Delatio lucis fit optime per aërem ; qui quo purior | citius cernitur, quam auditur sonus, cum tamen fuerit, eo melius lucem transmittit. Utrum lux per corpus aëris vehatur, inquiratur. Sonos certe videmus a ventis vehi; et longius secundo vento, quam adverso, audiri possint: utrum vero simile aliquid fiat in luce, inquiratur. Alia. flamma pone sequatur. Lux et sonus subtilissimas Differunt autem, quod lux (ut diximus) sono velo- 12. Videndum de cognationibus, atque etiam hos-putet, quod lux ipsa penetret umbraculum, sed aërem tilitatibus lucis. Cognationem maxime habet lux cum tribus rebus, quatenus ad generationem lucis; calore, tenuitate, et motu. Videndum igitur de conjugiis et divortiis eorum erga lucem; atque eorundem conjugiorum et divortiorum gradibus. Flamma spiritus vini aut ignis fatui longe ferro ignito calore lenior est, verum lumine fortior. Cicindelæ, et rores aquæ salsæ, et multa ex illis, quæ enumeravimus, lucem jaciunt, calida ad tactum non sunt. Etiam metalla ignita tenuia non sunt, at calore tamen ardente prædita. At contra, aër est inter tenuissima corpora, sed luce vacat. Rursus, idem aër, atque etiam venti, motu rapidi sunt, lucem tamen non præbent. At contra, metalla ignita motum suum hebetem non exuunt, lucem nihilominus vibrant. In cognationibus autem lucis, quæ non ad generationem ejus, sed ad processum tantum spectant, nihil tam conjunctum est, quam sonus: itaque de eorum sympathiis et dissidiis accurate videndum. In his conveniunt. Lux et sonus in ambitum circumfunduntur. Lux et sonus per longissima spatia feruntur; sed lux pernicius, ut in tormentis videmus, ubi lux tantum circumfusum illuminat; qui etiam aërem Intelligo autem semper, quod non tantum aliæ At Si qui fuerint, qui in veterum placitis sibi acqui- nue inquisiverint; ea potissimum sumentes, quæ escendum non putarunt, quod aliquando ab animi illis maxime rationem totius habere visa sunt. constantia, sæpius ab ingenii levitate fieri vidimus; que ex his confestim experientiæ manipulis, et tanii, qualescunque fuerint, hac fere defensione com- quam factionibus placita confinxerint, anguste, et muni usi sunt; se, licet ab antiquitate desciverint, inæqualiter philosophati, et omnia paucis condonantamen ea afferre, quæ cum sensu optime conveniant; tes. Atque iste tamen modus philosophandi, ad atque homines, si hoc sibi in animum inducere pos- fidem faciendam sæpenumero validus et felix est; sint, ut auctoritate non perstringantur, sed sibi ipsi ob angustias pectoris humani, quod illis, quæ una et et, sensibus credant, facile in eorum partes transitu- subito mentem subire possunt, maxime movetur, et ros. Nos vero sensum nec contradictione violavimus, acquiescendi cupidum cætera vel negligit, vel modo nec abstractione destruimus, et materiam ei longe quodam non perceptibili ita se habere putat, ut illa uberiorem, quam alii, præbuimus, et multo ministe- pauca quibus phantasia impleri aut inflari consuevit. rio errores ejus restituimus, potestates auximus, at- At contra, nos non manipulares, sed justum divinoque judicium ejus, damnatis phantasiis, atque in or- rum operum exercitum post nos trahentes, et ex dinem redacta ratione, munivimus et firmavimus; æquo et secundum summas rerum pronunciantes, non ut alii professione quadam, nos reipsa sensum tueri habemus fere quo nos vertamus, aut ex qua parte videamur; atque philosophia nostra una fere atque aditum ad humanam fidem reperiamus; cum ea, eadem res sit cum sensu restituto et liberato. Ne- quæ adducimus, altius quam notiones, latius quam que propterea tamen nobis de hominum fide et hujusmodi experimenta, se extendant. Itaque neassensu large pollicemur, cum nostra ratio cum nulla cesse