rores grassarentur. Severitati ejus, quæ admodum exaggerata est, nequaquam potest tribui Ecclesiæ ubique diffusæ per tot sæcula conservatio. Quæcumque autem quovis tempore adhibita fuerint subsidia ad rem Christianam servandam vel augendam, manifestum est divinam opem et benedictionem necessario requiri ut respublica Christiana, his licet munita, potens florensque hactenus perduraverit.

Obj. 3. Christiana Ecclesia diu ab antiquo defecit splendore, plerasque quas occupavit regiones amisit, vixque aliquas, nomine magis quam re, tenet subjectas.

Resp. Ratione habita vis a Mahumete, et sectariis illatæ, et scommatum, et sophismatum quibus Novatores decimi sexti sæculi, et increduli sæculi proxime elapsi impugnarunt Ecclesiam, mirum est tot adhuc permanere gentes quæ Ecclesiam matrem et magistram agnoscunt. Nonnulla quidem amissa sunt regna, sed et gentes quæ sedebant in umbra mortis fidei lumine sunt illustratæ, et in regnis quæ tota defecerant magna jam numeratur multitudo fidelium toto corde Ecclesiæ adhærentium. Sunt quidem nonnulli nomine tenus Catholici, sed quamplurimi ubique ex intima animi persuasione fidem profitentur.

imperium armorum vi Qui, historia magistra, Protestantismus nul

Obj. 4. Islamismus per sæcula facile undecim duravit, ad mundi usque finem verosimiliter duraturus: Protestantismus tria jam numerat sæcula, et viget in dies, Biblia larga manu ad extremas usque terras per Missionarios mittens: Judaismus, qui tot sæculis Christianismum antecessit, comes ubique adest, finem, ut videtur, nonnisi cum ipso habiturus. Resp. Islamismus nihil divinum præsefert, sed erectum, et dilatatum, quod eadem ratione servatur. imperiorum novit vices, perpetuum illud non dicet. libi idem est, sed ubique varias induit formas, et a Lutheranis exordiis toto cælo distat. Jam vero cessit in tota fere Germania Rationalismo, qui, nomine Christiano, Deistarum sancit placita; et alias adeo est vagus et multiplex ut quid sit, vix, vel ne vix quidem, dici valeat. Vigor ejus bibliis per orbem sparsis non probatur, Christiani enim fiunt, captivato in obsequium Christi intellectu, non libri sacri qualibet pertractatione. Operam verò suam perditam agnoverunt plurimi Missionarii Protestantici, ita ut plane desperandum sit Ethnicos ea ratione ad Christianam fidem adducendos.1 Judaica gens perdurat, insigni profectò Dei providentia, ut etiam testimonio eorum Veteris Testamenti libris constet auctoritas, et Christi et prophetarum de iis vaticinia impleta pateat.

Quum igitur revelationem quam prædicat Christi Ecclesia Catholica vaticiniis, miraculis, aliisque plurimis momentis munitam ostenderimus, divina ejus origo et auctoritas necessario est agnoscenda. Specialem autem de ipsa Ecclesia tractatum, ob plurimorum qui Christiano gloriantur nomine in eam impetus aggredi jam oportet.

(1) Vide Wiseman's lectures on the doctrines of the Catholic Church, lect. 6th.

DE ECCLESIA.

TRACTATUS II,

PRENOTANDA.

66

Revelationem a Christo divinam esse quum demonstraverimus, Ecclesiam quæ eam prædicat cœlesti munitam esse auctoritate plane sequitur, huic enim perhibent testimonium et miracula quibus fundata est, et propagata, et martyres qui pro fide, quam, ea docente, hauserant, sanguinem inter cruciatus fuderunt. Cæterum quum innumeræ sint sectæ quæ ejus privilegia usurpant, vel eorundem sibi vindicant consortium, quibus fulgeat divinæ originis, præ illis, indiciis, ostendere juvat. Augustini sequimur exemplum, qui, quum Ethnico, de Christo vaticiniis, divinam ejus auctoritatem suaderet, eum sic inducit quærentem :" Quo ergo signo manifesto adhuc parvulus, et nondum valens liquidam discernere in tot erroribus veritatem, quo manifesto indicio tenebo Ecclesiam Christi, in quem jam credere tanta rerum antea prædictarum manifestatione compellor?" Huic interrogationi respondet sanctus ille Doctor, ipsum vatem Jeremiam, cujus jam usus fuerat testimoniis, Ecclesiam manifesto designare: "Sequitur idem propheta, et tamquam motus animi ejus ordinatissime excipiens, docet eum Ecclesiam Christi ipsam esse prædictam, quæ omnibus eminet, et apparet."1

