IMAGO CIVILIS AUGUSTI CÆSARIS. AUGUSTO CESARI, si cui mortalium, magnitudo | tione expediebat; sed ipsos fines minime ordinaveanimi inerat inturbida, serena, et ordinata: idque rat, sed impetu infinito, et ultra mortale appetens, indicant res illæ omnium maximæ, quas ab ineunte ferebatur ad ulteriora: hic autem sobrius, et moradolescentia gessit. Nam qui ingenio commotiores talitatis memor, etiam fines suos ordine admirabili sunt, ii fere adolescentias per varios errores transi- descriptos et libratos habuisse visus est. Primum gunt, ac sub mediam ætatem demum se ostendunt: enim, rerum potire volebat; deinde, id assequi, ut quibus autem natura est composita et placida, ii dignus eo fastigio existimaretur: dein etiam frui prima etiam ætate florere possunt. Atque cum ani- summa fortuna humanum esse ducebat: ad extremi dotes, sicut et bona corporis, sanitate quadam, mum, addere se rebus, et imaginem et virtutem sui pulchritudine, et viribus contineantur et absolvantur, | principatus seculis post se futuris imprimere et infuit certe avunculo Julio viribus animi impar, pul- ferre meditabatur. Itaque prima ætate potentiæ, chritudine et sanitate superior. Ille enim inquietus media dignitati, vergente voluptatibus, senectute et incompositus, (ut sunt fere ii qui comitiali morbo memoriæ et posteritati, serviebat. tentantur,) se ad fines suos nihilominus summa ra IN FELICEM MEMORIAM ELIZABETHÆ ANGLIÆ REGINÆ. ELIZABETHA et natura et fortuna mirabilis inter | exhæredata, tum posthabita fuit; eadem, regno frafœminas, memorabilis inter principes, fuit. Neque hæc res indicium monachi alicujus aut hujusmodi censoris umbratilis desiderat: nam isti homines, stylo acres, judicio impares, et partis suæ memores, rerum minus fideles testes sunt. Ad principes viros pertinet hæc cognitio, atque ad eos, qui imperiorum gubernacula tractarunt, et rerum civilium ardua, et arcana norunt. Rarum in omni est memoria muliebre imperium: rarior in eo felicitas; rarissima cum felicitate diuturnitas. Illa vero quadragesimum quartum regni sui annum complevit; neque tamen felicitati suæ superstes fuit. De hac felicitate pauca dicere institui, neque in laudes excurrere: nam laudem homines tribuunt, felicitatem Deus. Sed Primum in parte felicitatis pono, quod ad imperatorium fastigium a privata fortuna evecta sit. Siquidem hoc in moribus et opinionibus hominum penitus insedit, ut quæ præter spem et exspectationem eveniunt, majori felicitati deputentur. non hoc est quod volo; illud intueor, principes, qui in domo regnatrice, et ad spem successionis non dubiam nutriti sunt, ab educationis indulgentia et licentia depravatos, plerumque et minus capaces et minus moderatos evadere. Itaque optimos et excellentissimos reges reperias, quos utraque fortuna erudiit: talis apud nos fuit Henricus septimus, et apud Gallos Ludovicus duodecimus; qui recenti memoria, et eodem fere tempore, non tantum a privata, sed etiam ab adversa et exercita fortuna, regnum accepere, atque (ille prudentia, hic justitia) floruere. Similis fuit et hujusce principis ratio; cujus initia et spes variavit fortuna, ut in principatu ad extremum erga illam constans et æquabilis esset. Nam Elizabetha natalibus suis successioni destinata, deinde tris, fortuna magis propitia et serena, regno sororis magis turbida et ancipiti usa est. Neque tamen ex vinculis subito in regnum assumpta est, ut ab infortunio exacerbata intumesceret; sed libertati restituta, et exspectatione aucta, tum demum regnum, sine tumultu aut competitore, placide et felicissime obtinuit. Atque hæc ideo adducimus, ut appareat, divinam providentiam, optimam principem meditatam, per istiusmodi disciplinæ gradus eam præparasse et extulisse. Neque sane natalium dignitati calamitas matris obesse debet; cum præsertim satis constet, Henricum octavum prius amori novo, quam iræ adversus Annam, indulsisse; ejusque regis natura et ad amores, et ad suspiciones propensissima, et in iisdem usque ad sanguinem præceps, posteritatis notam non effugiat. Adde, quod criminatione, vel personæ ipsius, ad