inserta, ex usu argumenti, quod tractant: corpus | naturalis, philosophia etiam divina recte appellatur. vero aliquod talium axiomatum, quæ vim habeant quandam primitivam et summariam ad scientias, nemo composuit; cum tamen sit res ejusmodi, quæ insigniter naturam unam faciat ; quod philosophiæ primæ munus esse autumant. Est et alia hujus philosophiæ primæ pars, quæ, si ad vocabula respicias, vetus est; si ad rem, quam designamus, nova. Est autem inquisitio de conditionibus adventitiis entium (quas transcendentes dicere possumus) pauco, multo; simili, diverso; possibili, impossibili; etiam ente, et non ente; atque ejusmodi. Quandoquidem enim ista sub physica proprie non cadant, dissertatio autem dialectica circa ea, magis ad argumentandi rationes, quam ad rerum existentiam, sit accomodata; consentaneum omnino est, ut hæc contemplatio (in qua non parum est dignitatis et utilitatis) haud deseratur prorsus, sed in scientiarum partitionibus nonnullum saltem inveniat locum: verum tamen hoc intelligimus fieri debere, longe alio, quam quo tractari solet, modo. Exempli gratia: nemo, qui de multo et pauco verba fecit, hoc egit, ut causa reddatur, cur alia in natura, tam numerosa et ampla sint, et esse possint, alia tam rara et modica: Nam certe fieri non potest, ut in rerum natura tanta sit copia auri, quanta ferri; tanta rosæ, quanta graminis; tanta specificati, quanta non specificati. Similiter nemo, qui de simili et diverso disseruit, satis explicavit, cur, quasi perpetuo inter species diversas, interponantur participia quædam, quæ sunt speciei ambiguæ; veluti muscus inter putredinem et plantam; pisces, qui hærent, et loco non moventur, inter plantam et animal; sorices et mures, et alia nonnulla, inter animalia ex putre- | dine, et ex semine prognata; vespertiliones inter aves et quadrupedes; pisces volantes (qui jam notissimi sunt) inter aves et pisces; phocæ inter pisces et quadrupedes; et alias hujusmodi. Neque rursus causam indagavit quispiam, cur cum similia similibus gaudeant, ferrum ferrum non trahat, quod magnes facit, neque aurum ipsum aurum, licet argentum vivum alliciat. Circa hæc et similia in disceptatione de transcendentibus illis, altum est silentium: orationis enim apices, non rerum subtilitates, secuti sunt homines. Quamobrem horum transcendentium, sive conditionum entium adventitiarum inquisitionem veram et solidam, secundum naturæ non sermonis leges, philosophiam primam recipere voluAtque de philosophia prima (sive de sophia) quam inter desiderata haud immerito retulimus, hæc dicta sint. mus. CAPUT SECUNDUM. De theologia naturali: et doctrina de angelis et spiritibus; quæ ejusdem est appendix. COLLOCATA igitur sua in sede communi scientiarum parente, instar Berecynthiæ tanta gaudentis cœlesti sobole; "Omnes cœlicolas, omnes supera alta tenentes;" revertamur ad partitionem illam trium philosophiarum, divinæ, naturalis, et humanæ. Nam theologia | Definitur autem hæc, ut sit talis scientia, seu potius Secus est, quod ad angelorum et spirituum naturam attinet; quæ nec inscrutabilis est, nec interdicta; ad quam etiam, ex affinitate, quam habet cum anima humana, aditus magna ex parte est patefactus. Præcipit certe Sacra Scriptura; "Nemo vos decipiat in sublimitate sermonum, et religione angelorum, ingerens se in ea, quæ non novit." Attamen si hoc monitum diligenter perpendas, duo duntaxat in eo vetita reperies; adorationem scilicet, qualis Deo de betur, Angelorum; et fanaticas de iis opiniones, vel ultra creaturæ sortem eos efferentes, vel ampliorem de iis cognitionem, quam quis revera adeptis sit, venditantes. Cæterum sobria circa illos inquisitio, | quæ vel per rerum corporearum scalam ad