TABULA.

Tabulam quandam orbis Christiani exhibemus, ut tractatui majus lumen affulgeat.

Ecclesia Catholica, cujus centrum Romana Petri sedes est, totam possidet Italiam, Siciliam, Hispanias et Lusitaniam, Belgium, totam fere Galliam, et Hiberniam, Bavariam, Poloniam, Bohemiam, Hungariam, et magnam ditionis Austriacæ partem, Helvetiarum plures provincias, plurimosque numerat filios in Anglia, Scotia, Batavia, Suevia, et Norvegia, Borussia, Saxonia, Russia, et in insulis Archipelagi, aliisque Græciæ, et Turcia Europeæ partibus. In Asia minori, et tota Turcia Asiatica sunt plurimi Catholici, qui magno, numero etiam reperiuntur ubique fere sparsi per Indias Orientales, et insulas plerasque Asiæ adjacentes, in Siam regno et in

(1) Aug. contra. Faustum, 1. xiii. c. 13.

Sinensis imperii extremis veluti oris. Apud Sinenses ipsos 60,000 numerantur, apud Indos Orientales 460,000, et in Australia quamplurimi. In Africa non desunt Catholici in Ægypto, in Barbariæ locis maritimis, jamque erecta est sedes Episcopalis Juliæ Cæsarea. In regno Congo, et prope promontorium quod caput Bonæ spei audit, est quoque Episcopus. Tota America meridionalis, exceptis locis aliquibus in quibus sylvestres degunt homines, Catholicam profitetur fidem, quæ et Mexicana reipublicæ communis est. Viget in plerisque locis Septemtrionalis Americæ, quæ Britannico subjacent imperio, præsertim in provinciis Canada, et in plerisque insulis utrique Americæ, vel etiam Europæ, vel Asiæ, adjacentibus, in quibus Christi nomen aliquatenus agnoscitur. In his fæderatis provinciis ad millionem fere pertingere censemur. Per orbem 180,000,000 numerantur.

Græci Schismatici in Russia reperiuntur, sicut ubique fere in Turchia Europea, et Asiatica, et in Ægypto. Russi tamen Constantinopolitanum Antistitem, qui plerisque præest, non agnoscunt. 30,000,000 a nonnullis," 41,000,000, ab aliis recensentur, quibus tamen plerumque accensent sectas alias, nempe Nestorianos, Jacobitas, Armenos, Coptos, Abyssinos, aliosque. Protestantes in innumeras divisi sectas, plures Europæ obtinent provincias, Angliam scilicet, Scotiam, Daniam, Sueviam, Norvegiam, Borussiam, Bataviam, pluresque Germaniæ provincias, et magnam provinciarum fœderatarum partem. In insulis quoque nonnullis Indiarum occidentalium et Orientalium, et in oris maritimis Asiæ reperiuntur. Lutheranismus in Dania, et provinciis vicinis, in Saxonia, et in aliis nonnullis Germaniæ partibus præsertim viget: Calvini principia in Scotia, Borussia, Batavia, et Anglia potius obtinent. Anglicani tamen Hierarchiæ servant umbram, pluresque ritus fere Catholicos: imo plura propugnant principia, quæ specie Catholica sunt, vel parum a Catholicis dissita. Nonnulli in Europa numerant 46,000,000 ex variis Protestantium sectis, 11,500,000 in America; sed census nimis auctus videtur. In his fœderatis provinciis Presbyteriani, Calvini principia plerumque propugnantes, numero et studiis pollent, sed in plurimas sectas sub-dividuntur, veteris a novæ scholæ, uti aiunt, sectatoribus, nuperrime novo dissidio scissis. Baptistæ, immersionis necessitatem, ut valeat baptismus, statuentes, Methodista, Episcopaliani, aliique omnis generis numero haud parvo reperiuntur. Exorti sunt ante paucos annos Mormonitæ, aureo libro, Bibliis præstantiori, uti ipsi contendunt, detecto, qui jam in provincia Missouriensi armis se tuentur. Hac tabula inspecta quisque statim percipit Ecclesiam Catholicam omnibus eminere, quam etiam divinis fulgere indiciis intelligit, quum in fide semper et ubique sibi constans omnem inimicorum superet impetum. De ea igitur cum Augustino dicimus: "Ecclesia sancta, Ecclesia una, Ecclesia vera, Ecclesia Catholica, contra omnes hæreses pugnans; pugnare potest, expugnari tamen non potest. Hæreses omnes de illa exierunt, tamquam sar