quem referabatur, nomine, minus probabili et tenuissimus conjecturis innixa, circumventa erat; quod et fama, etiam tum, occulto, ut solet, murmure excepit, et Anna ipsa, celso animo et memorabili voce, sub tempus mortis suæ protestata est: nacta enim nuncium (ut existimabat) et fidum et benevolum, eadem hora, qua ad mortem se parabat, hujusmodi mandata ad regem perferenda dedit: " regem in ipsa novis honoribus cumulanda institutum suum optime servare et perpetuo tueri; cum illam primum, generosa stirpe ortam, sed nobilitatis titulis non insignitam, dignitate marchionissæ ornasset, deinde in regni et thori consortium accepisset; et postremo, quia non restabat terreni honoris gradus altior, innocentem ad coronam martyrii evehere voluisset." Atqui nuncius ille ad regem, alio amore flagrantem, hoc perferre non ausus est; sed fama veritatis vindex, ad posteros pertulit. Aderat etiam gloriæ meritum, quod et regibus vicinis tempestivis ab ipsa auxiliis regnum conservatum sit; et populis supplicibus, pessimo principum consilio ministrorum suorum crudelitati, et plebis furori, et omni lanienæ et vastitati relictis et fere devotis, levamentum malorum datum est; per quod res eorum adhuc stetere. Nec minus consiliis, quam auxiliis, benefica et salutaris princeps fuit: ut quæ regem Hispaniarum toties delenienda in subditos suos in Belgio ira, et illis suo imperio sub tolerabili aliqua conditione restituendis, interpellavit: et reges Galliæ perpetuis et repetitis monitis de edictis suis, pacem spondentibus, observandis, maxima fide solicitavit. Non negaverim consilio ejus successum defuisse: neque enim prius illud sivit fatum Europæ commune; ne forte ambitio Hispaniæ, veluti carceribus liberata, in regnorum et rerumpublicarum orbis Christiani detrimentum (ut tunc res erant) se effunderet: hoc etiam posterius non sivit sanguis tot innocentium, cum uxoribus et liberis, ad focos et cubilia sua per infimam plebis fæcem, ut belluas quasdam publica auctoritate et animatas, et armatas, et missas, effusus; qui ut regnum, tam nefario scelere obligatum, mutuis cædibus et contrucidationibus expiaretur, in ultionem poscebat. Illa tamen utcunque officium fœderatæ et prudentis, et benevolæ, præstitit. Atque non exigua pars felicitatis Elizabethæ, etiam mensura, ac veluti curriculum ipsum regiminis sui nobis visum est: non tantum quia diuturnam, sed quia spatium illud ætatis suæ occupavit, quod rerum moderamini, et habenis regni flectendis et moliendis, aptissimum esset. Annos enim viginti quinque (qua ætate curatura finitur) nata, cum regnare inciperet, ad septuagesimum ætatis annum imperium produxit. Itaque, nec pupillæ detrimenta et aliena arbitria; nec rursus exactæ et ægræ senectutis incommoda experta est. Senectus autem, etiam privatis, miseriarum satis; sed regibus, præter communia ætatis mala, adhuc status sui declinationes et inglorios exitus afferre solet. Nemo enim fere in regno ad multam et invalidam senectutem pertingit, quin aliquam imperii et existimationis diminutionem patiatur: cujus rei exemplum maxime eminet in in Philippo secundo rege Hispaniarum, principe potentissimo et imperandi peritissimo; qui extremis suis temporibus, et fessa ætate, hoc quod diximus penitus sensit: ideoque prudentissimo consilio se rerum conditioni submisit, territoriis in Galliis acquisitis se ipse mulctavit, pacem ibidem firmavit, alibi tentavit ut res compositas atque integra omnia posteris relinqueret. Contra, Elizabethæ fortuna tam constans et valida fuit, ut nec ulla rerum declinatio vergentem certe, sed tamen adhuc vigentem, ætatem sequeretur: atque insuper, in signum felicitatis suæ Alia etiam subest causa, cur pacem ab Elizabetha certissimum, non prius diem obierit, quam de defec- cultam et conservatam admiremur: ea nimirum, tione in Hibernia prospero prælii eventu decretum quod non a temporum inclinatione, sed ab ejus pruesset; ne gloria ejus aliqua ex parte deformata et dentia et rebus bene ordinatis, pax ista profecta sit. imperfecta videretur. Et etiam illud cogitandum Nam cum et interna factione