eorum naturam pernoscendam ascendat, vel in anima humana, veluti in speculo, eam intueatur, neutiquam prohibetur. Idem de spiritibus statuendum immundis, qui a statu suo deciderunt. Consortium cum iis, atque usus operæ eorum, illicitus est; multo magis qualiscunque cultus vel veneratio. At contemplatio et cognitio illorum naturæ, potestatis, illusionum, non solum ex locis Scripturæ sacræ, sed ex ratione, aut experientia, haud postrema pars est sapientiæ spiritualis. Sic certe Apostolus," stratagematum ejus non ignari sumus." Ac non minus dæmonum naturam investigare in theologia naturali conceditur, quam venenorum in physica, aut vitiorum in ethica. Hanc autem scientiæ partem de Angelis et dæmonibus inter desiderata numerare non licet, quippe quæ ab haud paucis sit tentata: æquius esset, ut scriptorum in hoc genere pars haud parva, aut vanitatis, aut superstitionis, aut subtilitatis inutilis, arguantur. CAPUT TERTIUM. Partitio naturalis philosophiæ in speculativam et operativam: quodque illæ duæ, et in intentione tractantis, et in corpore tractatus segregari debeant. MISSA igitur theologia naturali (cui inquisitionem de spiritibus, ut appendicem attribuimus) accedamus ad secundam partem: videlicet illam de natura, sive philosophiam naturalem. Optime Democritus; "Scientiam de natura in profundis mineris, sive puteis, latere demersam." Non male chemici; "Vulcanum alteram naturam esse; quinetiam id celeriter perficere, quod natura per ambages et temporis moras solet." Quidni igitur philosophiam in duas partes secemus, fodinam et fornacem; et duo constituamus philosophorum munera, operarios in mineris, et fabros ? Sane utcunque videamur hæc per lusum loqui; tamen hujus generis partitionem utilissimam esse censemus, cum proponetur vocabulis familiaribus et scholasticis; hoc est, ut dividatur "Doctrina de natura in inquisitionem causarum, et productionem effectuum; speculativam, et operativam." Altera naturæ viscera per scrutatur, altera naturam veluti super incudem efformat. Neque me fugit, quam arcto copulentur vinculo causæ et effectus, ut explicationem eorum aliquatenus conjungi sit necesse. Attamen quandoquidem omnis solida et fructuosa naturalis philosophia duplicem adhibeat scalam, eamque diversam, ascensoriam et descensoriam; ab experientia ad axiomata, et ab axiomatibus ad nova inventa; consultissimum judico ut hæ duæ partes, speculativa et operativa, et in intentione tractantis, et in corpore tractatus separentur. CAPUT QUARTUM. Partitio doctrinæ speculativæ de natura, in physicam specialem et metaphysicam : quarum physica causam efficientem et materiam, metaphysica causam finalem et formam inquirit. Partitio physicæ in doctrinas de principiis rerum, de fabrica rerum sive de mundo, et de varietate rerum. Partitio physicæ de varietate rerum in doctrinam de concretis, et doctrinam de abstractis. Partitio doctrinæ de concretis“ rejicitur ad easdem partitiones, quas suscipil" historia naturalis. Partitio doctrinæ de abstractis in doctrinam de schematismis materiæ, et doctrinam de mortibus. Appendices duæ physicæ speculativæ, problemata naturalia, placita antiquorum philosophorum. Partitio metaphysice, in doctrinam de formis, et doctrinam de causis finalibus. NATURALIS philosophiæ partem, quæ speculativa est et theorica, in physicam specialem et metaphysicam dividere placet. Atque in hac partitione attendant homines nos vocabulum metaphysicæ usurpare sensu, a recepto et vulgato discrepanti. Hic autem locus admonendi videtur, de nostro in genere, circa usum vocabulorum, instituto. Id hujusmodi est, ut tam in præmisso vocabulo metaphysicæ, quam in aliis, ubi conceptus et notiones nostræ novæ sunt, et a