CAROLI MAGNI LEGES.

583

Anno feliciter undecimo, regnante Domno nostro Karolo gloriosissimo Rege, in mense Maii factum est Capitulare, qualiter in uno congregati Synodali Concilio Episcopis, Abbatibus, Virisque Illustribus, una cum piissimo Domno nostro Karolo, secundum voluntatem Dei, pro caussis opportunis consenserunt decretum. Praef. Capitul. a. 779.

III. I. I.

Quae gens multa petit Carolus sua iussa peregit.

Rex bonus orbis honor.

I. De Metropolitanis Episcopis ut eorum suffraganei Episcopi eis secundum Canones subiecti sint, et ea quae erga illorum ministeria emendanda cognoscunt, libenti animo emendent atque corrigant, Capitul. a. 779. c. 1. III. 1. 1. II. De Episcopatibus, ubi praesentes Episcopi ordinati non sint, sine tarditate ordinentur. Ibid. c. 2.

III. 1. 2.

III. De Monasteriis, quae regularia fuerint, ut secundum regulam vivant; nec non et Monasteria puellarum ordinem sanctum custodiant, et unaquaeque Abbatissa in Monasterio suo sine intermissione resideat. Ibid. c. 3. III. 1. 3.

IV. Ut Episcopi de Presbyteris et Clericis infra illorum parochiam, et de suo ministerio potestatem habeant, secundum Canones facere. Ibid. c. 4. II. 1. 4.

V. Ut Episcopi de incestuosis hominibus emendandi licentiam habeant; seu et de viduis infra suam parochiam potestatem habeant corrigendi. Et si de ipsis incestuosis aliquis post iudicium Episcopi in ipso incestu se iterum commiscuerit, si praedium, idest allodium, habuerit, ipsum in fiscum Regis recipiatur. Ibid. c. 5. II. 8. 9.

VI. Ut nulli Episcopo liceat alterius Clericum recipere aut ordinare in aliquo gradu, sine dimissoria Episcopi sui de cuius Parochia est. Ibid. c. 6. III. 2. I.

༧ ཟླ་༢ VII. De decimis, ut unusquisque homo suam decimam donet, atque per iussionem Episcopi sai dispensetur a). Ibid. c. 7. III. 3. 1.

3

VII. Ut homicidae et rei ceteri, qui legibus mori debent, si ad Ecclesiam Dei confugiunt, non excutiantur, neqne eis bidem victus detur. Ibid. c. 8. II. 39. 2.

IX. Ut latrones illos de infra immunitatem ludices et Advocati ad Comitum placita, quando eis annunciatum fuerit, praesentent, Et si dixerint, quod ipsos latrones praesentare non potuissent, iurare debent, quod illos praesentare non potuissent, postquam eis denunciatum fuerit, nec pro ulla iustitia dilatanda illis latronibus fugere consenserint, nec pro caussa dilationis de illorum potestate, vel de suo ministerio, latrones iactassent. Et hoc iurent, ut per suorum voluntatem, si potuerint, ipsos latrones praesentare debeant ad iustitiam faciendam. Et qui hoc non fecerint, beneficium et honorem perdant. Similiter et si Bassi nostri hoc non adimpleverint, beneficium et honorem perdant, et qui beneficium non habuerit, bannum nostrum solvat. Ibid. c. 9. II. 59. 3.

Petre te appellat Martinus, qui est Advocatus de parte quod Comes tuus mandavit tibi, quod tu praesentares ad suum placitum unum latronem de infra emunitatem Sancti Syri, unde tu es Advocatus et non praesentasti.

X. De eo qui periurium fecerit se sciente, nullam redemtionem habeat, nisi manum perdat. lbid. c. 10. II. 58. 2.

XI. De truste facienda, ut nemo praesumat ad nos venienti b) mansionem vetare; et quae necessaria sunt, sicut vicino suo, ei vendat. Ibid. c. 14. III. 4. 2.

XII. De Cerariis, et Tabulariis, et Chartulariis, sicut a longo tempore fait consuetudo, ita observetur. Ibid. c. 15. Ilk 5. p.

XIII. De sacramentis per gildoniam e) ad invicem coniarandis, ut nemo facere praesumat, Alio vero modo de il Forum alimoniis, aut de incendio, aut de naufragio quamvis convenientiam faciant, nemo in hoc iurare praesumat, Ibid. 10. 16. I. 17. 7.

* XIV. De iterantibus, qui ad Palatium, aut alicubi pergunt, ut eos cum collecta manu nemo ausus sit assalire. Et nemo herbam alterius tempore defensionis tollere praesumat, nisi vel in hostem pergendo, aut Missus noster sit. Qui aliter facere praesumpserit, emendet. Ibid. c. 17. Hb. 4.3.ORG

XV. De teloneis, quae iam ante furbannita faere, ut nemo tollat; nisi ubi antiquo tempore consuetudo fuerit. 1bid. C. 18. III. 1. 5.

XVI. Ut nemo praesumat hominem aliquem vendere, aut comparare, nisi in praesentia Comitum aut Missorum nostrorum. II. 30. 1.

