potest intelligi de vaticiniis quæ edidit propheta, adhuc veri Dei cultor, quæ ei deinceps ad idolatriam delapso non possent suffragari, nec enim in confirmationem hujusmodi cultus edita fuerant. Quod si quis velit ea edita intelligere ad falsum cultum commendandum, ex brevi temporis intervallo quod intercessit inter vaticinia et eventus, datur probabilis suspicandi ratio humana potius sagacitate vel ex scientiæ naturalis principiis hos fuisse prævisos. Quoties autem aliqua suppetit ratio dubitandi de divina vaticinii origine, nequit certum præbere argumentum.

C. V. DE HISTORICA PENTATEUCHI AUCTORITATE.

Vaticiniis et miraculis revelationem probabimus, si prius librorum in quibus referuntur authoritatem vindicaverimus: non enim nisi authenticis documentis prolatis aliquid est certo affirmandum. Cæterum opus non est divinam Scripturarum inspirationem statuere ut certas inde desumamus probationes, si enim eas humanam et historicam mereri fidem constet, quæ iis continentur vim probandi habeant necesse est. Ea autem fides tribuitur scriptori cuicumque probo et perspicaci ea referenti quæ ipse certo novit, vel quæ ex certis fontibus hausit. Oculato testi plena plerumque debetur fides narranti quæ vidit, nisi de ejus integritate ratio occurrat dubitandi, vel eum hallucinatum esse verosimile sit. Pro rei tamen natura assensus magis vel minus firmus est; si enim consuetum rerum ordinem narratio haud excedat, facilem obtinet fidem: si vero res sit maximi momenti, et præsertim extra consuetum rerum ordinem, vix unius scriptoris auctoritas valebit, nisi integerrimus et sagacissimus noscatur, adeo ut nulla subsit suspicio vel fraudis vel erroris. Sciptor coævus oculati testis fere obtinet auctoritatem, si in regione in qua res gestæ dicuntur, eas tamquam compertas et indubias narret, nemine contradicente, vel saltem narratione apud plurimos receptą, nulla sui utilitate, nulloque partium studio. Historici autem qui priorum sæculorum narrationem texit, fides pendet ex subsidiis quibus usus est ad veritatem detegendam: si enim publicis monumentis, et certa et constanti gentis traditione nitatur, non erit facile dubitandum de rebus relatis: secus si nullum ei præsto fuerit documentum, vel vagos secutus fuerit rumores. Magnum accedit auctoritatis pondus scribenti historiam, si in lucem edita ipsâ qua supersunt testes oculati ætate, eorum firmetur assensu, aliis etiam, veritate comperta, ad assensum adductis,, præsertim si ingrata et invidiosa narrentur. Privati tamen scriptoris opera vix unquam eam sibi vindicant auctoritatem, quæ publicis scriptis debetur, iis scilicet qui auctoritate publica edita sunt, et fide plena munita. Sic reipublicæ vel regni annales notariorum publicorum, vel aliorum hujusmodi scriptorum opera exarati, et in cœtibus solemnioribus totius populi palam lecti, et magna diligentia et solicitudine custoditi, longe majorem plerumque postulant fidem, quam privata quæcumque scripta: nec enim verosimile est mendacium tam impudenter proponi, vel errorem haud detegendum.

Leges etiam palam lato et promulgatæ, quæ fundamentum sunt et nexus totius societatis, quibus reguntur judicia, et jura singulorum servantur, magnam habent auctoritatem, eæ præsertim quæ formam statuunt et ordinem reipublicæ, quæque omni tempore manent inconcussæ. Liber cultus solemnis, in normam Religionis adhibitus, quo sacra et divina quæque sanciuntur, nulla humana auctoritate violanda, vel mutanda, habet magnam probandi vim, ubi de ritibus agitur, vel de animi sententia, quæ cultus sit fundamentum.