receptis recedunt, maxima certe cum religione antiqua vocabula retineamus. Cum enim futurum speremus, ut ordo ipse et dilucida rerum explicatio, quam subjungere conamur, nos a prava vocabulorum (quibus utimur) intelligentia liberent; in cæteris omnino avemus (quatenus sine veritatis ac scientiarum dispendio fieri possit) vel minimum ab antiquorum aut opinionibus, aut loquendi more deflectere. Qua in re Aristotelis confidentiam proinde subit mirari; qui impetu quodam percitus contradictionis, et bellum universæ antiquitati indicens, non solum nova artium vocabula pro libitu cudendi licentiam usurpavit; sed etiam priscam omnem sapientiam extinguere et delere annisus est. Adeo. ut neque nominet uspiam auctores antiquos, neque dogmatum eorum mentionem ullam faciat, nisi quo aut homines perstringeret, aut placita redargueret. Sane si famam nomini suo, ac sequacium turbam affectaverit, hoc rationibus suis imprimis accommodatum. Siquidem in veritate philosophica asserenda et recipienda, idem contingit, quod in veritate divina; "Veni in nomine Patris, nec recipitis me; si quis venerit in nomine suo, eum recipietis." Sed ex hoc cœlesti aphorismo, si, quem præcipue designaverit, spectemus; (nempe Antichristum omnium seculorum impostorem maximum) colligere licet, istud ipsum, "Venire in nomine suo," nulla antiquitatis, aut (si ita loqui licet) paternitatis habita ratione, rem mali ominis esse ad veritatem; utcunque eam sæpe numero comitetur illa fortuna, "Eum recipietis." Cæterum de viro tam eximio certe, et ob acumen ingenii mirabili, Aristotele, crediderim facile hanc ambitionem eum a discipulo suo accepisse, quem fortasse æmulatus est; ut si ille omnes nationes, hic omnes opiniones subigeret; et monarchiam quandam in contemplationibus sibi conderet. Quanquam fieri | natura, aut propter communia rerum omnium prinpossit, ut apud aliquos tetricos, et linguæ acerbæ, simili cum discipulo suo titulo insigniretur; "Felix terrarum prædo, non utile mundo eodem modo, "Felix doctrinæ prædo," etc. Nobis vero ex altera parte (quibus, quantum calamo valemus, inter vetera et nova in literis fœdus et commercium contrahere cordi est) decretum manet, antiquitatem comitari usque ad aras; atque vocabula antiqua retinere, quanquam sensum eorum et definitiones sæpius immutemus; secundum moderatum illum et laudatum in civilibus novandi modum, quo rerum statu novato, verborum tamen solennia durent; quod notat Tacitus, "Eadem magistratuum vocabula." cipia; aut propter unicam integralem universi fabricam. Itaque hæc unio naturæ duas peperit physicæ partes: unam de principiis rerum; alteram de fabrica universi, sive de mundo; quas etiam doctrinas dè summis appellare consuevimus. Tertia doctrina (quæ de natura sparsa sive fusa tractat) omnimodam rerum varietatem et summas minores exhibet. Ex his igitur patet tres omnino reperiri doctrinas physicas; de principiis rerum, de mundo sive de fabrica rerum, et de natura multiplici sive sparsa; quæ postrema (ut diximus) omnimodam rerum varietatem continet; estque veluti glossa prima, aut paraphrasis circa naturæ interpretationem. Harum trium partium desideratur totaliter nulla; cæterum quam vere et solide tractentur, non est hic definiendi locus. At physicam sparsam sive de varietate rerum, rursus in duas partes dividemus; physicam de con Redeamus igitur ad acceptionem vocabuli meta-cretis, et physicam de abstractis; sive physicam physicæ, nostro sensu. Patet ex iis, quæ supra disseruimus, disjungere nos philosophiam primam a metaphysica, quæ hactenus pro re eadem habitæ sunt. Illam communem scientiarum parentem, hanc naturalis philosophiæ portionem, posuimus. Atque philosophiæ primæ communia et