est, ut ex illis pleraque præproperis et propriorum consentiat, sed plane in diversum trahat. pensis sensuum prehensionibus non satisfaciant, nonNam qui hucusque, pertasi eorum, quæ veteres affe- nulla autem dura, et instar religionis incredibilia ad runt, ad experientiam et sensum tanquam de integro sensus accedant. Sensus enim humani fallunt utise contulerunt, in hunc modum fere se gesserunt; que, sed tamen etiam se indicant; verum errores ut nonnulla primo secundum sensum acriter et stre- | præsto, indicia accersita sunt. Itaque et novam 66 prorsus tradendi viam ingressi sumus, rei ipsi conve- | rit, si illud Philocratis de Demosthene dictum huc nientem: non disputando, aut exempla rara et sparsa transferamus. Atque nolite mirari, Athenienses, adducendo; cum uterque fidei faciendæ modus for- si mihi cum Demosthene non conveniat. Ille enim tasse adversus nobis futurus fuisset, quorum decreta aquam, ego vinum bibo." Illi enim certe liquorem nec in cura notionum, nec in angustiis experientiæ bibunt crudum, ex intellectu vel sponte manantem, abscissæ, et truncatæ; fundata sint: sed experien- vel industria quadam haustum : nos autem liquorem tiam coacervatam et continuam adhibuimus, atque paramus et propinamus ex infinitis uvis confectum, homines ad fontes rerum adduximus, ac universum iisque maturis et tempestivis, et per racemos decerpintellectus processum et derivationes sub oculos tis et collectis, et subinde torculari pressis, et rursus posuimus. Quare quicunque eo animo sunt, ut aut in vase se separantibus, et clarificatis. Ne enim argumentis nitantur, aut paucis exemplis cedant, aut hoc Deus siverit, ut phantasiæ nostræ somnium pro auctoritatibus impediantur, aut opus hoc nostrum exemplari mundi edamus; sed potius benigne faevolvere et introspicere propter aut animi aut tem- veat, ut apocalypsin et visionem vestigiorum et poris angustias non possint; cum illis nos profecto viarum Creatoris in natura et creaturis conscride hac re nec serio colloqui possumus. Satis fue- bamus. Racemi, sive charta historiæ ordinatæ ad articu- capaci et diffuso; eaque forma, quam judicamus cum lum sextum. De orbe virtutis motus. veritate et intellectu summum consensum habere. Neque tamen, more apud homines recepto, formulæ Racemi, sive charta historiæ ordinatæ ad articu- alicui necessitatem imponimus: tanquam unica esset, lum septimum. De hierarchia motus. et instar artis ipsius: sed certe omnibus pertentatis, ex longo usu, et nonnullo, ut putamus, judicio, hanc Racemi, sive charta historiæ ordinatæ ad articu- ipsam formam sive rationem disponendi materiam lum octavum. De societatibus motus. rerum, ad opus intellectus, ut probatam et electam exhibemus.. Nihil autem officit, quo minus ii, qui Racemi, sive charta historiæ ordinatæ ad articu- otio magis abundant, aut a difficultatibus, quas primo lum nonum. De affinitatibus motus. experientem sequi necesse est, liberi jam erunt, aut majoris etiam et altioris sunt ingenii, rcm in potius perducant. Nam et ipsi statuimus, artem inveniendi adolescere cum inventis: neque ad aliquid immotum et inviolabile inveniendi artificium, hominum industriam et felicitatem astringendam: artis enim perfectionem artis usum remorari, nihil est necesse. Quod autem viam novam scientiam docendi et tradendi ingressi sumus, quod doctrinam et præcepta quasi prætereuntes, et aliud agentes distulimus; atque in exemplo præcipue elaboravimus: hoc summa ratione nos fecisse arbitramur. Neque sane homines latere volumus, quid in hac re secuti sumus: nam obtinere in hominum æquitate positum est, vel potius in fortuna communi. Res enim humani generis agitur, non nostra. Primum hoc videmur adepti, quod maximum est, ut