z auctam litera c: necxuisse 1, 10, uncxit 120, 26, intincxisset 138, 18; vel commutatam cum s: iusta iuxta 204, 12.

Praepositionum assimilatio cuipiam regulae non est adstricta: ammirabantur 52, 27, ommutesce 57, 36, ammisit 59, 1, quemammodum 62, 22; compluribus 62, 7, conmouet 151, 31; inpone 62, 2, adsumtionis 123, 13, adsimilari 49, 9; conubium 330, 22.

Ad declinationem progredientibus nobis ipsud obviam est 60, 34; cui oppositum est illum = illud 163, 6, alium castellum 123, 20; adnoto qui pro quis positum 414, 11; genitivi cernuntur uestrum 374, 33; innocentum 186, 15. 16, infantum 407, 26, sed uoluptatium 304, 24, turpilucri 308, 6; dativi infirmibus 293, 28, diaconibus 268, 29; alio 56, 19, domui 302, 34, formae adiectivorum austeris =-rus 135, 6, sinceres 269, 8; generum abusus eundem certamen 270, 11.

Verborum flexiones nos offendunt nubent = nubunt 111, 23, haurierant 55, 32, collexistis 135, 25, prendiderunt 163, 1, adiuuaui 238, 14, induiti 266, 31, combuserunt 378, 4, absorta 229, 23..

Constructionis regulas fractas vides in his: dominantur eorum 101, 24, 200, 14 (sed illi dominabitur 188, 6), eos nocebit 164, 33, cui miseretur 193, 15, uobis inpediuit 255, 26, mihi dignum 269, 1, memores estis laborem 277, 1, necesse habent medicum 60, 19, confundetur eum 54, 27, uino qui 450, 29, atrium... eum 446, 11. 12, uade et offers 56, 7; denique rarum illud hic habes libertate emendi omnium 206, 26.

De qua textus vitiositate maxime in capitulorum indicibus conspicua, cuius plura dare poteram exempla, ne nimis mireris, cum nostro Amiatinum codicem precor compares, qui quid in hoc genere sibi permittat docte uti solet Tischendorfius noster docet in proleg. XVII. Sed omnino in multis tam similia inter se haec vetusta instrumenta cernuntur, ut

XV. qualis Fuldensem inter et Amiatinum codicem inter

cedat ratio

seorsim describi debeat. Quae quidem tum in cognatione, tum in aliqua affinitate mihi videtur esse posita. Cognatos enim inter se fuisse fontes, ex quibus uterque ortus est, non solum ex ipsa utriusque antiquitate ab Hieronymi exitu circiter CXX annis distante suspica beris, sed etiam multifario quem exhibent consensu adduceris ut perspicias. Qui ita est comparatus, ut hic illic talia pariter contineant, quae erronea sunt, ut in ep. ad Rom. 1, 28 notitiam pro -tia, 8, 29 eius pro sui, 10, 6 ascendit pro -det, ib. 7 descendit pro

-det, 11, 1 tribu pro de tribu, ib. 22 bonitatem pro -te, 12, 19 uindictam pro -ta, 16, 26. 27 cognito solo pro cognito, soli; vel etiam, ubi testes alii adversantur, lectiones unice veras communiter servarint, ex. gr. in eadem ep. 8, 3 legis, 8, 10 uita, 9, 10 patre, ubi SixtinoClementina habet legi, vivit, patris. Consensum tamen universalem haud exigua differentiarum singularium copia comitatur teste eo, qui in utroque codice est, textu eiusdem epistolae ad Romanos. In qua quum Fuldensis habet 1, 6 caritate, 1, 8 omni, 2, 6 retribuet, 2, 8 diffidunt, 2, 22, execraris etc., in Amiatino legitur dilectione, universo, reddet; non adquiescunt, abominaris rel. Accedit quod evangeliorum harmonia, quam ille continet, in hoc non invenitur, neque eosdem uterque capitulorum indiculos catholicis epistolis praefixos praebet, sed alios; quas differentias differentium codicum usu nostris illatas esse patet.

Neque vero minus in illa ipsa lectionum discrepantia aliquam codicum cognationem, sed quae singularis generis est, animadvertendam esse censeo. Victorem dico codicem quendam, non totius quidem Novi Test., sed epistolarum Paulinarum possedisse atque ad crisin nostri instituendam adhibuisse, qui cum Amiatino summa cognatione erat coniunctus. Nam quas modo allegavi codicis Amiat. varias lectiones dilectione, universo, reddet, non adquiescunt, abominaris rel., eas omnes Victor vel per. scribam correctoris munere fungentem vel per alium quendam ad marginem codicis nostri scribendas curavit. Unde iure tuo Victorem ipsius Amiatini usum habuisse suspicareris, nisi aliis de causis id parum verisimile esse videretur. Nam inter illas quas margini intulit varias lectiones aliquae sunt, quae in codice Am. non inveniuntur, et in cod. Fuldensi talia leguntur, quae Victor si Amiatinum habuisset absque ulla dubitatione correxisse videretur, ex. gr. 9, 18 cui vult miseretur, quam sententiam Amiatinus recte. sic exprimit cuius vult miseretur. Quod qualecunque est, nobis gratulemur oportet, quod duos habemus testes antiquissimos probatacque fidei, qui quae originalis Novi Test. Hieronymiani forma fuerit fere omni ex parte nos edocent. Quorum unus postquam Tischendorfium suum fuerat assecutus editorem, reliquum erat, ut alter similibus curis editus doctorum hominum orbi quasi e Victoris manibus sinuque Bonifacii traderetur.

XVI. Quas sibi leges auctor posuerit in paranda codicis

editione.