promiscua scientiarum axiomata assignavimus. Etiam relativas et adventitias entium conditiones (quas transcendentes nominavimus) multum, paucum; idem, diversum; possibile, impossibile; et hoc genus reliqua, eidem attribuimus; id solummodo cavendo, ut physice, non logice tractentur. At inquisitionem de Deo, uno, bono, angelis, spiritibus, ad theologiam naturalem retulimus. Merito igitur quæri possit, quid tandem sit, quod metaphysicæ relinquatur? Certe ultra naturam nihil, sed ipsius naturæ pars multo præstantissima. Atque profecto citra veritates dispendium, huc usque de veterum sententia respondere liceat, physicam ea tractare, quæ penitus in materia mersa sunt et mobilia, metaphysicam abstracta magis et constantia. Rursus physicam in natura supponere existentiam tantum, et motum, et naturalem necessitatem; at metaphysicam etiam mentem et ideam. Nam huc forte redit ea, quam dicemus, res. Verum nos eam, missa sermonis sublimitate, perspicue et familiariter proponemus. Partiti sumus naturalem philosophiam in causarum inquisitionem, et productionem effectuum. Inquisitionem causarum in theoricam conjecimus. Eam in physicam et metaphysicam partiti sumus. Ergo necesse est, ut vera differentia harum sumatur ex natura causarum, quas inquirunt. Itaque absque aliqua obscuritate aut circuitione, physica est, quæ inquirit de efficiente et materia; metaphysica, quæ de forma et fine. Physica igitur causarum vaga et incerta, et pro modo subjecti, mobilia complectitur; causarum constantiam non assequitur. "Limus ut hic durescit, et hæc ut cera liquescit, Uno eodemque igne.” Ignis duritiei causa, sed in limo; ignis colliquationis causa, sed in cera. Partiemur autem physicam in doctrinas tres. Natura enim aut collecta in unum, aut fusa et sparsa est. Colligitur vero in unum de naturis. Altera (ut logicis vocabulis utamur) secundum mobile renitentiæ in adversum primi | inane illud commentum; quod singuli planetæ vicismobilis raptus; quod omnia in cœlo ferantur per sim per horas regnent, ut spatio viginti quatuor circulos perfectos; quod sint eccentrici et epicycli, | horarum regna sua ter repetant, præter horas tres quibus motuum in circulis perfectis constantia serve- supernumerarias? Attamen hoc commentum nobis tur; quod a luna in superius nulla sit mutatio, aut divisionem hebdomadæ (rem tam antiquam, et tam violentia; et hujusmodi. Atque harum supposi- late receptam) peperit, ut ex alternatione dierum tionum absurditas in motum terræ diurnum (quod manifestissime patet; cum in principio diei sequentis nobis constat falsissimum esse) homines impegit. regnet semper planeta, a planeta prioris diei quartus; At vix quisquam est, qui inquisivit causas physicas, propter tres illas horas, quas diximus, supernumetum de substantia cœlestium tam stellari, quam rarias. Secundo, pro commento vano rejicere non interstellari, tum de celeritate et tarditate corporum dubitamus doctrinam de thematibus cœli, ad puncta cœlestium ad invicem, tum de incitatione motus temporis certa, cum distributione domorum; ipsas diversa in eodem planeta, tum de motuum consecu- scilicet astrologiæ delicias; quæ Bacchanalia quætione ab oriente in occidentem, aut e contra, deque | dam in cœlestibus exercuerunt: nec satis mirari progressionibus, stationibus, et retrogradationibus, possumus, viros quosdam egregios, et in astrologia tum de motuum sublatione, et casu, per apogæa et principes, tam levi ad ista astruenda argumento inperigæa; tum de motuum obliquatione, vel per spiras nixos esse. Aiunt enim, quando illud prodit expese versus tropicos texendo et retexendo, vel per rientia ipsa, solstitia, æquinoctia, novilunia, plenilusinuationes, quas dracones