plane intelligamur. Longe enim aliud est singulis præceptis exempla subnectere aliud, universi operis figuram perfectam et quasi solidam construere et repræsentare. Etenim in mathematicis, adstante machina aut fabrica, sequitur demonstratio facilis et perspicua: sed absque hac commoditate, omnia videntur involuta, et, quam revera sunt, subtiliora. Atque etiam illud usu venit, ut quo grandius instrumentum demonstrationis fiat, eo sit et fidelius et illustrius. Etiam putamus nos aliquem modestiæ et simplicitatis fructum percipere posse, quod nec vim nec insidias hominum judiciis fecimus aut paravimus: sed rem nudam et apertam exhibuimus. Nemo enim ante nos, homines ad fontes naturæ et res ipsas adduxerunt, ut in medium consulerent: sed exempla et experientiam ad dictorum suorum fidem, non ad alieni judicii libertatem, adhibuerunt: ut dupliciter nos de humano genere meritos existimemus, duas res, maxime mortalibus charas et gratas, potestatem et libertatem, simul deferentes potestatem operum, libertatem judicii. | Ac veluti in judiciis civilibus ea maxime incorrupta et recta sunt, ubi minimum oratorum licentiæ et turbis, aut etiam eloquentiæ conceditur; sed omnis fere opera et tempus testibus consumitur: eodem modo et de natura judicia exercentur optima, cum nec pugnaci nec probabili orationi aut disputationi maximæ partes tribuuntur, sed experientiæ testimoniis evidentibus et coacervatis res conficitur. Nam certe in auctorum testimoniis libido et stimulus versatur: rerum autem testimonia et responsa, interdum obscura et perplexa, sed semper sincera et incorrupta sunt. Liberati etiam videmur magno malo, ex hominum fastidio et præjudicio. Solent enim viri prudentes, et graves, et cunctatores, novitatem omnem levitatis et vanitatis nomine suspectam habere; novas autem sectas et nova placita ut larvas et umbras aspernari: neque enim multum interesse putant, utrum homines in theoriis consentiant aut dissentiant; nisi quod vetera et recepta magis sint, ob consensum et mores, rebus gerendis accommodata. Huic malo non aliud remedium reperiebatur, nisi ut amplitudine exempli, in ipsos hominum sensus ita incurramus, ut, primo aspectu, quivis mediocris judicii rem solidam et sobriam esse, atque opera et utilitatem spirantem; et a novæ scolæ aut novæ sectæ ratione et consuetudine prorsus alienam, statim perspiciat et agnoscat. Speramus etiam hoc potissimum modo, antiquis et aliis, qui in philosophia aliquid opinati sunt, auctoritatem et fidem abrogari: honorem et reverentiam conservari posse, idque non artificio quodam, sed ex vi ipsa rei. Existimamus enim subituram animos hominum cogitationem, num et illi hujusmodi diligentiam adhibuerint, aut placita et opiniones suas a tali fundamento excitaverint. Atque sane hoc dubium alicui videri potuisset, si opiniones eorum tantum ad nos pervenissent, modus autem inquisitionis et demonstrationis non apparuisset. Tum enim tale quippiam in mentem nobis venisset cogitare, illos proculdubio a meditationum suarum principio magnam vim et copiam exemplorum paravisse, eamque simili quo nos ordine, vel fortasse meliore disposuisse. Sed postquam re comperta, illis pronuntiare visum esset; tum demum pronuntiata et eorum explicationes et connexiones in scripta redegisse; addito sparsim uno aut altero exemplo ad docendi lumen: sed primordia illa et notas, ac veluti codicillos et commentarios suos in lucem edere, et supervacuum et molestum putasse : Itaque fecisse ut in ædificando facere decet: nam post operis ipsius structuram, machinas et scalas, et hujusmodi instrumenta a conspectu amovenda esse. Verum hæc de ipsis cogitare, nobis per ipsos integrum non est: formam enim et rationem suam inquirendi, et