Resp. Id adnotatum est ut Chananæos jam eo tempore illius terræ incolas esse intelligeretur, quum eam non ita pridem invasissent: quod ostendit Abrahæ promissam terram, ab ipsis occupatam, ut sic fides ejus excer

ceretur. 1

Obj. 5. Octo recensentur reges qui in terra Edom regnarunt antequam Israelitæ haberent regem. Deinde undecim duces numerantur. Ergo scribente auctore Israelitæ jam regem obtinuerant, et longum effluxerat spatium.

Resp. Regis nomine rector quivis populi nonnumquam intelligitur: quapropter et Moyses fuit eo nomine designatus. Ab Esau autem temporibus usque ad Mosen ducenti quum effluxerint anni, octo regnare potuerunt reges: duces autem vel sub regibus provincias gubernabant, vel post reges, quin successio longa fuerit: uti colligere est ex ipso loco: "Hæc nomina ducum Esau in cognationibus, et locis, et vocabulis suis: hi duces habitantes in terra imperii Edom." Ideo autem adnotatum est reges ducesque Idumæos extitisse antequam Israelitæ rectorem haberent, ut quo minus verosimilis promissionis Jacobo factæ quod Esau ei, inserviret impletio videretur, magis foret admirationi.

Obj. 6. Lectus Og, Basanitici regis, apud Ammonitas in Rabbath servatus dicitur: id autem vix a coævo Scriptore adnotari potuit, quum lectum illum nonnisi post plures rerum vices ad Ammonitas de venisse verosimile sit: nec necesse fuit argumentum illud staturæ immanis Og indicare, Israelitis enim, qui plerique eum mortuum viderant, res erat explorata.

Resp. Corvus auctor rei pene ultra fidem argumentum indicavit, quum posteris præsertim scriberet.. Quo autem rerum eventu lectus ad Ammonitas devenerit nescimus, sed diuturni temporis spatium non necessario requiritur.

Obj. 7. Helcias pontifex librum legis in domo Domini reperisse narratur, quo lecto Josias rex populusque ad vehementem de ea violata dolorem moti sunt. Fieri autem potuit ut Helcias finxerit, et Mosis nomine sua scripta vulgaverit. Id saltem manifestum videtur per magnum temporis spatium librum illum latuisse.

6

Resp. Liber qui in templi adytis scrutandis ab Helcia repertus est ipsum Mosis autographum videtur; "reperit Helcias sacerdos librum legis Domini per manum Moysi."5 Illud juxta arcum positum erat, sed Manassis impii temporibus in secretiorem templi locum reconditum, testante Josepho. Nec mirum ex ejus lectione vehementem de peccatis dolorem

244.

(1) Abbadie, Traité de la vérité de la Religion Chrétienne, t. 1, ch. 9, p.

(2) Gen. xxxvi. 31.

(3) Deut. xxxiii. 5.

(4) Ita post alios Paine, Letter to Mr. Erskine, p. 56-7.

(5) II. Par. xxxiv. 14.

(6) Deut. xxxi

(7) Antiq. 1. x. c.. 3.

excitatum, nam Moses veluti redivivus loqui visus est. Innotuisse autem jam quæ eo continebantur ex aliis exemplaribus, liquet, quum prophetæ consueverint populum ad legem Mosis servandam crebris monitionibus revocare, et totius reipublicæ et Ecclesiæ Judaicæ regimen et politia ea niteretur.

Obj. 8. Esdras dicitur scripturas deperditas divino instinctu restaurasse.1 Ergo pentateuchus quem habemus Mosen non habet auctorem.

Resp. Apocryphus ille liber nullam meretur fidem: verosimile quidem est Esdram in unum collegisse exemplaria sacrorum librorum, et codicem veluti texuisse. Cæterum nemini facile persuadebitur libros stylo adeo discrepantes, et temporum quæ referunt exprimentes imaginem, ab uno prodiisse scriptore. Præterea Samaritani ab Esdra Pentateuchum certe non acceperunt, quum jamdiu ab omni Judæorum consortio abhorrerent; ipsi tamen codicem quinque Moysis librorum semper habuerunt, qui proinde diu ante captivitatem, et ante divortium regni sub Roboamo agnoscebantur. Quod autem libros hos a Sacerdote e Babylonia misso ad incolas novos Palæstina edocendos Dei veri cultum, prodiisse suspicetur Joannes Clericus absonum est: nec enim Samaritani, nec Judæi, libros sic confictos excepissent. Profecto diu antea, ab ipso defectionis Israelitica a regno Judaico tempore, consueverunt prophetæ Samaritanos ad cultum in lege Moysis præscriptum revocare: quod argumento perspicuo est Mosaicos libros jam innotuisse.