vocant; tum de polis nia, et hujusmodi stellarum revolutiones majores, rotationum, cur magis in tali parte cœli siti sint, manifesto et insigniter operari super corpora natuquam in alia; tum de alligatione quorundam plane- ralia; necesse esse, ut posituræ stellarum magis extarum ad distantiam certam a sole: hujus, inquam, actæ et subtiliores, effectus quoque magis exquisitos generis inquisitio vix tentata est, sed in mathe- et occultiores producant. Illi vero seponere primo maticis tantum observationibus et demonstrationibus debuerant, operationes solis per calorem manifestum; insudatur. Eæ autem ostendunt, quomodo hæc et similiter lunæ vim quandam magneticam, super omnia ingeniose concinnari et extricari possint, non incrementa æstuum semimenstrua: (nam fluxus et quomodo vere in natura subsistere : et motus tantum refluxus maris quotidianus alia res est :) his vero apparentes, et machinam ipsorum fictitiam, et ad sepositis, reliquas planetarum vires super naturalia placitum dispositam, non causas ipsas et veritatem (quatenus experientia comprobantur) tenues admorerum indicant. Quocirca male astronomia, qualis dum et infirmas, et quasi latitantes reperient, etiam nunc habetur, inter artes mathematicas, non sine in revolutionibus majoribus. Quare contrario prordignitatis suæ dispendio, numeratur; cum debeat sus modo concludere debuerant: nimirum; cum repotius, si proprias partes tueri velit, constitui phy-volutiones illæ majores tam parum possint; exactas sicæ pars quasi nobilissima. Quicunque enim superlunarium et sublunarium conficta divortia contempserit, et materiæ appetitus, et passiones maxime catholicas (quæ in utroque globo validæ sunt, et universitatem rerum transverberant) bene perspexerit; is ex illis, quæ apud nos cernuntur, luculentam capiet de rebus cœlestibus informationem; et ab iis e contra, quæ in cœlo fiunt, haud pauca de motibus inferioribus, qui nunc latent, perdiscet; non tantum quatenus hi ab illis regantur, sed quatenus habeant passiones communes. Quamobrem hanc partem astronomiæ, quæ physica est, desiderari statuimus. Eam astronomiam vivam nominabimus, ad differentiam bovis illius Promethei suffarcinati, et solummodo figura tenus bovis. illas et minutas positurarum differentias nihil omnino virium obtinere. Tertio, fatalia illa, quod hora nativitatis aut conceptionis fortunam fœtus regat, hora inceptionis fortunam incepti, hora quæstionis fortunam rei inquisitæ, atque (ut verbo dicamus) doctrinas de nativitatibus, electionibus, et quæstionibus, et istiusmodi levitates, maxima ex parte, nihil certi aut solidi habere, et rationibus physicis plane redargui et evinci, judicamus. Illud igitur magis attinet dicere, quid tandem in astrologicis retineamus, aut probemus? atque in iis, quæ probamus, quid desideremus? nam hujus postremæ rei gratia (nempe ejus, quod desideratur) sermonem hunc instituimus, cum alias censuris (ut sæpe diximus) non vacemus. Atque inter recepta certe, doctrinam de revolutionibus At astrologia multa superstitione referta est, ut plus sanitatis, quam reliqua, habere censemus. Vevix aliquid sanum in ea reperiatur. Attamen eam rum id optimum factu foret, si regulas quasdam potius expurgandam, quam prorsus abjiciendam esse præscribamus, ad quarum trutinam et normam astrocensemus, Quod si quis hanc scientiam non in ra- logica examinentur ; ut utilia retineantur, rejiciantione, aut contemplationibus physicis, sed in cæca tur inania. Prima ea sit, de qua jam ante monuimus, experientia, et complurium seculorum observatione "Revolutiones majores retineantur, valeant minores fundatam esse contendat, ideoque rationum physica- horoscoporum et domorum." Illæ instar