IV.

Si duo testimonia a) de qualibet re fuerint b), et inter se
WEST-Nam

discordent, tunc Comes eligat unum ex una parte, et alium ex

R

altera parte: ut illi duo decertent cum scutis et fustibus c), si flebiliores fuerint ipsi testes d), tunc ad Crucem examinentur. Quòà si e) maioris aetatis sunt, et non possunt ad Crucem stare; tunc mittant aut filios, aut qualemcunque hominem f) possunt, qui spro eis hoc contendat g): et ille qui de illa falsitate h) convictus fuer: rit, dextram manum perdat.

V. De omnibus debitis i) solvendis, sicut antiquitus fuit constitutum, per XII denarios solidus solvatur per totam Salicam, excepto leudes. Si Saxo aut Friso aliquem occiderit, per XL. denarios solidus solvatur. Infra Salicos vero ex utraque parte de omnibus debitis, sicut diximus, XII. denarii pro solido solvantur, sive de homicidiis, sive de rebus.

VI. De mannire vero, nisi de ingenuitate, aut de sit opus observare.

De caeteris vero causis per date, no

Coni

tis ad mallum veniant, et iuste examinentur ad iustitiam faciendam.* Comites vero non semper pauperes ad placita opprimant. T VIZ

Item alia Capitula.

VII. Primum omnium placuit nobis, ut cartulae obligationis

de singulis hominibus

filios, vel

filias in servitio tradidactae, qui se aut uxores eorumtur, et sint

liberi, sicut primitus fuerint.

ubi inventae fuerint,

pretio ;

VIII. Qui pulsat quod res venumdasset, et non accedant ambae partes super res quas venumdavit, et existimatores cum ipsis, et rememorent et appretient res ipsas, sicut tunc

quando res ipsae bene restauratae fuerunt, antequam nos b

exercitu nostro issemus. Et si res ipsa sic appretiata fuerit iusto pre-s tio, sicut in ipsa cartula legitur, quod res ipsae iusto legitimo pretio venumdassent, sicut tunc valuerunt, ut dictum est; venditio ipsa firma permaneat. Nam si res ipsas amplius aestimaverint quòd tunc valuis sent, quam pretium ipsum quod accepit: et ipse qui venumdaverit ostendere potuerit, ut ex necessitate famis venditionem ipsam fecisset; aut in cartula ipsa manifestaverit tempore necessitatis famis: cartula ipsa frangatur, et pretium iuxta ut in ipsa cartula legitur, reddat, et recipiat res suas, sicut modo invenit eas: ante posito aedificio

aut labore, qui postea ibi factus est, ipse qui fecit tollat, aut sicut inter eos convenerit: et de ista venditione ipsa persona agat quae venumdavit, aut filius eius non alter propinquus.

IX. Cartulae illae, quae leguntur de donatione, similiter volumus ut appretientur. Si amplius valuerint res ipsae, quando restauratae fuerunt, quam ipse launegild fuisset, quando accepit; et ipsam donationem similiter strictus ex necessitate famis fecisset, et si probare potuerit, reddat launegild, et recipiat res suas et cartala ipsa frangatur.

X. De donatione vel venditione, quae in loca venerabilia facta sunt, suspendi iussimus, dum enim compensaverimus in Synodo cam Episcopis et Comitibus, quomodo fieri debeant: et hoc iubemus, ut illis partibus iustum procedat iudicium, ubi nos aut nostra ostis fuerimus per illud quod supra scriptum est. Et hoc statuimus, ut cartulae illae, quae tempore Desiderii factae fuerint per districtionem famis; aut per qualecumque ingenium, ut ista causa non computetur: sed iuxta legem ipsorum iudicium. Et hoc damus praesenti die XX. mensis Februarii suas vendere res voluerit, in omnibus eorum pertineat po

in mandatis, ut quicumque de

testatem: tantum sic faciant, sieut cotitiam Unde qualiter

nobis placuit praesentem deliberationis

pro amputandis contentionibus fieri inssimus, et nobis legi fecimus, et volumus ut sic procedat iudicium, Facta notitia anno dominorum nostrorum tertio.