3

Obj. 9. Ex appellationibus Dei in diversis Geneseos partibus adhibitis, liquet librum illum ex plurium scriptis esse consarcinatum. In creationis narratione Elohim vocatur, ad quartum usque versiculum secundi capitis. Jehova Elohim deinceps nominatur, dum fusior conditi hominis datur relatio, aliunde petita, ejusque lapsus et pœna narrantur. Capite quarto Jehova inducitur, Cani et Abelis relatis fatis. Elohim iterum in Noàchida historia.

Resp. Etsi daremus Mosen usum fuisse antiquioribus scriptis in temporum quæ præcesserant concinnanda historia, opus tamen ejus agnoscendum foret, quippe qui ea in unum colligendo sua fecit. Cæterum illud appellationum discrimen non servatur constanter; nam in narratione de diluvio, etsi plerumque Elohim usurpetur, Jehova tamen versiculo octavo capitis sexti' vocatur, et 1, 5, versiculis cap. vii., utroque autem nomine vicissim versiculo 16. Sic etiam in narratione de Isaaco Elohim prius, Jehova postea dicitur. Nihil igitur certi ex variis illis vocabulis deduci potest.*

(1) Esdræ 1. iv. 14.

(2) Sentimens de quelques Théologiens d'Hollande, sur l'histoire critique du V. T., Amsterdam, 1685.

(3) Rosenmüller, Prol. ad Pentateuchum, § vi.

(4) Sententia Mosen documentis aliis, et quidem antiquissimis, usum esse apud recentiores obtinuit. Vide, Janssenns, Herm. Sacra, C. iii., §. iii., p. 95., t. 1. Rem ad evidentiam pene deductam habet Wiseman.

Obj. 10. Repetitiones, inscriptiones frequentes singularum pericoparum cum clausulis, discrepantes narrationes, styli diversitas, aliaque plurima indicia passim in Pentateucho occurrunt auctorum diversorum.

Resp. Pleraque hujusmodi referenda sunt ad perspicuitatis studium, vel veterem styli simplicitatem, vel varia rerum adjuncta in quibus fusius vel arctius res erant enarrandæ. Nulla autem occurrit discrepantia inter narrationes, quamvis difficultatem aliquando faciat diversus narrandi modus. Stylum autem scribentis variari pro rerum varietate mirum non est, quæ enim a vetustis sæculis superest rerum memoria brevi narrationi plerumque præbet locum fuse autem exponuntur quæ quisque videt gessitque ipse, quæve aliis concionando tradidit. Moyses igitur historiam scribens, vel jura dans populo, stylo diverso usus est.

:

Obj. 11. Voces Hebraicæ eædem occurrunt eadem forma in pentateucho ac in libris post mille annos a Moyse exaratis, sub tempus captivitatis Babylonicæ at verosimile non est linguam per spatium illud temporis nullam subiisse mutationem.

הוא et

!

2

Resp. Occurrunt quidem vetusti ævi vestigia in Pentateucho, nam de fœminis et maribus usurpatur, et tertiæ personæ femininæ pluralis numeri futuri deest et locale sæpius occurrit quam in reliquis libris. Cæterum linguæ illæ in quibus vocales litteræ non ponuntur, minus cæteris variantur. Lingua Arabica hodierna parum differt ab ea quæ in Corano usurpatur, et vetus Syriaca N. T. versio, Peschito dicta, concordat cum idiomate Syriaco ab Abulpharagio post multa sæcula adhibito. Cæterum forma litterarum est variata, nam Samaritani Pentateuchum habent vetustis characteribus descriptum, Judæis recentiorem formam a Babyloniis mutuatis,