XVII. De Bruneis, ut nullus extra Regnum nostrum vendere praesumat. Ibid. c. 20.

III. 17. 1.

A

XVIII. Si Comes in suo ministerio iustitiam non fecerit, tunc Missus noster de hac caussa sonniare d) faciat, usque dum iustitiae ibidem factae fuerint. Et si Vassus noster iustitiam non fecerit, tunc Comes, et Missus noster in ipsa casa sedeant, et de suo vivant, quousque iustitiam faciant. Ibid c. 21. Il. 52. 2.

XIX. Si quis pro faida pretium recipere noluerit, ad nos sit transmissus, et nos eum dirigamus, ubi damnum minime e) facere possit. Simili modo, etiam qui pro 'faida pretium solvere noluerit, nec iustitiam inde facere, tunc ad nos sit transmissus, et in tali loco eum mittere volumus, ut magis damnum non crescat. Ibid. c. 22. ·I. 37. 1.

XX. De armis infra patriam non portandis, id est scu tis, lanceis, et loricis. Si faidosus quis fuerit, discutiatur; et tunc quis e duobus contrarius fuerit, pacatus fiat, et distringatur ad pacem, etiamsi noluerit, Et si aliter se pacificare noluerit, adducatur ad nostram praesentiam:et si aliquis post pacificationem alterum occiderit, componat illum f), et manum illam, quam periuravit, perdat, et insuper baunum dominicum persolvat. Capitul. II. a. 805. c. 5. 1. 37. 2.

XXI. De periuriis ut caveantur, et non admittantur testes ad iuramentum, antequam discutiantur. Et si aliter discuti non possunt, separentur ab invicem, et singulariter inquirantur, et non soli accusatori liceat testes eligere absente suo caussatore. Et omnino nullus nisi ieiunus ad iuramentum, vel, ad testimonium admittatur. Et ille, qui ad testimonium adductus fuerit, si refutatur, dicat ille, qui eum refutat, et probet, quare eum recipere nolit. Et ut de ipso pago, non de altero testes eligantur; nisi forte extra Comitatum longius sit caussa quaerenda. Et si quis convictus fuerit de periurio, manum perdat, aut redimat. lbid. c. 11. II. 51. 2.

XXII. De Advocatis et Vicedominis, Vicariis, et Cen

d) Al. Codd. soniare; summare.

Lind. sonare.

e) Un. Cod. nemini.

f) Un. Cod. addit: si se defendendo fecerit. Si vero aliter, omnem substantiam suam amittat.

tenariis pravis, ut tollantur; et tales eligantur, qui sciant, et volunt iustitiae caussam discernere et determinare. Et si Comes aliquis pravus inventus fuerit, nobis nuntietur : et Indices, Advocati, Praepositi, Centenarii, Scabini, quales meliores inveniri possunt, et Deum timentes, constituantur, ad sua ministeria exercenda. Ibid. c. 12. II. 47. J.

FORM. Domne Comes, hoc dicit Raynaldus Episcopus, quod vult eligere Donatum, ut sit suus Advocatus, et de Episcopatu; quod habeat de hac hora in antea licentiam, et potestatem de rebus Ecclesiae appellationes faciendi et recipiendi, et res Ecclesiae per pugnam requirendi et excutiendi, et quod fecerit per se vel cum Episcopo de rebus Ecclesiae permaneat stabile. Dicis ita Episcope? Dico. Domine Comes praecipite fieri notitiam.

XXIII. De heribanno volumus, ut Missi nostri heribannum hoc modo exactare fideliter debeant, absque ullius personae gratia, vel blanditia, sine terrore, secundum nostram iussionem; id est de homine habente sex Libras in auro et argento, bruneis, ferramento, pannis, caballis, bobas, vaccis, aut peculiis; ita ut uxores eorum aut infantes non fiant exspoliati pro hac re de eorum vestimentis, sed recipiatur legitimum heribannum, id est Librae tres g). Qui vero non habuerint amplius in suprascripto pretio valente, nisi Libras III., solidi XXX. ab eo exigantur, id est Libra una et dimidia. Qui autem non habuerit amplius nisi Libras II. solidi X. Si vero unam Libram solid. V. ita ut iterum se valeat praeparare ad servitium Dei et in nostram utilitatem. Et nostri Missi caveant et diligenter inquirant, ne per aliquod malum ingenium substrahant nostram iustitiam, alteri tradendo aut commendando h). Ibid. C. 21. JII. 6. 1.

XXIV. Optimus quisque in pago vel in civitate in testimonium admittatur, ut is, contra quem testimonium dare debet, nullum crimen possit indicare i). Capitul. II. a. 803. c. 11. II. 51. 3.

XXV. Ut nemo colonus, nec Fiscalinus possit aliubi foras mixtos traditionem k) facere. Capitul. III. a. 803. c. 10. II. 32, 6.

XXVI. Nemini liceat dimittere servum suum, propter damnum ab illo cuilibet illatum, sed iuxta qualitatem damni dominus eius pro illo respondeat, vel cum in compositionem, aut ad poenam petitori offerat. Sin autem servus pro perpetrato scelere fngerit, ita ut a domino penitus inveniri non possit, cum sacramento dominus eius excusare studeat,

g) Al. Codd. sed recipiant leg.

herib. id est Libras tres. h) Un. Cod. addit res suas. i) Un. Cod. possit ei iniicere. Et testis quislibet recipien

dus sit, nisi crimen ei oppositum fuerit et proðatum. k) Al. Godd aliubi foras mitio traditionem; alicubi foras mitio traditionis,