Illud inter privata et publica scripta discrimen manifestum intercedit, quod privata ex scriptoris dotibus præsertim pendeant; ex æqualium fide et extrinsicis monumentis magnam aliquando mutuantia auctoritatem: publica vero totam fere nationem vadem habeant, testem, et custodem, et summam proinde plerumque mereantur fidem, in iis saltem in quibus gentis gloriæ studio, vel utilitatis, veritatem prodi nulla subest suspicandi ratio.

Ut fides scripto alicui tribuatur, authentia ejus innotescere debet, authenticum autem habetur opus quod a certo aliquo autore prodiit, vel indubio quodam fonte. Sunt quidem opera anonyma, quæ, scriptore nomen celante, prodierunt, vel quærum auctor temporum injuria oblivioni est datus, scripto tamen servato. Hujusmodi opera authentica merito æstimantur, si de auctore, in genere, ut aiunt, constet, eum scilicet fuisse aliquem fide dignum, quadam circiter ætate, et quadam in regione florentem; nec opus est ut singula accurate definiantur. Nullum autem opus authenticum dicitur, qui falso certi alicujus Scriptoris præsefert nomen, ejusque fœtus prædicatur. Authoritas publicorum Scriptorum ex notitia auctorum non pendet, nam nomine reipublicæ edita publicam secum afferunt fidem et auctoritatem. Sic nil interest quis præcipue declarationem independentiæ Americanæ, vel Constitutionem Generalem exaraverit, nationis enim auctoritate munitur. Authentia autem exigit ut scripta illa ad suam referantur originem. Sic decretales epistolæ, veterum pontificum nomine ab Isidoro mercatore confictæ, auctoritatem obtinuerunt, ex usu et sanctione conciliorum et Pontificum per aliquot sæcula, sed authentica evadere nequiverunt. Fides historica scriptorum publicorum ex authentia maxime pendet, vehemens quippe est præsumptio falsum nihil publicis et solemnibus documentis inseri: sed admitti possunt exceptiones, quibus fidei documentorum detrahatur. Integritas scriptorum etiam necessario statuenda est ut iis constet auctoritas, quippe eadem nobis exhibenda sunt quæ ab auctoribus prodierunt. Nec tamen leve aliquod mendum fidem prorsus tollit, dummodo substantiam narrationis illæsam esse pateat.

Quinque priores libri Scripturæ, qui apud Judæos et Christianos obtinent, Pentateuchus græco nomine vocantur, et Mosi tribuuntur qui anno 2553 obisse creditur. Genesis conditi mundi et rerum gestarum præcipuarum narrationem exhibet usque ad Josephi in Ægypto mortem: historia proinde est vetustissima. Exodi liber, populi Israelitici ex Ægypto libe

rationem, Moyse duce, narrat, aliaque quorum ipse pars fuit magna. Leviticus legum est codex. Numerorum liber' populi continet censum. Deuteronomium est legis iteratio. Nec tamen hæc rerum distinctio ubique servatur, res enim gestæ plerumque legibus immiscentur. Hos libros quum Deista totis viribus impugnent, præstat imprimis vindicare.

Pentateuchum a Moyse conscriptum fuisse constans fuit Judæorum et Christianorum traditio: recentioribus autem nonnullis placuit eum, vel omnem, vel magna ex parte ei abjudicare; Thomas Hobbes quippe vix aliquid præter legum codicem a capite decimo Deuteronomii, usque ad finem capitis vigesimi septimi ab eo scriptum putat;1 Joannes Godofredus Hasse exilii Babylonici tempore e monumentis veteribus Pentateuchum compositum arbitratur, Mosaicis commentariis, quicumque fuerint, admodum mutatis ; Gesenius, nonnisi post reditum e Babylonia libros Pentateuchi ad præsentem redactos formam opinatus est. Carolus Franciscus Volney Pentateuchum Helciæ aliorumque opera concinnatum, annuente Josia, statuit, unde locus fabulæ de libro legis invento ; quod Paine etiam affirmat. Vanis his et impiis somniis et commentis postpositis, cum tota antiquitate Pentateuchum Moysis opus agnoscimus.

Prop. 1. Pentateuchus Moysen habet auctorem.