(1) Vulgò, Algiers.

(1)" Adam's Religious World Displayed."

menta inutilia de vite præcisa. Ipsa autem manet in radice sua, in vite sua, in charitate sua. Portæ inferorum ́non vincent eam."1

SUBSIDIA AD DIGNOSCENDAM ECCLESIAM.

Nobis persuasum est quemque, divino affulgente lumine, posse Ecclesiam agnoscere absque Scripturarum examine, quippe quæ ab omnibus humanæ originis cœtibus plane distinguitur. Cæterum quum hæretici scripturis abutantur ad ejus evertendam auctoritatem, non recusamus in certamen descendere, ut arma illis eripiamus: quos eo magis his obruemus telis quod in iis tantam reponant fiduciam. Egregium ducem secuti, verbis quibus Donatistas compellabat, utimur: "Sunt libri divini, quorum auctoritati utrique credimus: ibi quæramus Ecclesiam, ibi discutiamus causam nostram." Scripturarum testimoniis veterum scriptorum, præsertim eorum qui intra quinque sæcula a Christo nato floruerunt, sententias adjungendas duximus, ut constet qua ratione ipsi ea intellexerint, et quæ apud Christifideles de Ecclesiæ auctoritate ubique obtinuerit fides. Argumenta autem ex Scripturis sumpta de Ecclesiæ constitutione et privilegiis magnam apud omnes habere vim necesse est, quum historiæ sint monumenta fide dignissima. Igitur communem hominum sensum in hac re licet appellare, ut quibus de divina Scripturarum auctoritate non constat, qua ratione Christianorum societas et respublica primum constituta sit, ex historicis veluti documentis pateat. Ea ratione qua contra Deistas Scripturis usi sumus, historica earum auctoritate probata, sic eas adhibemus3 ut qualis a Christo instituta sit Ecclesia noscamus; pertinet scilicet ad historiam, quæ Novi Testamenti libris continetur. Interpretationem autem testimoniorum quibus utemur, non ex Ecclesiæ auctoritate derivamus, dum de ipsa auctoritate statuenda apud infideles vel hæreticos agitur; sed ex vi verborum et sermonis contextu, et antiquitatis sensu, qui certe ex obvia eorum significatione ortus censendus est. Nec fidem veluti divinam Ecclesiæ auctoritatis hac ratione statuimus, sed humanam quandam,* suadendo scilicet, sicut jam Christi revelationem Deistis suasimus; illam enim compendio quodam auctoritatis haberi censemus, Deo mentem illustrante ut

(1) Serm. 1, de Symbolo ad Catechum, c. 6.

(2) Burnet contendit nos non posse Scripturis uti in Ecclesia dignoscenda, quippe quarum auctoritas ex ipsius Ecclesiæ judicio pendet: sed vehementer aberrat, quum historica fides eis vindicetur iis quæ priore tractatu exposuimus argumentis. Testimonio et judicio Ecclesiæ indigemus ut de divina earum inspiratione certo constet, omni de singulorum librorum auctoritate dubitatione remota, uti in sequenti tractatu demonstrabimus. Burnet Analysis, p. 280, ed. Dublin, an. 1829.

