Si enim data esset lex quae posset vivificare, vere ex lege esset iustitia: 22 sed conclusit scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus. 23 Prius autem quam veniret fides sub lege custodiebamur conclusi in eam fidem quae revelanda erat. 24 Itaque lex pedagogus noster fuit in Christo, ut ex fide iustificemur: 25 at ubi venit fides, iam non sumus sub pedagogo. 26 Omnes enim filii dei estis per fidem in Christo Iesu. 27 (16) Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis. 28 Non est Iudaeus neque Grecus, non est servus neque liber, non est masculus neque femina: omnes enim vos unum estis in Christo Iesu. 29 (17) Si autem vos Christi, ergo Abrahae semen estis, secundum promissionem heredes.

IV.

10

1 (18) Dico autem, quanto tempore heres parvulus est, nihil differt servo, cum sit dominus omnium, 2 sed sub tutoribus est et actoribus usque ad praefinitum tempus a patre. 3 (19) Ita et nos cum essemus parvuli, sub elementis mundi eramus servientes: at ubi venit plenitudo temporis, misit deus filium suum, factum ex muliere, factum sub lege, 5 ut eos qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus. 6 (20) Quoniam autem estis filii, misit deus spiritum filii sui in corda nostra, clamantem Abba pater. 7 Itaque iam non es servus sed filius: quod si filius, et heres per deum. Sed tunc quidem ignorantes deum his qui natura non sunt dii serviebatis : nunc autem cum cognoveritis deum, immo cogniti sitis a deo, quomodo convertimini iterum ad infirma et egena elementa, quibus denuo servire vultis ? Dies observatis et menses et tempora et annos. 11 Timeo vos, ne forte sine causa laboraverim in vobis. 12 Estote sicut et ego, quia et ego sicut vos. (21) Fratres, obsecro vos. Nihil me laesistis: 13 scitis autem quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis iam pridem, et temptationem vestram in carne mea non 'spraevistis neque respuistis, sed sicut angelum dei excepistis me, sicut Christum Iesum. 15 Ubi est ergo beatitudo vestra? Testimonium enim perhibeo vobis, quia si fieri posset oculos vestros eruissetis et dedissetis mihi. 16 Ergo inimicus vobis factus sum verum dicens vobis? 17 (22) Aemulantur vos non bene, sed excludere vos volunt, ut illos aemulemini. 18 Bonum autem aemulamini in bono semper, et non tantum cum praesens sum apud vos. 19 (23) Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. 20 Vellem autem esse apud vos modo et mutare vocem meam, quoniam confundor in vobis.

III, 22 - IV, 20.

25

22

21 Dicite mihi, qui sub lege vultis esse, legem non legistis? Scriptum est enim quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla et unum de libera. 23 Sed qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera, per repromissionem. 2 Quae sunt per allegoriam dicta. Haec enim sunt duo testamenta,, unum quidem a monte Sina, in servitutem generans, quae est Agar. Sina enim mons est in Arabia, qui iunctus est ei quae nunc est Hierusalem et servit cum filiis eius: 26 illa autem quae sursum est Hierusalem libera est, quae est mater nostra. 27 Scriptum est enim Laetare sterelis quae non paris, erumpe et clama quae non parturis, quia multi filii desertae magis quam eius quae habet virum. Nos autem, fratres, secundum Isaac promissionis filii sumus. 29 Sed quomodo tunc qui secundum carnem natus fuerat persequebatur eum qui secundum spiritum, ita et nunc. 30 Sed quid dicit scriptura?

28

Eice ancillam et filium eius: non enim heres erit filius ancillae cum filio liberae. 31 Itaque, fratres, non sumus ancillae filii sed liberae.

5

1

veritati non oboedire?

V.

Mo

Qua libertate nos Christus liberavit, state, et nolite iterum iugo servitutis contineri. 2 (24) Ecce ego Paulus dico vobis quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit: 3 testificor autem rursum omni homini circumcidenti se quoniam debitor est universae legis faciendae. * Evacuati estis a Christo, qui in lege iustificamini, a gratia excidistis. Nos enim spiritu ex fide spem iustitiae expectamus. 6 (25) Nam in Christo Iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed fides quae per caritatem operatur. 7 (26) Currebatis bene: quis vos inpedivit Persuasio non est ex eo qui vocat vos. dicum fermentum totam massam corrumpit. 10 Ego confido 'vobis in domino, quod nihil aliud sapietis: qui autem conturbat. vos, portavit iudicium, quicumque est ille. 11 (27) Ego autem, fratres, si circumcisionem athuc praedico, quid adhuc persecutionem patior? ergo evacuatum est scandalum crucis. 12 Utinam et abscindantur qui vos conturbant. enim in libertatem vocati estis, fratres: tantum ne libertatem in occasionem detis carnis, sed per caritatem servite invicem. 14 (28) Omnis enim lex in uno sermone impletur, Diligis proximum tuum sicut te ipsum. Quod si invicem mordetis et comeditis, videte ne ab invicem consumamini. 16 (29) Dico autem, spiritu ambulate, et desiderium carnis non perficietis. 17 Caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem haec enim invicem adversantur, ut non quaecumque