ipsi profitentur, et scripta eorum ejusdem expressam imaginem præ se ferunt. Ea non alia fuit, quam ut ab exemplis quibusdam, quibus sensus plurimum assueverat, ad conclusiones maxime generales, sive principia scientiarum, advolarent: ad quorum immotam veritatem conclusiones inferiores per media derivarent. Ex quibus arte constituta, tum demum, si qua controversia de aliquo exemplo mota esset, quod placitis suis refragari videretur, illud per distinctiones aut regularum suarum explanationes in ordinem redigerent: aut si de rerum particularium causis mentio injiceretur, eas ad speculationes suas ingeniose accommodarent. Itaque res et totius erroris processus prorsus patet: nam et missio experientiæ præpropera fuit: et conclusiones mediæ (quæ operum vitæ sunt) aut neglectæ, aut infirmo fundamento impositæ sunt; et sensui ipsi (qui non repræsentatur) ingenii quædam facta est substitutio illegitima et infelix, et si qua frequens alicubi inter eorum scripta inveniatur exemplorum et particularium mentio, id sero, et postquam jam decretum esset de placitis suis, factum esse constat. Nostra autem ratio huic maxime contraria est: quod tabulæ affatim extra controversiam ponunt. Quibus positis et illud sequitur, admirationem, quæ quibusdam ex antiquis aut alii cuipiam tribuitur, intactam et imminutam manere. Nam in iis, quæ in ingenio et meditatione posita sunt, illi mirabiles homines se præstiterunt. Nostra autem talia sunt, quæ hominum ingenia et facultates fere æquant. Nam quemadmodum ad hoc, ut linea recte describatur, plurimum est in manus et visus facultate, si per constantiam manus et oculorum judicium tantum res tentatur; sin per regulam admotam, non multum : aut, ut etiam simplicius verba faciamus, quemadmodum ad hoc, ut longa oratio recitetur memoriter, homo memoria pollens ab homine oblivioso mirum in modum differt; sin de scripto, non item: eadem ratione, et in contemplatione rerum, quæ mentis viribus solum incumbit, homo homini præstat vel maxime in ea autem, quæ per tabulas fit, et earum usum rite adhibitum, non multo major in hominum intellectu eminet inæqualitas, quam in sensu inesse solet. Quin et ab ingeniorum acumine et agilitate, dum suo motu feruntur, periculum metuimus. Itaque hominum ingeniis non plumas aut alas, sed plumbum et pondera addimus. Accedit et illud, quod rem omnium difficillimam (si vis et contentio adhibeatur) per tabulas nostras sponte secuturam non diffidimus; hanc ipsam, ut postquam homines primo aditu fortasse difficiles et alieni, paulo post nativæ rerum subtilitati, quæ oculis suis subjicitur, et differentiis in experientia plane signatis et expressis, assueverint; continuo fere subtilitatem verborum et dispu- | tationum, quæ hucusque hominum cogitationes occupavit et tenuit, quasi pro re ludicra et quadam incantatione et spectro habituri sint; atque de natura decreturi, quod de fortuna dici solet, eam a fonte capillatam, ob occipitio calvam esse: omnem enim istam seram et præposteram subtilitatem, postquam tempus rerum præterierit, naturam prensare et captare, sed nunquam apprehendere et capere posse. Etiam vivum nos et plane animatum docendi genus adhibuisse arbitramur : non enim scientiam a stirpibus avulsam, sed cum radicibus integris, tradimus, ut in ingeniis melioribus, veluti in gleba ferociore, transplantata, magnum et felix incrementum recipere possit. Nos autem si qua in re vel male credidimus, vel obdormivimus et minus attendimus, vel defecimus, et inquisitionem abrupimus; nihilominus rem ita proposuimus, ut et errores nostri, antequam massam scientiæ altius inficiant, notari et separari possint; atque etiam ut facilis et expedita sit laborum nostrorum successio et