illud safficere, quod erat obvium, si Patres Tridentini ita sensissent, non modò ubique tacetur, sed etiam studiosè devitatur, ut ostendit ipse verborum tenor, et gesta Concilii mox referenda pandent.

Nec dicant illud disponere, esse vocabulum, quod sufficientiæ æquivaleat : non enim vocem tam obviam, tam necessariam, Synodus refugisset, si suæ intentioni respondere, suis verbis æquipollere videretur.

Quin ipsa Synodus mentem suam et intentum, ut vocant, jam inde à proœmio sess. xiv, palam profitetur, nempe propter multiplices errores exactiorem et pleniorem definitionem tradi oportuisse, ut suprà retulimus (1). Quos autem errores? Illos Lutheranorum scilicet, qui malum, qui noxium, qui carnalem putarent esse pœnarum metum. Eum autem errorem Tridentini Patres, stabilitâ ejusdem timoris utilitate, pietate ex Spiritu sancto profectâ, ipsâque præterea tam utili, tam necessariâ ad justitiam impetrandam præparatione ac dispositione ita confutant, ut nihil aliud requiratur. Sin autem ad illud decurrunt, hic omissam dilectionem, ac tantùm expressam spem veniæ jam respondimus, non proinde exclusa, sed potiùs supposita fuisse cætera ex sess. vi. An enim exclusam putant ibi requisitam servandi omnia præcepta voluntatem, cujus hic nulla mentio est? An verò ipsam fidem, quam Synodus non magis expressit? Absit. Hæc ergo

(1) Sup. n. 19.

supposita ut aliundè certa et alibi definita. Spes autem venia exprimitur, quippe quæ pertineat ad exprimendam timoris illius naturam, qui absque spe veniæ; tristis omnino esset, et anxius nimis, ac desperationi quàm timori propior.

XXVII.

explicandæ Synodi se

quamur re

Synodi autem exponendæ rationem ac regulam Quam intradimus eam primùm, quæ hæreat proprietati telligendæ et ac simplicitati verborum: cui scilicet, parare, disponere, sit parare, disponere; non autem sufficere. Tum, quæ Synodi mentem intentum- gulam. que respiciat, ut modò fecimus. Tertiò, quæ Synodi dicta non disjungere, et inter se collidere, sed coaptare et conciliare intendat; quod huc usque præstitimus. Quartò, quæ ejusdem Synodi gestis per optimos relatores, sede apostolicâ probante, digestis fidem adhibeat; quod mox præstabimus, teste doctissimo cardinale Pallavicino. Denique, quæ exempla ab eâdem Synodo proposita, quidve ex iis elici velit, diligenter attendat; neque supponat, verbi gratiâ, Ninivitas solo timore concussos, aut per poenitentiam solis terraribus plenam, nullo interveniente actu charitatis, ad Jonæ prædicationem misericordiam à Domino impetrasse: quod eorum temporum ratio ne cogitari quidem sinit.

XXVIII.

ex Historiâ

Hactenus ex tenore verborum : nune ipsa Sy- Sanctæ Synodi gesta ex prædicti Cardinalis Historiâ rele- nodi gesta gamus. Neque necesse est, ut hujus auctoritatem sessionis vi, commendemus, cùm id abundè sufficiat, quod cardinalis sedis apostolicæ jussu hanc Historiam susceperit, Pallavicini: ejusdem approbatione ediderit, visis perpensis- quæritur de que actis synodalibus munierit; eo præsertim amore justi

ubi etiam

tiæ ad amo- consilio, ne falsa et aliena tantæ Synodo suppo

rem amici

tiæ, non au- nerentur, atque imputarentur : qui etiam futurus tem ad amo- est hujus tractationis fructus.

rem spei, ut vocant, et

Quo in argumento ita versari nos oportet, ut concupis- à Cardinalis sententiâ ipsa Synodi gesta diligencentiæ, refe- tissimè secernamus, cùm illa sit, magni licet, sed

rendo.

tamen privati doctoris, hic ipse Concilii sensus.