15

13 Vos

48

vultis illa faciatis. 19 Quod si spiritu ducemini, non estis sub lege. Manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt fornicatio inmunditia luxuria, 20 idolorum servitus, veneficia inimicitiae contentiones aemulationes irae rixae dissensiones sectae 21 invidiae homicidia ebrietates comesationis et his similia; quae praedico vobis sicut praedixi, quoniam qui talia agunt regnum dei non consequentur. 22 Fructus autem spiritus est caritas gaudium pax longanimitas bonitas benignitas fides 23 modestia continentia ; adversus huiusmodi non est lex. 24 Qui autem sunt Christi, carnem *crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. 25 (30) Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus. 26 Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes.

4

VI.

1 (31) Fratres, etsi praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spiritales estis instruite huiusmodi in spiritu lenitatis, considerans te ipsum, ne et tu tempteris. 2 Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. 3 Nam si quis existimat se aliquid esse, cum sit nihil, ipse se seducit. Opus autem suum probet unusquisque, et sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non altero: 5 unusquisque enim onus suum portabit. 6 (32) Communicet autem is qui cathecizatur verbum ei qui se cathecizat in omnibus bonis. 7(33) Nolite errare, deus non inridetur. 8 Quae enim seminaverit homo, haec et metet; quoniam qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem, qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. Bonum autem facientes non deficiamus: tempore 'suo enim metemus non deficientes. 10 (34) Ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. 11 (35) Videte qualibus litteris scripsi vobis mea manu. 12 Quicumque volunt placere in carne, hii cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi 'persecutionem non patiantur: 13* neque enim qui circumciduntur legem custodiunt, sed volunt vos circumcidi ut in carne vestra glorientur. 14 (36) Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo: 15 in Christo enim lesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed nova creatura. 16 Et quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos et misericordia, et super Israhel dei. 17 (37) De cetero nemo mihi molestus sit: ego enim stigmata lesu in corpore meo porto. domini nostri Iesu Christi cum spiritu vestro, fratres, amen. EXPLICIT EPISTULA AD GALATAS.

18 Gratia

INCIPIT ARGUMENTUM AD EPHESIOS.

Ephesi sunt Asiani. Hi accepto verbo veritatis persteterunt in fide. Hos conlaudat apostolus, scribens eis a Roma de carcere per Tychicum diaconum.

EXPLICIT ARGUMENTUM.

INCIPIUNT CAPITULA.

I. De sanctis, quod ante constitutionem mundi in domino Christo electi sint, et de omni sapientia et prudentia sacramenti, et renovatione omnium in domino Christo quae in caelis sunt et quae in terra.

II. De apostolo pro Ephesiis depraecante, et resurrectione domini et ascensu et potestate.

III. De principe potestatis aeris huius spiritus.

IIII. De deo per divitias misericordiae sanctos cum Christo domino convivificante et in caelestibus conlocante.

V. De sanctis, quod non virtute sua ad domini gratiam veniant sed dono et benevolentia dei.

VI. De praeputio et circumcisione.

VII. De domino legem mandatorum in sententiis evacuante ut duos conderet in semet ipso.

VIII. De civibus sanctorum et domesticis dei, et de aedificatione templi. IX. De mysterio domini, quod ante passionem ipsius generationibus aliis non fuerit revelatum.

X. De gloria tribulationis.

XI. De omni patre in caelis et in terris, et homine interiore, et plenitudine scientiae dei.

XII. De domino super omnia quam a sanctis petitur abundantius largiente. XIII. De unitate et mutua sustentatione sanctorum.

XIIII. De una fide et unum baptismum.

XV. De diversitate gratiae donationis dei et aedificationis corporis do

mini, et viro perfecto in mensuram aetatis plenitudinis Christi.

XVI. De stultitia gentium et libidine et omni turpitudine delictorum. XVII. De exponendo veterem et induendo novum hominem, et de mendacio et veritate.

XVIII. De ira sed innocenti, et opera manuum.

XIX. De abstinentia mali sermonis et non contradicendo spiritum sanctum, et de mutua sustentatione sanctorum.

XX. De dilectione, et quod sancti debeant deum in omnibus imitari. XXI. De abstinentia scurrilitatis et omnium vitiorum.

XXII. De seductoribus et inpudicis.

XXIII. De cautione vivendi et sapientia.

XXIIII. De subiectione mulierum ad maritos.

XXV. De viris, ut diligant coniuges suas.

XXVI. De obsequio filiorum.

XXVII. De parentum erga filios temperamento.

XXVIII. De servorum obsequio.

XXIX. De temperamento dominorum.

XXX. De indumento armorum dei et insidiis diaboli et conluctatione

adversus potestates.

XXXI. De fidelitate et ministerio Tychici.

EXPLICIUNT CAPITULA.