Notum est, Carolum Lachmannum eo maxime de critica Novi

Hieronymiano egregiam virtutem inesse ad constituendum textum graecum, una cum Philippo Buttmanno criticae codicis Fuldensis comparationi diligentissime operam dedit, quorum studiorum fructum in doctissima. gracci latinique textus recensione omnium oculis atque usui propositum esse scimus. Aliud mihi consilium, alia methodus fuit. Neque enim inutile me aliquid doctis hominibus, imo necessarium me esse suscepturum iudicavi, si codicem Fuldensem, sexti saeculi opus, secundum omnes quas comprehendit partes, qualis est, accurate ederem, unde non modo textus Novi Test. latini, sed omnis ratio qua illo tempore sacra scriptura esset considerata ac tractata lectoribus eluceret. Quod ut assequerer, quum liber sacer qua est vetustate atque dignitate ultra arctos bibliothecae limites cum iis qui extra sunt non communicetur, inde ab anno praecedentis decennii quinto quater Fuldam adii ibique comiter exceptus si singulas vices computo duodecim hebdomades festis diebus vix exceptis transscribendo perscrutandoque codici vovi. Quo in studio fultus, neque in paucis ab Amando Keiz bibliothecae Fuldensis diligentissimo bibliothecario, quem ad lares quoque reversus literis datis de singulis lectionibus consului, adiutus, post casus tristissimos quos enarrare longum est, impenso multorum annorum otio tandem eo perveni, ut librum de quo iam desperavi sospitatum tibi offerre queam. In quo totus codicis textus quatenus a Victore eiusque scriba et correctore scripturae mendis exemtus est, non correctis iis quos etiamnum tenet erroribus, admissa peculiari illis temporibus scriptione ipsaque (quantum pro ratione quae inter textum scriptum et typis impressum obtinet licuit) interpunctione servata, oculis subiicitur. De qua quidem re quum ne uno quidem momento dubitavi, vehementer haesi de iis, quae non tam menda corrigendo quam alias lectiones comparando Victor vel ipse aliis e libris codici nostro intulit vel per suos amanuenses inferenda curavit. Quae si textui inseruissem dupliciter mihi viderer a via recta defecisse: originalem enim codicis indolem destruxissem, neque vero eo bene forem usus, quod Victor per correctorem ad I Cor. 12, 31 margini intulit, ubi ad ea quae textus praebet dona meliora notatum est: alibi carismata, cf. quae in comment. diplom. ad 318, 6 notavi, unde discendum esse existimavi Victorem non tam emendationes quam varias lectiones codici intulisse. Has igitur in commentarium diplomaticum ablegandas esse censui; cui consilio, ut in bona re constans essem neve codicum diversorum substantias inter se miscerem, iis quoque in locis haud ita multis inhaesi, ubi alius codicis lectiones in ipsum textum intrusas videbam. Unde officium mihi iniunctum esse sensi, ut non acquiescens in iis quae scripta exstabant, ea quoque legere atque transscribere studerem quae vel punctis deleta vel

scalpello rasa erant, modo singularem lectionem, non errorem in se continerent, cuius rei exempla habes in comm. dipl. ad 193, 1 et 196, 6. 7. Quod reliquum est, versuum divisionem Stephanicam, qua hodie carere non possumus, adhibitis minutioribus numeris textui secundum Tischendorfianam cod. Amiatini editionem inserui; numeros vero quae in evangeliorum harmonia ad discernenda singulorum évangelistarum effata per amanuensem inscribi iussi, ex diligentissima quam J. A. Schmellerus a. 1841 dedit harmoniae latinae et francicae. editione hausi, inter quos complures a viro doctissimo non recte positos esse moleste fero: quorum emendationem si benevolus lector quaesiverit, ex commentario meo critico facile hauriet, in quo ubi singuli evangeliorum loci inveniantur additis paginarum versuumque numeris accurate edocebitur.

IN NOMINE PATRIS ET FILI ET SPS. SCI.
INC. PRAEFATIO UICTORIS EPISCI CAPUAE

Cum fortuito in manus meas incideret unum ex quattuor euangelium conpositum et absente titulo non inuenirem s nomen auctoris diligenter inquirens quis gesta uel dicta domini et saluatoris nostri euangelica lectione discreta in ordinem quo se consequi uidebantur. non minimo studii labore redegerit. repperi ammonium quemdam alexandrinum. qui canonum quoque euangelii fertur inuentor. matthei euangelio reliquorum trium 10 excerpta iunxisse. ac sic in unam seriem euangelium nexsuisse. sicut eusebius episcopus carpiano cuidam scribens in praefatione editionis suae. qua canones memorati euangelii edidit supra dicti uiri imitatus studium refert in hunc modum ammonius quidam alexandrinus multum ut arbitror laboris 15 et studii impendens unum ex quattuor nobis abreliquit euangelium ex historia quoque eius comperi. quod tatianus uir eruditissimus et orator illius temporis clarus. unum ex quattuor conpaginauerit euangelium cui titulum diapente conposuit hic beati iustini philosophi et martyris. dum aduiueret discipulus 20 fuit quo migrante ad dominum cum palma martyrii. magistri sanctam deserens disciplinam et doctrinae supercilio elatus in lapsum encratitarum heresim marcionis potius amplexus errorem quam iustini. christi philosophi ueritatem suae uitae perniciosus excoluit asserens inter alia nuptias et stupra pari 25 crimini subiacere. sed et dictis apostolicis manus profanae emendationis. uel ut dicam uerius corruptionis dicitur intulisse. sed quia et hominum perfidorum christi dei nostri operante potentia confessione uel opere saepe triumphat gloria ueritatis.