Integritas librorum ut jam indicavimus, in eo est posita quod ea serventur conditione qua sunt exarati, absque ulla graviori menda, vel lacuna: mendæ quippe leviores facile occurrunt, nec detrahunt integritati, substantia librorum illæsa manente. In exscribendis libris Moysis, cæterisque sacris libris, errore vel incuria Amanuensium leves sæpius contigisse mendas in comperto est, Kennicott enim, collatis 581 codicibus, variantes lectiones magno numero reperit, quibus De Rossi, Italus Sacerdos plurimas, ex amplissima codicum collatione, 680 scilicet sibi undequaque comparavit, adjecit. Doctorum hominum est codicum Hebraicorum collatione, adminiculo etiam Samaritani codicis pentateuchi, et antiquissimarum Versionum adhibito, eam exquirere lectionem quæ verior sit, et primaria: librorum tamen integritas ex diligentiori hac indagine non pendet, quæ potius ad earum perfectionem est referenda. Fuerunt qui dicerent Judæos libros sacros vitiasse, ut Christianis eriperent arma: sed recentioribus plerisque benignior arrisit sententia, quæque occurrunt mendæ in codice Hebraico, casu potius quam consilio inductæ habentur. Cæterum ipsæ gravissimæ

い

(2) Gen. xxvi. 35. xli. 36. xlix. 26.

(1) Gen. xxiv. 14. 17. 28. 57. 58. xxxiv. 3. 12.(3) Vide opus Nicolai Wiseman "on the connexion between Science and Revealed Religion," Lecture the 10th.

mendæ quas Christiani nonnulli scriptores Judæis exprobrabant, voces quasdam vatum, et testimonia respiciebant: minime vero res gestas et librorum substantiam; adeo ut etsi arte fraudeve libri censerentur hac ex parte vitiati, partium studio, nihil inde integritati, de qua nunc agitur, decideret, manerent enim facta, et librorum substantia.

Prop. II. Pentateuchus Mosaicus quoad substantiam integer omnino est. Prob. Ipsa Judaicæ gentis traditio et consensus de librorum Mosaicorum authentia, earum integritatem demonstrat: nec enim facile menda gravior, substantiam librorum attingens, induci poterat, populo inscio, in Jibros juxta arcam servatos, palam lectos in cœtibus frequentibus, quorum etiam exemplaria apud rectores populi servabantur, et qui norma erant regiminis, et cultus: omnes autem consensisse de menda inducenda, vel toleranda,1 inverosimile est, quum eos veluti divinitus exaratos agnoscerent. Porro multiplicata fuisse exemplaria occasione tribuum in captivitatem abductarum repetitis vicibus ab anno 740 ante Christum, in varias regiones, scilicet in Assyriam, Mediam, Babylonem, Ægyptum, liquet: quæ omnia vitiata, quin mendum innotuerit, vix credi potest.

Prob. 2. Ex intrinsecis indiciis. Pentateuchus historiæ continuæ, nullo hiatu, speciem præbet, iis tantum repetitionibus occurrentibus quæ styli vetustam simplicitatem redolent, vel monumenta diversa, quibus usus auctor, produnt. Leges sigillatim descriptæ et variis in rerum adjunctis inculcatæ reperiuntur: Nihil mancum videtur, quo rerum gestarum series interrumpatur, vel codex sit imperfectus. Ergo integrum ipsa veluti facie, se exhibet. Præterea ea in Pentateucho reperiuntur, quæ in Judaicæ gentis probrum maxime cedunt, quæ proinde delevissent Judæi, si codices vitiare tentassent. Liquet igitur id minime tentatum.

Prob. 3. Ex Samaritani codicis consensu. Samaritani a Judæis anno 3029 divulsi sunt: retinuerunt tamen Pentateuchum vetustis Phoenicum characteribus descriptum, qui, etsi mendis non careat, in narrationis substantia cum Hebraico textu optime concordat.