་ ་ 2165

い

-7F3

mabo. Inson mutem audising eilli 1189 mindahne aqua houp brili 19q zumin sudast robust siquot soup seİli 9King

IN NOMINE SANCTAE TRINITATIS INCIPIUNT CAPITULACI abur telenom sprice arozqi mogel sixui bez ***** LIBRI PRIMI LEGIS tu ,eitsbasm ai

1.

pum.

Y

077

12

De Constitutionibus Princi- 6. De officia Rectorum Provintiess milca en De officia ludicum civiliumḍor 2. De diversis rescriptis. iptis.2018. De officialudicum milícarínuhs35 3. De mandatis Principum. GORE 9. De officia Iudicum omniimporg 4. De responsis Prudentium. 10. De Defensoribus civitatum. 5. De officio Prefectorum Pre- 11. De Assessoribus et Domesticis vel Cancellariis.

torio.

INCIPIT TEUDOSIANI LEGIS LIBER PRIMUS.

I. De Constitutionibus Principum et Edicti. Impr. Constantinus Augustus ad Lusidanus. Data VII. Kl. Augs. Interpretatio. Quaecunque leges sine die et consules fuerint prolatae, non valeant.

Item alia. Impr. Valentinianus et Teodosius et Archadius Augustus. Data VI. KI. Iulias. Interpretacio. Lege nescire nulli homini liceat, et quae secundum legem iudicatum est, omnis homo sciat, ut haec custodire debeat.

Item alia. Augustus Theodosius Aureliano Prefecto. Data III. Kl. Mart. Interpr. Haec lex anteriores leges non vetat, sed in perpetuo in futuro confirmet.

Item Augustus Victorio. Data XI. Kl. Sept. Interpr. Legis quae omnes tenere debent, nec propter unum hominem, nec propter unam causam non inmutetur.

II. De diversis rescriptis. Impr. Constantinus Augustus ad populum. Intpr. Quicumque homo qui de qualecumque causa ad Iudicem contra legem inpetraverit, non valeat firmitatem.

Item alia. Quicumque homo beneficio de qualecumque rem ad · Principem per servitium suum reciperit, si mortuus fuerit antequam ipsa causa consequat, heredes cius ipso beneficio per Principe habere liceat.

Item alia Intpr. Quicumque de aliqua causa per fraudulentia suggestione homo ad Principem aut indutias aut concessionem reciperet, inducias aliquantum concedi potest. Nam talis concessio non valeat.

t

Item alia intpr. Omnis Iudex, qui haec non custodierit quod Principes per legem iudicant, ad stimatione Principis ipso Iudice damno condempnetur.

Item alia interp. Quicumque alicui aliqua rem debet, et per Principem, aut per ludicem eun dilatare voluerit et ipsum debitum non reddat, et nec si Iudex ei exinde licentiam dederit, talis suggestio secundum lege non obtineat firmitatem.

Item alia intpr. Si duo heredes de sua facultatem ante Iudicem causa habuerint, et dum ipsa causa inter se habuerant mortui fuerint, ipsorum heredes ipsa causa de presente inter se agere debeant; quod si ea tacere voluerint, ut de presente ea inter se non diliverint, post longum tempus secundum legem ipsa causa agere non possunt.

III. De mandatis Principum. Impr. Gratianus et Valentinianus et Teudosius. Data X. Kl. lulias. Intpr. Quicumque homo se con mandatis Principum in secreto aut de puelle sponsalias vel nuptias vel qualecumque se per iussionem Principis accipere dicere, non sit ei credendum, nisi specialiter aut cum litteras aut cum tale iussionem de suo Principe venerit, ut omnes sciant; sed si sic fecerit, postea ei credendum est.

