affectus, præter arcanorum notitiam, quæ a divino fonte manaverit necesse est. Illud certe præsentis numinis clarissimum indicium per longam sæculorum seriem adfuit Israelitis, quod prophetæ, homines scilicet divino illustrati lumine, ut futura certo cognoscerent et prædicerent, semper apud eos essent, usque ad reditum ex Babylonica captivitate. Horum vaticinia, scripto ab ipsis consignata, sexdecim continentur libris, et ratione molis in prophetas majores quatuor, et minores duodecim distinguuntur.1 Pleraque respiciunt suæ gentis fata, quæ denuntiabant ut pœnitentia ingruentia mala præverterent, quibus tamen grandiora de Christo immiscebant. Magnam vim inesse vaticiniis, si constet ea non potuisse excogitari humanitus, quisque fatebitur.

Prop. 1. Libri prophetarum genuini sunt.

Prob. Ex constanti Judæorum traditione, ex ipso tempore quo conscripti sunt libri derivata: nec enim validius alicujus libri authentiæ habetur argumentum. Judæorum testimonii vis maxime augetur ex eo quod illud ferant, Christianis inde sumentibus occasionem sua probandi dogmata adversus eos: "Per eorum quippe codices probamus, non a nobis tamquam de rerum eventu commonitis ista esse conscripta, sed olim in illo regno prædicta atque servata, nunc autem manifestata, et impleta."

Prob. 2. Ex intrinsecis authentiæ indiciis: nam et autorum præfixa sunt nomina, et tempus et locus quibus vaticinati sunt accurate designata, Judæ et Israel regibus plerumque nominatis; et quæ iis continentur consona sunt gentis historiæ aliunde cognitæ, et stylus unumquemque prophetam denotat. Qua autem solicitudine invigilabant Israelitæ ne vaticinia temere venditarentur, ex legis præscripto, quod qui falsum aliquid prædixisset morte foret puniendus," potest colligi. Quæ igitur vaticinia excepta sunt, edita tempore ad quod referuntur sunt habenda, et eventu etiam firmata, vel veridica edentium auctoritate plene statuta.

Librorum propheticorum integritas iisdem probatur argumentis. Equidem si vitiati fuissent, ea fuissent deleta, quæ populo regibusque ipsis exprobrata referuntur, plurimaque inserta quæ iis gratificarentur. Legenti patet quæ libris continentur ejusmodi esse quæ a vatibus, Dei nomine loquentibus, dici verosimile est, omni adulandi studio remoto.

Obj. Posteriora 27 capita Isaia scriptorem habent qui sub captivitatis Babylonica finem degit. Equidem auctor captivitatem non prædicit, sed Hierosolyma jam destructa, populumque exulantem supponit, et potentissimum Chaldæorum imperium, quæ omnia Isaiæ temporibus non congruunt.

Resp. Quum illud certissimum sanioris critices principium sit, opera in

(1). Ex hac distinctione argumentum contra vaticinia derivavit Paine, mala certe fide, novit quippe optime molem vaticiniorum, non eorum auctoritatem ea designari.-Age of Reason, p. 1, p. 24.

tegra auctori cui tribui consueverunt, servanda, donec idonea in contrarium dentur rationes ex operibus ipsis desumptæ, vel aliorum testimoniis innixæ, constans apud omnes totius libri Isaiæ authoritas ad finem fere sæculi proxime elapsi, non potest infirmari iis quæ Döderlein, Gesenius, Paine1 aliique nonnulli objiciunt. In eo falluntur quod vates instar historicorum interpretentur, nec qua ratione futuri eventus a Deo pandantur considerent; existimant quippe nihil divinitus eis patefieri de arcanis futuris, sed mentis aciem roborari ut quædam conjiciendo assequatur. Cæterum Deo illustrante vates futura conspicere censendi sunt tamquam præterita vel præsentia; menti scilicet obversantur temporis intervallis haud distinctis, nisi vaticinium ad rerum seriem et temporis ipsius spatium definiendum referatur. Isaias igitur spiritu elatus ad ea transvectus tempora in quibus populus exul futurus erat, eum lato nuntio solatur, præclarissimaque de Salvatore humani generis adjungit præconia. Sic Moyses etiam populi prævaricationes futuras contemplans suo cantico commemoravit, veluti res gestas referens.” Oseas exulantes Israelitas ut revertantur ad Deum hortatus est, quasi jam abducti forent. Michæas regni prædicit restitutionem, antequam subversum fuisset.*