ob causam religionis censeo, in quali populo imperium tenuerit: si enim laboraret, et hujus regni robur et præsidium universæ in Palmyrenis, aut Asia imbelli et molli regnum Europa instar propugnaculi esset adversus regis sortita esset, minus mirandum fuisset; cum effoemi- Hispaniæ illis temporibus formidabilem et exundannato populo fœmina princeps competeret: verum in tem ambitionem et potentiam, belli materia non Anglia, natione ferocissima et bellicosissima, omnia defuit; verum ipsa et copiis et consiliis superfuit. ex nutu fœminæ moveri et cohiberi potuisse, sum- Istud eventus docuit maxime memorabilis inter res mam merito admirationem habet. gestas nostri seculi' universas, si felicitatem spectes. Nam cum classis Hispanica, tanto rerum tumore et totius Europæ terrore et exspectatione, et tanta victoriæ fiducia, freta nostra sulcaret, nec naviculam aliquam in mari accepit, nec villulam aliquam incendio vastavit, nec littus omnino attigit: sed prælio fusa, misera fuga et crebris naufragiis dissipata est, atque pax Anglico solo et finibus immota, et inconcussa mansit. Neque hæc inclinatio populi sui, belli cupida, et pacem ægre tolerans, obfuit, quo minus perpetuis suis temporibus pacem coleret et teneret. Atque hanc ejus voluntatem cum successu conjunctam inter maximas ejus laudes pono. Hoc enim ætati suæ felix, hoc sexui decorum, hoc conscientiæ salutare fuit. Tentata paulisper circa decimum regni sui annum in partibus borealibus rerum commotio, sed statim sopita et exstincta est. Reliqui anni interna pace, eaque secura atque alta, floruere. Pacem autem florentissimam judico, duabus de causis; quæ ad meritum pacis nihil faciunt, ad gloriam maxime: una, quod vicinorum calamitatibus, veluti flammis lucentibus, agis fiebat conspicua et illustrata: altera, quod commodis pacis armorum honor non defuit; cum celebritatem nominis Anglici in armis et re militari per multa decora non solum retineret, sed etiam augeret. Nam et auxilia in Belgium, Galliam, et Scotiam missa; et navales expeditiones susceptæ in Indias; atque ex illis nonnullæ per universi globi terrarum ambitum facta; et classes in Lusitaniam, et ad oras Hispaniæ infestandas submissæ; et rebelles in Hibernia sæpius concisi et domiti, nihil aut de virtute bellica gentis nostræ remitti, aut de ejusdem fama et honore deperire, sinebant. Nec minus felix in conjuratorum insidiis devitandis, quam in copiis hostilibus devincendis, et propulsandis, fuit: non paucæ enim contra vitam ejus conspirationes factæ felicissime et patefactæ et disturbatæ sunt: neque ex eo vita ejus magis trepida aut anxia; non stipatorum numerus auctus; non tempus intra palatium actum et rarus in publicum processus ; sed secura et fidens, et, potius liberationis a periculo, quam periculi ipsius memor, nihil de consuetudine sua pristina vivendi mutavit. Etiam illud notatu dignum videtur, qualia tempora fuerint in quibus floruit. Sunt enim quædam secula tam barbara et rerum nescia, ut homines, tanquam animalium greges, imperio coërcere nil magnum fuerit. Hæc autem princeps in tempora eruditissima et excultissima incidit; in quibus eminere et excellere non absque maximis ingenii doti A bus et singulari virtutis temperamento dabatur. | et actis ejus quandam perpetuitatem donet: cum nec Etiam imperia fœminarum nuptiis fere obscurantur, ex personarum delectu, nec ex institutorum ordine, laudesque et acta in maritos transeunt: illis autem, quicquam magnopere mutaverit: adeo ut raro filius quæ innuptæ degunt, propria et integra gloria parenti, tanto silentio, atque tam exigua mutatione et manet. In illam vero hoc magis cadit, quod nullis perturbatione successerit. Memoria autem ejus, ita imperii adminiculis, nisi quæ ipsa sibi comparaverat, et in ore hominum, et in animis viget, ut, per morfulciebatur: non frater uterinus aderat, non patruus, tem exstincta invidia, atque incensa fama, felicitas non alius quispiam familia et stirpe regia, qui par- memoriæ cum felicitate vitæ quodammodo certet. ticeps ei curarum et dominationis subsidium esset. Nam si