Prob. 4. Ex plurimorum Codicum harmonia. Mira quæ reperitur harmonia in rerum substantia inter omnes codices, quamvis numero maximo sint, levioribusque varietatibus distinguantur, argumento est manifesto substantiam integram servatam: ex collatione scilicet nulla in re alicujus momenti discrepantia inventa est; sed tota in literculis, punctis, vel vocibus levioribus constitit.2

Prob. 5. Ex Græca versione, tercentis ante Christum annis facta Alexandriæ, et septuaginta interpretum nomine celebri; cui adjicere licet alias Græcas versiones secundo post Christum sæculo, aliasque etiam Latina aliisve linguis. Versionum harum consensus in narrationis substantia va

dimonium est certum integritatis.

Obj. Deut. xxvii. 4. In monte Hebal lapides erigendos et altare præ

(1) Vide Josephum contra Apion. i. 8.

(2) Vide jam laudatum N. Wiseman opus, citata prælectione.

cipitur; Garizim autem vox sublata a Judæis videtur, ut Samaritanis cultus sui in monte Garizim patrocinium deesset.

Resp. Narrationis substantia integra manet, alterutra lectione adhibita : nec interest utrum Samaritani vel Judæi ex industria textum mutaverint, vel casu contigerit varia illa lectio, quæ nullius est momenti.1

Obj. 2. Characterum mutatio sub captivitatis Babylonicæ tempus verborum aliquam mutationem, quæ sensum et substantiam librorum afficiat, induxisse censenda est. Insuper vocalium litterarum defectu, vocum am

bigua sæpius redditur significatio.

Resp. Ex litterarum forma mutata vocum quas exprimebant nulla facta est mutatio, uti conferenti Samaritanum et Hebraicum codicem liquet. Vocalium autem defectus in paucis vocibus ambiguitatem interpreti posset parere, sed plerumque nullam facit difficultatem. Præterea de libri integritate nunc agitur, non de interpretis successu felici.

Obj. 3. Chronologia Pentateuchi valde implexa est, nam Hebraicus a Samaritano codice, Græca interpretatio ab utroque valde discrepat, adeo ut juxta Hebraicum codicem diluvium an. 1656, juxta Samaritanum an. 1307, juxta septuaginta an. 2242 contigerit. Ea igitur ex parte Pentateuchus integer non est.

Resp. Discrepantia illa substantiam, de qua agitur, non respicit, res enim gestæ eædem ab omnibus referuntur, licet diversum aliquando nativitatis tempus, diversum temporis vitæ spatium recenseatur. Quo autem pacto hæc numerorum confusio contigerit, et qua ratione texenda sit chronologia, docti homines in varias abeunt sententias, plerisque eam quæ in Hebraico textu reperitur probantibus annorum recensionem, cui suffragantur paraphrasis Chaldaica Onkeli, Versio Arabica et Syriaca, quamque sequitur Vulgata. Chronologiam Samaritani codicis cum Hebraica concordasse temporibus Origenis et Hieronymi ex eorum testimoniis constat. Obj. 4. Cainan anté Sale in Septuaginta versione, et apud S. Lucam memoratur c. iii. 36, qui tamen in Hebraico textu deest.

Resp. Sive redundet nomen illud apud Septuaginta interpretes, sive deciderit ex textu, non periclitatur narrationis substantia. Cæterum videtur redundare, nam in Samaritano deest codice, in Syriaco, et Arabico, et in Flavio Josepho et Philone. Quod autem apud S. Lucam reperiatur, errori alicujus amanuensis tribuitur, habetur quippe codex manuscriptus Cantabrigiensis S. Lucæ in quo deest.,

Obj. 5. Deut iii. 14. "Jair filius Manasse possedit omnem regionem Argob usque ad terminos Gessuri et Machari. Vocavitque ex nomine suo Basan, Havoth Jair, id est villas Jair, usque in præsentem diem." Clausula postrema denotat auctorem Jair temporibus longe posteriorem.

Resp. Etsi daretur voces illas a posteriori scriptore adjectas, et ex margine in textum translatas, maneret integritas libri. Cæterum consueverunt Hebræi iis uti de re haud diu antea gesta,

(1) Vide John p. 65, Einleitung.

(2) Vide Deut. x. 8. Josue ix. 27, xv. 63. Bergier t. iv. ch. 2. § 22.