continuatio: tum autem homines vires suas noscent, cum non eadem infiniti, sed omissa alii præstabunt. Etiam illud ludibrium avertisse videmur, cui frequens nostra operum mentio et inculcatio exponi posset, nisi homines inter res ipsas versari coëgissemus, hoc est, ut homines opera, quæ ab aliis exigimus, et a nobis poscerent facile enim quivis jam perspiciet, non frustra nos de operibus sermonem intulisse, cum in tabulis ipsis paucas nec novorum operum designationes et fœnora reperiet, atque simul rationem nostram plane perspiciet : non opera ex operibus (scilicet ut empirici solent) sed ex operibus causas, ex causis rursus opera nota, ut legitimi naturæ interpretes, educendi : atque propterea evitandi præmaturam et effusam a principio ad opera deflexionem, atque hujus rei legitimum et præstitutum tempus observandi et expectandi. Postremo et illud videmur effecisse, ut homines non solum de vi et instituto hujus instaurationis nostræ, sed etiam de mole et quantitate ejus, veras opiniones habeant, ne forte alicui in mentem venire possit, hoc, quod molimur, vastum quiddam esse, et supra humanas vires; cum contra plerumque fiat, ut quod magis utile magis finitum sit: hæc vero de natura inquisitio, vel singulis non sit pervia, conjunctis vero operis etiam expedita. Quod ut pateat magis, digestum tabularum addere visum est. Primæ tabulæ sunt de motu; secundæ, de calore et frigore; tertiæ, de radiis rerum et impressionibus ad distans; quartæ, de vegetatione et vitis; quintæ, de passionibus corporis animalis sextæ, de sensu et objectis; septimæ, de affectibus animi; octavæ, de mente et ejus facultatibus. Atque hæ tabulæ ad naturæ separationem pertinent, et sunt ex parte formæ. Ad constructionem autem naturæ pertinent, et ex parte materiæ sunt tabulæ, quæ sequuntur; nonæ, de architectura mundi; decimæ, de relativis magnis, sive accidentibus essentiæ; undecimæ, de corporum consistentiis, sive inæqualitate partium; duodecimæ, de speciebus sive rerum fabricis et societatibus ordinariis; decimæ tertiæ, de relativis parvis, sive proprietatibus; ut universa inquisitio per tredecim tabulas absolvatur. Minores autem tabulas (quas specilla appellamus) ex occasione et usu præsenti conficimus. Neque enim in illis ipsis ullam, nisi per tabulas, et de scripto, inquisitionem recipimus. Restat pars altera mole minor, vi potior; ut postquam constructionem machinæ docuimus, etiam de usu machinæ lucem et consilia præbeamus. ; COGITATIONES DE NATURA RERUM. statui possunt: alterum, inveniri in rebus dispertiCOGITATIO I. DE SECTIONE CORPORUM, CONTINUO, tionem et comminutionem, longe ea, quæ sub aspec ET VACUO. DOCTRINA Democriti de atomis aut vera est, aut ad demonstrationem utiliter adhibetur. Non facile enim est naturæ subtilitatem genuinam, et qualis in rebus ipsis invenitur, aut cogitatione complecti, aut verbis exprimere,. nisi supponatur atomus. Accipitur autem duobus sensibus atomus, non multum inter se diversis. Aut enim accipitur pro corporum sectionis sive fractionis termino ultimo, sive portione minima; aut pro corpore quod vacuo caret. Quod ad primam attinet, hæc duo posita tuto et certo tum cadit, subtiliorem: alterum, eam tamen infinitam non esse, nec perpetuo divisibilem. Si quis enim diligenter attendat, reperiet rerum minutias in corporibus continuatis eas, quæ in corporibus fractis et discontinuatis inveniuntur, subtilitate longe vincere. Videmus enim parum croci in aqua infusum et agitatum, puta dolium aquæ, ita inficere, ut ab alia aqua pura etiam visu distingui possit. Quæ certe dispertitio croci per aquam subtilitatem exquisitissimi pulveris superat. Quod manifestum fiet, si tantundem pulveris ligni Brasilii, vel balaustiorum, |