Prob. 1. Ex Israeliticæ gentis constanti traditione: nec enim facile potuit error de auctore operis tanti momenti induci, historia quippe est, quæ publicorum annalium habet rationem, et in cætu omnium legi consuevit: legum est codex, quibus nitebatur societas et politia Judæorum, et quæ norma erant cultus. Concors igitur omnium de auctore sententia ad ea necessario referenda est tempora, in quibus societas ea donata est forma, et cultus primo solemniter est peractus, scilicet ad Moysis ætatem.

Prob. 2. Ex auctoris ipsius testimonio. Sæpissime in ipso opere dicitur Moyses scripsisse carmina, res gestas in libro D2,5 articulo librum specialem indicante. De tota lege dicitur:6 "Scripsit itaque Moyses legem hanc, et tradidit eam sacerdotibus," et " Scripsit Moyses verba legis hujus in volumine, atque complevit. Præcepit Levitis, qui portabant arcam fœderis Domini, dicens: Tollite librum istum, et ponite eum in latere arcæ fœderis Domini Dei vestri: ut sit ibi contra te in testimonium."7 Manifestum est auctorem Moysen exhiberi: nec aliqua sinit ratio ut de ejus testimonio, a tota gente agnito, dubitetur: inverosimile

(1) Hobbes in Leviathane, Lond., 1651, p. 3, c. xxxiii.

(2) Hasse in libro: Aussichten zu künftigen Aufklärungen über das alte Testament, in Briefen, Jen. 1785. 8 Epist. iv., vii.

(3) Gesenius in Comment. de Pentat. Sam., p. 6-8.

(4) Volney, Recherches nouvelles sur l'histoire ancienne, p. 1, c. 6, 7, 8. p. 59.

(5) Exod. xvii. 14, Vide etiam Exod. xxiv. 4-7, xxxiv. 27. Num. xxxiii. 1–2, xxxvi. 13. Deut. xxviii. 61.

(6) Deut. xxxi. 9.

(7) Ib. v. 123.

quippe est ignotum quendam Moysis nomine potuisse efficere, ut sui ingenii figmenta juxta arcam solemniter collocarentur.

991

Prob. 3. Ex Scriptorum Judaicorum testimonio, omnes quippe Moysis nomine legem laudarunt. Josue statim post Moysis obitum præceptum est: "Confortare igitur, et esto robustus valde; ut custodias, et facias omuem legem, quam præcepit tibi Moyses servus meus. Non recedat volumen legis hujus ab ore tuo.' Passim in omnibus libris Moyses memoratur, vel quæ pentateucho continentur celebrantur; et Vates præsertim in eo studium collocant ut omnes ad legem observandam, prout a Moyse est data, inducantur. Varia autem opera quæ sacrorum librorum Veteris Testamenti catalogo continentur, a diversis scriptoribus, variis temporum intervallis, exarata, legenti patet. Vis igitur magna in tot scriptorum consensu est pomenda.

Prob. 4. Ex intrinsecis indiciis. Pleraque libris quatuor posterioribus relata vix poterant nisi a Moyse vel alio, ipso dictante, scribi: leges enim tot, et adeo minutæ nonnisi a legumlatore, vel ejus scriba, referri potuerunt: singula incœpta, itinera, resque gestæ, locis temporibusque designatis, adeo accurate enarrari ab alio nemine quiverunt. Posterioris ætatis scriptor profecto haud potuisset omnia ita describere. Quod vero pertinet ad Genesim, caput est cæterorum, qui absque primo illo libro manci videntur et acephali, adeo ut necessario ad unum referantur auctorem.

Prob. 5. Ex Ethnicorum Scriptorum testimoniis, hi enim de Moyse duce et legumlatore Israelitico loquuntur. Tacitus, Dion Cassius, Juvenalis, aliique plures a Huetio relati consuli possunt. Celsus, Porphyrius, aliique revelationis hostes id pro indubio habuerunt.