tormentorum rum examen rejiciat, quod jactabant Chaldæi: is eadem grandium ictus suos a longinquo jacere queunt, hæ opera et auguria revocet, et aruspicinam, et exta, et tanquam arcus minores spatia evadere, et vires deomnigenas fabulas deglutiat; nam et hæc omnia, ut ferre non possunt. Secunda est; Operatio cœlesdiutinæ experientiæ, et per manus traditæ disciplinæ, tium in corpora omnigena non valet, sed tantum in dictamina fuisse asserebantur. Nos vero et, ut phy- teneriora," qualia sunt humores, aër, et spiritus: sica portionem, astrologiam recipimus, et non plus atque hic tamen excipimus operationes caloris, solis ei, quam ratio et rerum evidentia concedit, tribuimus; et cœlestium, qui et ad metalla, et ad plurima subdemptis superstitionibus et commentis. Ut vero terranea proculdubio penetrat. Tertia est: "Omnis rem paulo attentius introspiciamus; primo, quam operatio cœlestium, potius ad massas rerum exten ditur, quam ad individua:" oblique tamen pervenit etiam ad individua nonnulla: illa scilicet, quæ ex individuis ejusdem speciei sunt maxime passibilia, et tanquam cera mollior; veluti cum constitutio aëris pestilens corpora minus resistentia occupat, magis resistentia præterit. Quarta est præcedenti non dissimilis: "Omnis operatio cœlestium non in puncta temporum, aut angustias minutas, sed in spatia majora defluit et dominatur:" itaque prædictiones de temperaturis anni, veræ esse possint; de diebus singulis, pro vanis merito habentur. Postrema est (quæ etiam prudentioribus astrologis semper placuit) quod "nulla insit astris fatalis necessitas;" sed quod inclinent ea potius, quam cogant. Addimus et illud (in quo in partes astrologiæ, si fuerit emendata, non obscure venire videbimur) nimirum quod nobis pro certo constet, cœlestia in se habere alios quosdam influxus, præter calorem et lumen; qui tamen ipsi, secundum regulas illas, quas jam posuimus, et non aliter, valent. Verum illi in intima physica latent, et longiorem dissertationem postulant. Visum est igitur nobis (his, quæ diximus, rite perpensis) inter desiderata reponere astrologiam his principiis nostris consentaneam: atque sicut astronomiam, quæ physicis rationibus nitatur, astronomiam vivam nominavimus; ita et astrologiam, quæ per easdem regitur, astrologiam sanam appellare placet. Circa quam recte conficiendam, licet ea, quæ diximus, non parum profutura sint; pauca tamen addemus more nostro, quæ liquido proponent, et ex quibus sit coagmentanda, et ad quæ adhibenda. Primo in astrologiam sanam recipiatur doctrina de commixtionibus radiorum, conjunctionibus scilicet et oppositionibus, et reliquis syzygiis, sive aspectibus planetarum inter se : planetarum autem per signa zodiaci pertransitum, et locationem sub iisdem signis, etiam huic parti de commixtionibus radiorum assignamus: locatio enim planetæ sub signo, est conjunctio quædam ejusdem cum stellis signi: quinetiam sicut conjunctiones, ita et oppositiones, et reliquæ syzygiæ planetarum, erga stellas signorum notandæ sunt; quod adhuc plene factum non est. At commixtiones radiorum stellarum fixarum ad invicem, utiles quidem sunt ad contemplationem de fabrica mundi, et regionum subjacentium natura; ad prædictiones minime, quia semper eodem modo se habent. Secundo recipiantur accessiones singulorum planetarum propius ad perpendiculum, aut recessiones ab ipso, secundum regionum climata: habent enim planetæ singuli, non minus quam sol, suas æstates, suas hiemes, in quibus fortius aut infirmius radios jaciant, propter rationem perpendiculi. Etenim nobis dubium non est, quin luna posita in leone fortius operetur super corpora naturalia, apud nos, quam posita in piscibus: non quod luna sub leone