qua ex studio partium et dissensione reliSed et eos, quos ipsa ad honores evexerat, ita et cohi-gionis vagatur fama factiosa, (quæ tamen ipsa jam buit, et commiscuit, ut singulis maximam complacendi | solicitudinem injiceret; atque ipsa semper sui juris esset. Orba sane fuit, nec stirpem ex se reliquit: quod etiam felicissimis contigit, Alexandro Magno, Julio Cæsari, Trajano, aliis: et semper varie jactatum, et in contrarias partes trahi et disputari solet; cum alii hoc in diminutionem felicitatis accipiant, ne forte homines supra mortalem conditionem bearentur, si et in individuo, et in speciei propagatione, felices essent; alii autem in cumulum felicitatis rem vertant, quod ea demum felicitas completa videatur, in quam fortunæ nil amplius liceat; quod, si posteri sint, fieri non potest. Aderant ei et externa; statura procera; corporis decora compages; summa dignitas oris cum suavitate; valetudo maxime prospera. Superest et illud, quod, ad extremum valens et vigens, nec fortunæ commutationes nec senectutis mala experta, eam, quam tantopere sibi votis precari solebat Augustus Cæsar, euthanasiam facili et leni obitu sortita sit. Quod etiam de Antonino Pio, imperatore optimo, celebratur; cujus mors somni alicujus suavis et placidi imaginem habebat. Similiter et in Elizabethæ morbo nil atrox, nil ominosum, nil ab humana natura alienum erat. Non desiderio vitæ, non morbi impatientia, non doloris cruciatibus torquebatur : nullum aderat symptoma dirum aut fœdum; sed omnia ejus generis erant, ut naturæ fragilitatem potius, quam corruptionem aut dedecus, ostenderent. Paucos enim ante obitum dies, ex corporis nimia siccitate, et curis, quæ regni culmen sequuntur, attenuata, nec unquam mero aut uberiore diæta irrigata, nervorum rigore perculsa, vocem tamen, (quod fieri non solet in ejusmodi morbo,) et mentem, et motum, licet tardiorem et hebetiorem, retinuit. Atque is personæ ejus status paucis diebus tantum duravit; ut non tanquam actus vitæ novissimus, sed tanquam primus gradus ad mortem fuerit: nam imminutis facultatibus in vita diu manere, miserum habetur; sed a sensu paulatim sopito ad mortem properare, placida et clemens vitæ clausula est. Addo et illud in felicitatis ejus cumulum insignem; quod non tantum nomine proprio, sed et ministrorum status virtute, felicissima fuit. Tales enim viros nacta est, quales fortasse hæc insula ante eum diem non peperit. Deus autem, regibus favens, etiam spiritus ministrorum excitat et ornat. Restant felicitates posthumæ duæ, iis quæ vivam comitabantur fere celsiores et augustiores: una successoris, altera memoriæ. Nam successorem sortita est eum, qui licet et mascula virtute et prole, et nova imperii accessione fastigium ejus excedat et obumbret; tamen et nomini et honoribus ejus faveat, timida videtur, et consensu victa,) ea et sincera non est, et perennis esse non potest. Atque ob eam causam præcipue hæc, qualia sunt, de felicitate ejus et divini favoris notis, collegi; ut malevolus aliquis tantis Dei benedictionibus suas maledictiones inserere vereatur. Siquis autem ad hæc, ut ille ad Cæsarem, "Quæ miremur, habemus: sed quæ laudemus, expectamus:' sane existimo veram admirationem quendam laudis excessum esse. Neque ea, quam descripsimus, felicitas ulli evenire potest, nisi qui et a divina gratia eximie sustineatur atque foveatur ; ac etiam moribus et virtute hanc fortunam sibi aliqua ex parte finxerit. Sed tamen visum est pauca admodum, quæ ad mores pertinent, adjungere, in iis solummodo, quæ iniquorum sermonibus maxime aditum et fomitem præbere videntur. Fuit Elizabetha, in religione pia et moderata; et constans, ac novitatis inimica. Atque pietatis indicia, licet in factis et rebus, quas gessit, maxime elucescant; tamen et in vitæ ratione et consuetudine familiari adumbrata sunt. Liturgiis et divinis officiis, aut sacello solenniore, aut interiore, raro abfuit. In Scripturis et patrum scriptis (præcipue beati Augustini) legendis, multum versata est. Preces quasdam ipsa ex occasione et re nata composuit. In Dei mentionem vel communi