Obj. 2. Stylus illorum capitum ab aliis differt, et Chaldaismi reperiuntur, qui recentiorem Isaia produnt auctorem, Babyloniis, familiarem.

Resp. Nulla est styli diversitas quæ ad rerum quæ prædicuntur diversitatem non possit referri: lenius fusiusque Messiæ vices illis capitibus de pingit vates, et solari potius quam terrere populum studet: cæterum et increpationes admiscet, et iis utitur imaginibus ad Messiæ tempora describenda, quæ in prioribus capitibus occurrunt. Qui Chaldaismi objiciuntur ingeniose excogitati sunt, sed infelici successu, docti enim homines ostenderunt voces easdem in operibus diu ante captivitatem scriptis occurrere. Unica est vocis forma in qua Aramæam potius scribendi rationem liceret

6

Obj. 3. Cyrus proprio designatur nomine, cæteris vatibus neminem nomine designantibus. Illud scriptorem Cyro jam regnante prodit.

Resp. Vox illa Persarum regibus communis videtur, quamvis rex ille qui Judæos liberavit eo nomine præsertim celebretur. Divino consilio vates nomen usurpavit, quod quum aliquem Persarum regem posset designare, illius foret veluti proprium, qui populum liberum dimitteret.

(8) Vide totam hanc rem præclare tractatam a Jo. Ulr. Moeller de authentia oracuNorum Isaiæ c, xl.-xlvi. Coppenh. 1825.

Prop. 2. Vaticinia quæ libris prophetarum continentur probant divinam esse Religionem Judaicam.

Prob. Vaticinia illa evolverunt Judaicæ reipublicæ et gentium inimicarum fata, aliosque futuros eventus, nulla humana sagacitate certe cognoscendos: ergo divinitus edocti habendi sunt qui ea ediderunt. Præclara aliqua damus specimina,

Oseas1 et Amos quadraginta annis ante eventum prædixerunt Israeliticum regnum evertendum, et regionem vastandam. Isaias ducentis annis ante eventum appellavit suo nomine Cyrum Judæorum liberatorem. Jeremias septuaginta annorum spatio captivitatem désignavit. Daniel ultimam Judaicæ reipublicæ cladem pluribus ante sæculis enuntiavit: "septuaginta hebdomades abbreviatæ sunt-post hebdomades sexaginta duas occidetur Christus ; et non erit ejus populus qui eum negaturus est; et civitatem et sanctuarium dissipabit populus, cum duce venturo, et finis ejus vastitas, et post finem belli statuta desolatio * * et erit in templo abominatio desolationis, et usque ad consummationem et finem perseverabit desolatio." Hæc ad litteram impleta novit quicumque legerit historiam de evesis Jerosolymis.