Licet igitur Augustini uti interrogatione: "Platonis, Aristotelis, Ciceronis, Varronis, aliorumque ejusmodi auctorum libros, unde noverunt homines, quod ipsorum sint, nisi eadem temporum sibi succedentium contestatione continua?" Profecto longe majora suppetunt testimonia pro Pentateucho Mosaico.*

Obj. Auctor pentateuchi de Moyse in tertia persona loquitur, eum mitissimum prædicat, ejusque mortem refert. Ergo alius ab ipso fuit.5

Resp. Non est inusitatum Scriptoribus qui res gestas referunt quarum magna pars erant, de se in tertia persona loqui, uti apud Cæsarem et

(1) Jos. i. 7, 8. Vide etiam xxiii, 3, 16. xxiv. 26. I Reg. ii. 3. II Reg. xiv. 6. II Par. xxxiv. 14.

(4) Vide Bergier traité de la Religion, t. iv., art. 2, et Rosenmüller Prolegomena in Genesim.

(5) Paine, Age of Reason, part II. Auetor hic tantum repetit objectiones quas a

Deistis Gallis didicerat.

VOL. 1-5.

Xenophontem videre est. De sua mansuetudine mentionem fecit Moses, nequaquam laudes suas prædicando, sed ut ostenderet nullam a se offensionis causam Mariæ sorori suæ ut murmuraret datam. Mortis narratio quæ claudit pentateuchum a scriptore libri Josue addita merito censetur, seu potius ab initio sui libri abstracta : si enim tamquam initium libri Josue legatur, optime cohærebunt quæ sequuntur: "Et factum est post mortem Mosis."

Obj. 2. Scripsit Deuteronomii auctor in terra Chanaan, dicit enim : "hæc sunt verba quæ locutus est Moyses ad omnem Israel trans Jordanem.1 Resp. Vox Hebraica potest reddi trans vel citra: prætulit antem interpres Græcus et Latimus priorem significationem, quia plerumque intelligitur in scripturis ratione habita terræ Chanaan: cæterum accuratius redditur hoc loco citra. Nec ideo acrem meretur censuram alia versio, quæ lectori obvium præbuit sensum. Immerito igitur Horne eam erroris incusat."

vus:

Obj. 3. Plura locorum nomina in Pentateucho reperiuntur, quæ ex aliis libris constat nonnisi post Mosis tempora iis tributa: sic Lot dicitur captiabductus usque Dan,3 constat tamen ex libro Judicum urbem Lais hoc nomen obtinuisse, Josue jam defuncto. Hebron nominatur, quæ urbs ad Josue tempora Cariath-Arbe vocabatur. Joseph vocat Chanaan terram Hebræorum, quod nomen nonnisi ea occupata ab Hebræis usurpari potuit. Galgala nominatur, et tamen nomen Josue temporibus primum obtinuit.7

Resp. Si supponatur nomina illa fuisse claritatis causa veteribus suffecta a scriptore recentiore, nihil inde contra Pentateuchi authentiam sequetur. Cæterum non constat ea non obtinuisse Mosis temporibus, quamvis eadem aliis locis postea tributa sint, vel confirmata ex rei alicujus eventu. Re quidem vera fluvius Jordanis a rivulis Jor et Dan confluentibus, etiam Mosaica ætate vocabatur; nec opus est ut oppidum objecto loco intelligamus. Antiquum Hebronis nomen Cariathe-Arbe apud Josue dicitur, nec tamen constat novum nomen tunc primum usurpari cæpisse. Certe eo nomine vocatur apud Josue ipsum antequam Caleb donaretur. Filius Caleb nomen ab urbe potiusquam urbs ab ipso accepisse videtur. Hebræi, scilicet transeuntes, (juxta vim vocis) Abraham ejusque posteri vocabantur, quia ipset transierat ex Mesopotamia ad terram Chanaan, quæ ideo hoc nomine a Joseph appellari potuit. Galgalæ nomen datum a Josue liquet, occasione circumcisionis qua Israelitis ablatum est opprobrium: sed nihil vetat alium jam fuisse locum eo nomine designatum.

Obj. 4. Pentateuchi auctor notat Chananæos tempore Abrahæ fuisse in terra ad quam ipse, Deo jubente, migravit,1o quos igitur jam non esse tempore quo scriptus est liber colligere pronum est.