.

Item. Apostolus, I Cor. vii, 7, virginitatis perfectionem commendans, et alios ad virginitatis statum in quo erat ipse hortabatur, dicens: Volo omnes homines esse sicut me ipsum; ergo et religiosi in statu perfectionis possunt suam religionem commendare. Quia ergo commendare se ipsum aliquando quidem est laudabile, aliquando vero reprehenditur, qualiter boni se ipsos commendare possint, Gregorius ostendit in Homilia Ix, primæ partis super Ezech. sic dicens : « Justi atque perfecti aliquando suas virtutes prædicant, bona quæ divinitus acceperunt, narrant, non ut ipsi apud homines sua ostensione proficiant, sed ut eos quibus prædicant, exemplo suo ad vitam trahant. Quod in paradisum ductus sit Paulus, Corinthiis narrat, ut eorum sensum a falsis prædicatoribus avertat; » et infra: « Quod perfecti cum faciunt, id est cum virtutes proprias loquuntur, in hoc quoque imitatores omnipotentis Dei sunt, qui laudes suas hominibus loquitur, ut ab hominibus cognoscatur; » sed ne passim quisque se laudare præsumat, post pauca subjungit in quibus causis se commendare debeant, unde dicit : « De quibus tamen, scilicet justis, sciendum est, quod nunquam bona sua detegunt, nisi eos, ut dixi, aut proximorum utilitas, aut certe nimia necessitas cogat. Unde Paulus Apostolus cum virtutes suas Corinthiis enumerasset, adjunxit: Factus sum insipiens, vos me coegistis. Fit vero aliquando ut necessitate compulsi in bonis quæ de se referunt, non aliorum utilitatem, sed suam requirant, sicut beatus Job facta sua enumerat, dicens: Oculus fui cæco, etc., sed quia in vuluere doloris positus, ab amicis increpantibus impie egisse, et violentus proximis, atque oppressor pauperum fuissc dicebatur, vir sanctus inter flagella Dei et humanæ increpationis verba deprehensus, mentem suam graviter concuti, atque ad desperationis foveam conspexit impelli, qui jamjam cadere poterat, nisi ad meinoriam bene acta sua revocasset. Quod ergo bona sua enumerat, non innotescere aliis quasi ex laude desiderat, sed ad spem animum reformat. »

Patet igitur ex prædictis, quod multis ex causis possunt justi commendare so ipsos non quasi gloriam hominibus quærentes, sed propter animæ utilitatem suam vel aliorum; præcipue autem licet perfecto viro statum perfectionis commendare, ut alii ad perfectionem sequendam inflammentur, sicut Christiano, licet Christianam religionem commendare apud infideles, ut ad fidem