De aliis imperiis ea etiam prædixerunt prophetæ quæ humanæ non possunt tribui conjecturæ. Nahum, 150 annis ante eventum, Ninive civitatem imperii Assyrii florentissimam evertendam enuntiavit. Isaias, eodem intervallo temporis prævio, Babylonis a Medis, qui tunc vix cognoscebantur, cladem prædixit. Daniel statuæ imagine e variis metallis conflatæ, quam in somnio vidit Nabuchodonosor, fata imperiorum Babylonici, Persici, Græci et Romani adumbravit, et Christi regnum numquam dissipandum. Rex Persarum arietis figura, Alexander verò magnus, hirci instar, ab occidente veniens, et non tangens terram describitur. Hujus victoriæ, imperiique divisio, et successorum ejus fata, et crudelitas præsertim Antiochi Epiphanis in Judæos referuntur, adeo accurate et perspicue ut Porphyrius librum post eventus exaratum temere contenderit, posthabita Judaicæ gentis contraria traditione. Re quidem vera si Danielis vaticinium cum scriptis Titi Livii, Justini, Polybii conferantur, tanta reperietur in illis rebus concordia, ut rerum gestarum scriptor potius quam vates videri poterit. "'10

Obj. Fanatico furore abrepti vates Judaici videntur, quippe qui omni humanitatis sensu exuto, humanum sanguinem sitiebant. Sic Elias 450

(10) Vide hæc fusius exposita ab Abbadie Traité de la vérité de la Religion Chétienne. Tom. 1, sect. iii, ch. iv.

prophetas Baal jussit occidi.1 Legitimos principes pro arbitrio deponendos et interficiendos præceperunt, et omnia turbarunt. Indecore turpiterque se gesserunt, omni modestiæ et pudoris fracto repagulo.3

Resp. Deus ipse præceperat falsos prophetas interficiendos, utpote qui criminis læsæ divinæ majestatis forent rei, et populum in gravissimas calamitates inducerent. Non, igitur, sanguinis cupido, sed justitiæ studium movit Eliam ut Baal prophetas interficiendos curaret. Nullam sibi arrogarunt prophetæ in reges auctoritatem, sed legati a Deo venerunt ut divina illis mandata judicia annuntiarent. Quum theocratia foret regimen, ipsi reges se a Deo pendere in sui regni administratione agnoscebant, nec nisi eo probante, regnare se posse: et sæpissime prophetarum opera utebantur ut divinam exquirerent voluntatem. Id de Saule, Achabo, aliisque constat.* Ministri, igitur, et interpretes Dei habendi sunt prophetæ, quos divino spiritu actos, et divino illustratos lumine, manifesto comprobavit rerum eventus. Achias Jeroboamo decem vestis suæ partes tribuendo, tribus decem suæ ditioni subjiciendas significavit, Salomone adhuc regnante. In fugam actus Jeroboam exul mansit in Ægypto, donec, defuncto rege, redire licuerit; nec tamen statim tribus ad se allexit, sed Roboamo una cum illis, porrexit preces, ut tributa minueret. Aspera Roboami responsio defectioni occasio fuit, et sic impletum est vaticinium.5 Non, igitur, Achias sed Roboam in causa fuit cur defecerint tribus, quamvis ille defectionem prædixerit. Eliseus quidem per juniorem prophetam, Jehu in regem ungendum curavit, cui in mandatis datum est, ut Achab progeniem penitus deleret: sed id contigit divino judicio ob sanguinem prophetarum fusum.® Quod pertinet ad actiones prophetarum quæ pudorem vel modestiam dicuntur lædere, falluntur qui putant Isaiam penitus nudum incessisse ; nam ei tantum est jussum, ut exteriore veste soluta, nudipes incederet, ad indicandam captivorum conditionem qui a rege Assyrio abducerentur. Hæc simplex et obvia sacri textus expositio omnium linguarum indoli est conformis, nudus enim sæpissime pro male vestito sumitur: "nudus ara, sere nudus," ait Virgilius, et Cincinnatus nudus in agro repertus dicitur a legatis Senatus. Ezechieli præceptum est ut tercentos nonaginta dies in latere sinistro, quadraginta in dextero, ligatus cubaret ad Dei patientiam erga populum rebellum designandam. Nihil quidem in hac re turpe, aut indecorum, nec, si ad noctem restringatur, omnino ultra fidem: pluribus tamen videtur interpretibus rem non peractam, sed menti veluti objectam, et enuntiatam. Quod autem in eodem capite de pane stercore (1) III. Reg, xviii.