(3) "Nel Cristianesimo riconosconsi due specie di fede; naturale e umana, e sovrannaturale e divina. Si ha la prima quando si crede il fatto della Rivelazione per la forza ch' esercitano naturalinente sullo spirito umano gli argomenti i quali lo provano; ed é simile a quella, che si presta a tutte le storie. La seconda viene in noi prodotta dall immediata azione della grazia celeste, la quale dipende piuttosto da Dio, che la da, che dall' uomo, che la riceve." Spedalieri p. 1, sezione III. c. vi. tom. 2, p. 78.

Ecclesia domus ejus, veritatis præco ac custos, ex iis quos undequaque diffundit cœlestis luminis radios, agnoscatur. Fideli autem homini jam Ecclesiam agnoscenti, et testimonium ejus de divina Scripturarum inspiratione excipienti, mire inserviunt elogia quibus in iis ornatur, et privilegiorum documenta quæ referuntur, ut fides quam divinitus illustratus concepit explicatior et clarior de summa ejus auctoritate evadat.

CIRCULUS VITIOSUS.

Quærit Stillingfleet utrum infallibilem Ecclesiæ auctoritatem absque Scripturarum testimoniis fide divina amplecti valeamus ; cui utique respondemus, ita nobis firmiter esse persuasum, nam quæ menti exhibentur Ecclesiæ indicia certitudinem pariunt, cui nulla errandi subest formido, quæque, divina gratia aspirante, fidei divinæ virtutem habet. Cæterum et Scripturis uti licet, quin principium quod in quæstione ponitur petere videamur, sicut legatus reipublicæ litteras mandataque quibus sua declaratur auctoritas exhibens, eam probat. Ecclesia igitur legationem qua pro Christo fungitur prædicat, et codice exhibito probat, quo scilicet sine ulla ambiguitate declaratur. Quum de historica Scripturarum veritate, apud hostes Ecclesiæ plerosque admissa, dubitandi nullus sit locus, jure meritoque iis utitur.

Quamvis igitur censeamus Ecclesiæ auctoritatem absque Scripturarum ope demonstrari facile certoque posse, fidemque concipi divinam, gratia mentem illustrante, et roborante voluntatem, ut veritates quas tradit, ob Dei per eam loquentis auctoritatem amplectatur; quod iis præsertim qui legere haud noverint contingit: plerisque tamen Scriptura est inter subsidia ad explicandam vel concipiendam divinam illam fidem. Quum enim Ecclesia Scripturas suis filiis indesinenter exhibeat et exponat, ipsæ cum aliis divinæ suæ auctoritatis indiciis ad eam commendandam inserviunt. Sive igitur earum historicas veritas tantum agnoscatur, sive earum inspiratio humana quadam persuasione teneatur, ex iis una cum cæteris credibilitatis motivis, ad divinam Ecclesiæ institutionem, et in docendo auctoritatem infallibilem agnoscendam movemur, et divinæ gratiæ adjutorio ducimur. Ejus testimonio et judicio innixi, Scripturas tamquam Dei eloquia divina fide deinceps veneramur.

Circuli vitiosi objectioni, cui in limine occurrendum duximus, utpote qua gaudent protestantes, nullus profecto est locus, tunc enim fit quando duo æque incognita mutuo se probant. Sic in allato legati exemplo, si

(1) Stillingfleet's Works, v. 4, p. 123, citata a Newland in Analysi, p. 278, Note. ~(2) Adnotat Stillingfleet credibilitatis motiva ex Catholicorum confessione moralem tantum afferre certitudinem; sed ludit verbo, eo scilicet aliquando intelligitur magna verisimilitudo; aliquando certitudo omnimoda nixa legibus quibus mentes reguntur. Hæc, quæ omne errandi excludit periculum, ex motivis credibilitatis habetur.