sermone incidens, fere semper Creatoris nomen addidit; et oculos et vultum ad humilitatem et reverentiam quandam composuit, quod et ipse sæpe notavi. Quod autem quidam vulgaverunt, eam minime mortalitatis memorem fuisse, adeo ut nec de senectute, nec de morte, mentionem æquo animo ferret, id falsissimum fuit; cum ipsa sæpissime, multis ante mortem annis, magna comitate, se vetulam diceret; et de inscriptione sepulchri, quid sibi maxime placeret, sermones haberet; cum diceret, sibi gloriam et splendidos titulos minime cordi esse; sed lineam memoriæ unam aut alteram, quæ nomen ejus tantum, et virginitatem, et tempus regni, et religionis instaurationem, et pacis conservationem, brevi verborum compendio, significaret. Verum est, cum, ætate florenti et liberis procreandis habili, de successore declarando interpellaretur, respondisse, "Se linteum sepulchrale sibi vivæ ante oculos obtendi nullo modo passuram." Attamen, non multis ante mortem annis, cum cogitabunda esset, ac, ut verisimile est, de mortalitate sua meditaretur, ut quidam ex intimis sermonem intulisset, quod munera, et loca multa et magna in republica nimium diu vacarent, commotior et assurgens, "Se certo scire suum locum ne tantillum temporis vacaturum," dixit. Quod ad moderationem in religione attinet, hærere videbimur, propter legum in subditos religionis pontificia latarum severitatem: sed ea proferemus, quæ nobis et certo nota et diligenter notata sunt. Certissimum est, hunc fuisse istius principis animi sensum, ut vim conscientiis adhibere nollet; sed rursus, statum regni sui prætextu conscientiæ et religionis in discrimen venire non permitteret. Ex hoc fonte, primum duarum religionum libertatem et tolerationem auctoritate publica in populo animoso et feroce, et ab animorum contentione ad manus et arma facile veniente, admittere, certissimam perniciem judicavit. Etiam in novitate regni, cum omnia suspecta essent, ex præsulibus ecclesiæ quosdam magis turbidi et factiosi ingenii, auctoritate legis accedente, sub custodia libera habuit: reliquis utriusque ordinis, non acri aliqua inquisitione molesta, sed benigna conniventia, præsidio fuit. Hic primus rerum status. Neque de hac clementia, licet excommunicatione Pii quinti provocata, (quæ et indignationem addere, et occasionem præbere novi instituti potuit,) quicquam fere mutavit; sed natura sua uti perseveravit. Nam, prudentissima fœmina et magnanima, hujusmodi terrorum sonitu nil admodum commota est; secura de populi sui fide et amore, et de factionis pontificia intra regnum ad nocendum virium tenuitate, non accedente hoste externo. At sub vicesimum tertium regni sui annum, rerum commutatio facta est. Atque hæc temporis distinctio, non commode ficta, sed in publicis actis expressa, ac veluti in ære incisa est. Neque enim ante annum eum gravior aliqua poena per leges prius sancitas subditis pontificia religionis incubuit. Verum sub hoc tempus, ambitiosum et vastum Hispaniæ consilium de hoc regno subjugando paulatim detegi cœpit: hujus pars, magna fuit, ut omnibus modis intra regni viscera factio a statu aliena, et rerum novarum cupida, excitaretur, quæ hosti invadenti adhæreret. Ea ex dissentione religionis sperabatur; itaque huic omni opera incumbendum statuebant, et, pullulantibus tunc seminariis, sacerdotes in regnum immissi, qui studium religionis Romanæ excitarent et spargerent, vim excommunicationis Romanæ in fide subditorum solvenda docerent et inculcarent, et animos hominum novarum rerum exspectatione erigerent et præpararent. Circa idem tempus, et Hibernia apertis armis tentabatur; et nomen et regimen Elizabethæ variis et sceleratis libellis proscindebatur: denique insolitus erat rerum tumor, prænuncius majoris motus. Neque sane dixerim singulos sacerdotes in participationem consilii assumptos, aut quid ageretur conscios, sed tantummodo prava alienæ malitiæ instrumenta fuisse. Sed tamen hoc verum est, et multis confessionibus testatum, omnes fere sacerdotes, qui ab eo, quem diximus, anno usque ad tricesimum Elizabethæ annum (quo consilium Hispaniæ, et