Ergo ad sessionis vi cap. vi hoc dignum observatu refert: timore et fiduciâ constitutis, eò processum esse à Patribus, ut hoc adderent, quod nempe, his positis, «< incipiunt diligere Deum » tanquam omnis justitiæ fontem, et propterea » moventur adversùs peccata per odium aliquod » et detestationem ». Cæterùm narrat Cardinalis (1), << quod ad Dei dilectionem attinet, » in primâ formulâ nullam hujus actûs men» tionem factam sed admonitos Patres à qua>> tuor gravissimis auctoribus, ut adderetur » etiam aliquis charitatis actûs, idque ita ap>> probatum et confectum fuisse ». Ex quo planè constat, voces illas de diligendo Deo ut justitiæ fonte, ad quemdam charitatis actum apponendum, ex Patrum instituto fuisse additas : adeo non refugerunt, quod nunc recentiores faciunt, quin in justificationis dispositionibus aliquem actum charitatis agnoscerent, ut eum potiùs studiosè apponendum curarent.

Quam sententiam à viginti tribus Patribus expressè approbatam, cùm aliis non placeret, memorat Cardinalis acriter « à theologis fuisse defen» sam, qui hoc etiam scriptum reliquerint, non (1) Lib. v111, cap. 13 : edit. Romæ, 1656, p. 714, 715.

» ibi actum de ipso habitu charitatis; sed quia in » illâ parte ubi de pœnitentiâ (disponente ad jus>>tificationem) agebatur, nulla erat amoris facta » mentio, visum esse, cum actis fidei et spei, ad>> dendum etiam dilectionis actum aliquem, cùm » pœnitentia, si tota timoris esset sine amore » justitiæ, aut dolor de peccatis totus esset ex » metu, et non ex Dei offensâ »>, infructuosa esset. Certum ergo est, studiosè additum de amore justitiæ, qui ad actum charitatis pertineret, ac sine illo actu irritam ac sterilem pœnitentiam futuram fuisse quo quid est clarius?

Quin etiam Cardinalis id firmat ex actis in castello Sancti Angeli diligenter asservatis, in quibus hæc verba reperiuntur (1): « Similiter propositum » est, an peccatorum detestatio in præparatione » spem præcedat? et post accuratissimum rei exa>> men, fuit conclusum : Quantumvis aliqua pec>> catorum detestatio spem præcedat, nihilominus » sequi postea eam peccatorum detestationem, » quæ ad justificationem disponat, de quâ sess. vi, » cap. vi, eo quod sine aliquâ spe ac dilectione » fieri non possit ».

His ergo clarè liquet, in ipsâ Tridentinâ Synodo nemini dubium fuisse, quin actus ille dilectionis in Deum ut omnis justiæ fontem, ad aliquem charitatis actum per sese referretur, idque omnino constare ex intento Patrum, et theologorum defensionibus, atque ex ipsius Concilii gestis. Procul ergo facessant illa recentiorum theo

(1) Lib. v111, cap. 13: edit. Romæ, 1656, p. 714, 715.

logorum objecta; dilectionem illam ad amorem concupiscentiæ seu spei ablegandam esse, imò Tridentini Patres aliquem dilectionis actum ab ipsâ spe contradistinctum decernunt et agnoscunt. Ac reverâ theologi, cùm de dilectione absolutè loquuntur, nihil aliud quàm illam in charitatis actu repositam intelligunt. Quin Patres Tridentini nullâ unquam amoris illius spei et concupiscentiæ mentione dilectionem agnoscunt, non eam quam cum spe confundant, sed eam quam spei addant ac distinctè superponant.

Facessat etiam illud à quibusdam inventum de dilectione Dei, ut est fons justitiæ, non posse pertinere ad charitatem; cùm hæc spectet Deum ut in se perfectum, nullo respectu ad nos. Quod ita à theologis intelligi constat, ut nos ipsos propter Deum, non autem Deum propter nos diligamus, omniaque nostra ad eum, ut in se est absolutè et propter se, referamus: non autem ut ab amandi causis sive motivis excludamus ea quæ nos adjungunt Deo, Deumque nostrum faciunt. Nam nemo negaverit, ad Deum ex charitate diligendum pertinere illud Davidicum (1) : Diligam te, Domine, fortitudo mea: Dominus firmamentum meum et refugium meum, Deus meus. Quas voces ex intimo sensu mandati charitatis : Diliges Dominum Deum tuum (2), depromptas esse constat ac proinde ab amandi causis non nisi per manifestum errorem secludi ea quæ ad nos etiam spectent quasi etiam istud: Deum