ad cor respiciat, sub piscibus ad pedes (sicut fabulantur); sed propter elevationem versus perpendiculum, et approximationem ad stellas majores, eadem prorsus ratione, qua et sol. Tertio recipiantur apogæa et perigæa planetarum cum debita disquisitione, ad quæ pertineat planetæ vigor in se ipso, ad quæ vicinitas ad nos. Planeta enim in apogæo, sive exaltatione sua, magis alacer est; in perigao autem, sive casu suo, magis communicat. Quarto tur. recipiantur (ut summatim dicamus) omnia reliqua accidentia motus planetarum ; quales singulorum in itinere suo accelerationes, retardationes, progressus, stationes, retrogradationes; quales distantiæ a sole, combustiones, augmenta et diminutiones luminis, eclipses; et si quæ sint alia. Etenim faciunt hæc omnia, ut planetarum radii, vel fortius, vel debilius, diversis denique modis et virtutibus, operenAtque quatuor ista ad radiationes stellarum spectant. Quinto recipiantur, quæ naturas stellarum, sive erraticarum, sive fixarum, in propria sua essentia et activitate, reserare et detegere ullo modo queant: qualis magnitudo; qualis color et aspectus; qualis scintillatio et vibratio luminis; qualis situs versus polos, aut æquinoctium: quales asterisimi; quæ aliis stellis magis immixtæ, quæ magis solitariæ; quæ superiores, quæ inferiores; quæ ex fixis intra vias solis et planetarum (zodiacum scilicet) quæ extra: quis ex planetis velocior, quis tardior: quis moveatur in ecliptica, quis pervagetur in latitudine: quis possit esse retrogradus, quis minime: quis patiatur omnimodam distantiam a sole, quis alligetur: quis moveatur celerius in apogæo, quis in perigao denique anomalia Martis, expatiatio Veneris, et labores sive passiones admirandæ, quæ non semel et in sole et in Venere deprehensæ sunt, et si quæ sint alia? Postremo recipiantur etiam ex traditione, naturæ et inclinationes planetarum particulares, atque etiam stellarum fixarum; quæ, quandoquidem magno consensu tradantur, non leviter (præterquam ubi cum physicis rationibus plane discordant) rejiciendæ sunt. Atque ex talibus observationibus coagmentatur astrologia sana; et · secundum eas tantum, schemata cœli et componere, et interpretari oportet. Adhibetur autem astrologia sana, ad prædictiones fidentius, ad electiones cautius, ad utraque autem intra terminos debitos. Prædictiones fieri possint, de cometis futuris, qui (ut nostra fert conjectura) prænunciari possunt: et de omni genere meteororum, de diluviis, siccitatibus, ardoribus, conglaciationibus, terræ motibus, irruptionibus aquarum, eruptionibus ignium, ventis et pluviis majoribus, anni variis tempestatibus, pestilentiis, morbis grassantibus, ubertate et caritate frugum, bellis, seditionibus, sectis, transmigrationibus populorum; denique de omnibus rerum vel naturalium vel civilium motibus, aut innovationibus majoribus: ad magis autem specialia, et forte singularia, prædictiones ista (licet minore certitudine) deduci possint, si repertis primo hujusmodi temporum inclinationibus generalibus, acri judicio, vel physico, vel politico, applicentur illis speciebus aut individuis, quæ hujusmodi accidentibus maxime sint obnoxia; veluti si quis ex præcognitione tempestatum anni, eas reperiet (exempli gratia) magis oleis quam vitibus, magis phthisicis quam hepaticis, magis incolis collium quam vallium, magis monachis quam aulicis (propter victus rationem diversam) propitias aut perniciosas. Aut si quis ex cognitione influxus, quem cœlestia habent super spiritus humanos, reperiat eum talem esse, ut magis populis quam regibus, magis viris doctis et curiosis quam animosis et militaribus, magis voluptariis quam negotiosis aut politicis, faveat aut adversetur. Hujus |