pontificium, per memorabilem illum et classis et terrestrium copiarum apparatum executioni mandatum erat) in hoc regnum immissi erant, habuisse in mandatis inter functionis officia hoc insuper, ut, "Non posse hæc diutius stare: novam rerum faciem et conversionem non ita multo post conspicuam fore; curæ esse et pontifici et principibus catholicis rem Anglicam, modo ipsi sibi non desint," insinuarent. Etiam ex sacerdotibus nonnulli rebus et machinationibus, quæ ad status labefactionem et subversionem 66 pertinebant, manifeste se immiscuerant; et, quod maxime movit, per literas ex multis partibus interceptas consilii hujus et negotii ratio patefacta est; in quibus scriptum erat, Vigilantiam reginæ et concilii sui circa catholicos elusum iri; illam enim ad hoc tantum intentam esse, ne quod caput in persona alicujus nobilis aut viri primarii catholicorum factioni se attolleret: at consilium jam tale adhiberi, ut per homines privatos atque ex inferiori nota, neque eos inter se conspirantes et conscios, per secreta confessionum omnia disponerentur et præpararentur." Atque hæ tum artes adhibebantur, hujusmodi hominibus (quod etiam nuper in casu non dissimili videre licuit) usitatæ et familiares. Hac tanta periculorum tempestate lex quædam necessitatis imposita est Elizabethæ, ut eam partem subditorum, quæ a se alienata, et per hujusmodi venena facta erat quasi insanabilis, atque interim ob vitam privatam a publicis muneribus et expensis immunem ditesceret, gravioribus legum vinculis constringeret. Atque ingravescente malo, cum origo ejus sacerdotibus seminariorum deputaretur, qui in exteris partibus nutriti, et exterorum principum, hujus regni ex professo hostium, opibus et eleemosynis sustentati essent; et in locis versati, ubi ne nomen quidem ipsum Elizabethæ, nisi ut hæreticæ, excommunicatæ, et diris devotæ, audiebatur; quique etsi non ipsi criminibus majestatis imbuti, at eorum, qui hujusmodi sceleribus operam dedissent, intimi agnoscerentur; quique suis artibus et venenis ipsam catholicorum massam, antea magis dulcem et innoxiam, depravassent, et novo veluti fermento et perniciosa malignitate infecissent; non aliud inventum est remedium, quam ut hujusmodi homines ab omni in hoc regnum aditu sub pœna capitis prohiberentur: quod tandem vicesimo septimo regni sui anno factum est. Neque ita multo post eventus ipse, cum tanta tempestas hoc regnum adorta esset et totis viribus incubuisset, horum hominum invidiam et odium quicquam leniebat, sed potius auxit; ac si omnem charitatem patriæ exuissent. Ac postea sane, licet metus ab Hispania (qui hujus severitatis stimulus erat) consedisset aut remitteretur; tamen cum et memoria præteriti temporis in animis et sensibus hominum alte infixa maneret, et leges semel factas, aut abrogare inconstans, aut negligere dissolutum videretur: ipsa rerum vis Elizabetham traxit, ut ad priorem rerum statum, qui ante vicesimum tertium regni sui annum erat, revertere sibi integrum non esset. Huc accessit quorundam in fisci commodis augendis industria: et ministrorum justitiæ, qui non aliam patriæ salutem, quam quæ legibus continetur, introspicere aut intueri consueverunt, solicitudo; quæ quidem executionem legum poscebant et urgebant. Ipsa tamen (in naturæ suæ specimen manifestum) ita legum mucronem contudit, ut pauci pro numero sacerdotes capitali supplicio plecterentur. Neque hæc defensionis loco dicta sunt, qua res istæ non egent: cum et salus regni in hoc verteretur, et universæ istius severitatis ratio et modus longe infra sanguinaria, et inter Christianos vix nominanda, eaque potius ab arrogantia atque malitia quam a necessitate profecta, pontificiorum exempla steterit. Sed ejus, quod asseruimus, memores, eam in causa religionis moderatam fuisse, et variationem, quæ fuit, non in natura sua, sed in temporibus exstitisse, demonstrasse nos existimamus. | ætatis continuabat: hæc tamen si mollius accipias, admiratione et ipsa carere non possunt; cum talia sint fere, qualia in fabulosis narrationibus invenianDe constantia autem Elizabethæ in religione ac