(2) I.Reg. xvi. III. Reg. xi. xviii. IV. Reg. ix.

(3) Isais c. xx. Ezech. iv. Oseas i.

4) I. Reg. xv. III. Reg. xviii.

(5) III. Reg. c. xi.

(6) IV. Reg. ix. 7.

(7) Aurel. Vict. c. xvii.

(8) Ezech. iv. 4.

humano cooperiendo additum est, respicit morem apud orientales vigentem, hodiernis etiam temporibus, in coquendis cibis utendi fimo desiccato: deficiente quippe ligno, animantium fimus adhibetur. Ad designandam igitur captivitatis miseriam, prophetæ est præceptum ut humano fimo potius uteretur; sed ipsi, magnam animi repugnantiam significanti, permissum est ut boum fimum adhiberet. Ideo autem cooperiri dicitur a Vulgato interprete, quod panis subcinericius ita coqueretur. De Osea legitur, quod jusserit eum Deus meretricem sibi sumere in uxorem, et filios fornicationum sibi facere; et quod mulierem etiam adulteram postea, pretio dato, comparaverit, eamque ab omni hominis consortio separaverit. Hæc parabolice dicta putavit S. Hieronymus: aliis autem placet in iis agnoscere rem gestam, meretricem in veram conjugem assumptam, alia etiam muliere a peccandi semota occasione: filii autem fornicationum dicuntur quos ipsa antea pepererat, et propheta adoptavit, vel qui ex ipsa a propheta geniti notam prioris ignominiæ matris tulerunt. Hæc certe nihil turpe involvunt, et magnas habuerunt significationes quas Oseas explicuit. Quod autem prophetæ figuras a rebus turpibus nonnumquam mutuati sint, factum est ut idololatriæ turpitudinem, quæ adulterii instar est, vividius exhiberent: mores autem illorum temporum siverunt ut liberius de hujusmodi rebus sermo fieret. Invalescente vitio, cautius de rebus pravis plerumque disseritur: quapropter verborum delectus non mores indicat puriores.

Obj. 2. Prophetæ dicti sunt qui rebus divinis studebant; extitit quippe schola, seu collegium prophetarum: vel qui, Saulis instar, cestu quodam animi elatì, în divinas prorupere laudes. Ex horum dictis nullum divinæ Religionis argumentum desumi potest.

Resp. Latius aliquando Prophetæ nomen usurpatum est: sed et pro eo qui, Deo illustrante mentem, novit futura, sæpius usurpatur. Argumentum verò ex vaticiniis stricte dictis derivamus, nec nitimur vocabuli ambiguitate. Fallitur igitur Paine, vel nugatur, hanc prophetæ multiplicem significationem, objiciendo.

Obj. 3. Prophetæ plerumque obscure locuti sunt, adeo ut nonnisi post eventum res prænuntiata fuerit intellecta: aliquando, eventu haud respondente vaticinio, conditionem latuisse fingebant: aliquando ea prædixerunt quæ ex hostium vi, et populi conditione poterant verosimiliter expectari.

Resp. Plurima clarissime dicta constat legentibus Prophetarum scripta: quod si quædam nonnisi eventu sint illustrata, id mirum videri non debet, plura, scilicet, ab omni hominum cogitatione adeo erant aliena, ut etiam prædicta non intelligerentur, sed eventu patuit quo sensu prophetæ sint

(1) Paine falso dicit Scripturam referre spiritum malum in Saulem insiluisse, eumque prophetasse. Age of Reason, p. 1. page 24. Scriptura e contra eum Spiritu Domini ad prophetandum excitatum exhibet; 1 Reg. x. 6, quo recedente post annos aliquos, permisit Deus in delictorum pænam ut spiritus nequam eum exagitaret.

c. xvi. 14.