tur; de regina quadam in insulis beatis ejusque aula ejus cultu, maximum argumentum est, quod religio- atque institutis, quæ amoris administrationem recinem pontificiam, regno sororis auctoritate publica et piat, sed lasciviam prohibeat: sin severius, habent multa cura impense et stabilitam et altas jam radices et illa admirationem, eamque vel maximam, quod agentem, atque omnium, qui in magistratibus et cum hujusmodi deliciæ, non multum famæ, nil prorsus potestate erant, consensu et studio firmatam; tamen majestati ejus officerent; nec imperium relaxarent, quandoquidem nec verbo Dei, nec primitivæ puritati, nec impedimento notabili rebus et negotiis gerendis nec conscientiæ suæ consentanea esset, maximo ani- essent. Hujusmodi enim res se cum publica formo et paucissimis adjumentis convulsit et abrogavit. tuna commiscere haud raro solent. Verum, ut serNeque id præceps aut acri impetu, sed prudenter et mones nostros claudamus: fuit certe ista princeps tempestive fecit. Idque, tum ex aliis multis rebus, bona et morata; etiam talis videri voluit: vitia odetum ex responso quodam suo per occasionem facto rat, et se bonis artibus clarescere cupiebat. Sane conjicere licet. Nam primis regni diebus, cum in ad mentionem morum illius in mentem mihi venit omen et gratulationem novi principatus vincti (ut quod dicam. Cum scribi ad legatum suum jussisset moris est) solverentur, accessit ad eam, ad sacellum de quibusdam mandatis, ad reginam matrem Valesitum pergentem, aulicus quidam, qui ex natura et orum separatim perferendis: atque qui ab epistolis consuetudine jocandi, licentiam quandam sibi assump- erat clausulam quandam inseruisset, ut legatus diserat: isque, sive ex motu proprio, sive a quodam ceret, tanquam ad favorem aucupandum, "Esse niprudentiore immissus, libellum supplicem ei porrexit, mirum ipsas duas fœminas principes, a quibus, in et in magna frequentia clara voce addidit, "Restare usu rerum et imperandi virtute et artibus, non miadhuc quatuor aut quinque vinctos, idque immerito; nora quam a summus viris, exspectarentur;" comillis se libertatem ut reliquis petere; eos esse qua- parationem non tulit, sed deleri jussit; Seque tuor Evangelistas, atque etiam apostolum Paulum, artes longe dissimiles et instituta diversa ad impequi diu ignota lingua, tanquam carcere, conclusi, in- randum afferre," dixit. Delectabatur etiam haud ter populum conversari non possent." Cui illa pru- parum, si quis forte hujusmodi sermonem intulisdentissime," Sciscitandum adhuc melius ab ipsis set: "Eam, etiamsi in privata et mediocri fortuna esse, utrum liberari vellent, necne." Atque ita im- ævum traduxisset, tamen non absque aliqua excelprovisæ quæstioni suspenso responso occurrit; veluti lentiæ nota apud homines victuram fuisse;" adeo omnia integra sibi servans. Neque tamen timide et nihil a fortuna sua ad virtutis laudem mutuare, per vices hæc instillavit; sed ordine gravi et maturo, aut transferre volebat. Verum si in ejus laudes, habito inter partes colloquio, et peractis regni comi- sive morales sive politicas, ingrederer, aut in comtiis: tum demum, idque intra orbem unius anni ver- munes quasdam virtutum notas et commemorationes tentis, ita omnia, quæ ad ecclesiam pertinebant, or- incidendum est, quod tam rara principe minus digdinavit et stabilivit, ut ne punctum quidem ab illis num; aut si propriam ipsis lucem et gratiam conciad extremum vitæ diem recedi pateretur. Quin et liare velim, in vitæ ejus historiam prolabendum, singulis fere regni comitiis, ne quid in ecclesiæ dis- quod et majus otium et venam uberiorem desiderat. ciplina aut ritibus innovaretur, publice monuit. At- Ego enim hæc paucis, ut potui. Sed revera dicenque de religione hactenus. dum est; non alium verum hujus fœminæ laudatorem inveniri posse, quam tempus: quod cum tam diu jam volvitur, nihil simile, in hoc sexu, quoad rerum civilium administrationem peperit. Quod si quis ex tristioribus, leviora illa exaggeret; quod coli, ambiri, quin et amoris nomine se celebrari et extolli sinebat, atque volebat: eaque ultra sortem |