DS

IV. De responsis Prudentium. Impr. Theudosius. Data VII. Id. Novemb. Urbis Rome. Intpr. Haec causa sicut Papiani, Pauli, Gagii, Vulpiani, Modestini et Scifola, Savini, Juliani, atque Marcelli Isti vero clemens consilium in suis corporibus melius esse non cognoverint, et in his libris sic continent, ubi de accionem iudiciarie contenditur, vel ubi inter duos heredes de ipsorum facultatem intentione inter se habuerint: si unus de illis habuerit amplius homines, qui eius causam teneant, quam ille alius; qui maiorem numerum habuerit de bonos homines, ipse in iudicio secundum legem suam causam vincat: et si forsitan de homines equalem numerum habuerint, praecedat eius auctoritas, qui in lege Papiani pro se alicum titulum invenerit, ipsa causa vincat.

V. De officio Prefectorum pretorio. Impr. Constantinus. Data XVI, KI. Novemb. Intpr. Quicumque ingenuus homo ante Iudicem qualecumque causa habuerit, et ante ipsum Iudicem de illa ipsa causa convictus fuerit, si postea ante alium `Iudicem venire voluerit, non cum vetetur venire; si forsitan ante illum suam causam per lege recuperare potuerit, suam iustitiam habeat; et quod si ibidem iterum de ipsa causa convictus fuerit, si bona persona est, duos annos in exilio mittatur, et medietatem de sua facultatem fiscus adquirat; et quod si minor persona fuerit, duos annos in metallo teneatur.

VI De officio Rectorum Provincie. Impr. Constant. Data Kl. Novemb. Intpr. Si iudices contra rationem de qualecumque hominem ipsorum pecunia in sportulo tollere voluerint, secundum legem gladio puniantur.

mg Item alia intpr. Quicumque Iudex sciat se cum causas iudicaverit non se abscondat in remoto loco, neque solus iudicium donet, sed cum bonos homines et in aperto domo ut quicumque intrare voIuerit, licentiam habeant, et ante plures homines suum iudicium donet, et quod rectum est iudicet.

21 TIL. Item alia intpr. Judex provinciarum hoc sci debent ut de omne homine causas tale cura habere debeant, nullus hominem per suam potentiam et pro gratia de suo seniore pauperes opprimere

non presumant, sed ipse iudex inter potentem et pauperem equaliter inter eos iustum iudicium donet.

Item alia intepr. Iudices provinciarum opera dare debent, ut per singulos agros et loca tales ordinet actores ut sicut de puplica causa cura habeant, si de omnes pauperes sine omni iniquitate et premium agere debeant. Si hoc facere neglexerint, poenas Iudicis et civium in se noverint esse vindicandam.

Item alia intpr. Iudex provinciarum hoc sciant, ut summà sollicitudinem habeant per omni loca, ne actores potentum aliquid circa pauperes homines inlicite aut iniuste faciant.

VII. De officio Iudicum civilium. Impr. Archadius. Data III. Non. Febr. Rome. Intpr. Si quicumque persona de qualecumque actum aut dignitatem per Principe honoratus fuerit, sed cum altero hominem de quacumque homine causa habuerit, et ante ludicem venerit, ille honoratus dum ipsa causam agit cum ludice non resedeat, sed ipso ordine iudicetur, sicut et alias personas qui in illa patria manent: Et nec post meridie non liceat causas ante ludices reclamare. Qui con

tra hoc praeceptum fecerit, quinque pondus auri solvat.' rubbs12

VIII. De officio Iudicum militarium. Impr, Theudosius. Data III. Id. Febr. Intpr. Nulli penitus in cibilibus causis militaris yel tuitio et executio tribuatur; similiter omnes Iudices aut fescales sint, aut privati, hoc sciant, ut ad nullum hominem non liceat aliud facere, nisi inter ipsos de recta iustitia iudicare.

IX. De officio ludicum omnium. Impr. Const. Data III. Kl. Ian. Intpr. Nullus Iudex nec nullo homini liceat nulla puella ad raptu protrahere, nec nullam mulierem in domo sua sedente pro nullo puplico, nec pro nulla causa inquietare non presumat; sed si aliquid ei requirere voluerit, ad actores eius requirat, et illa femina pro reverentiae sexus eius non inquietet, sed summa honore ad eam servare precipimus. Si quis contra hoc fecerit, sciat se summum supplicium affaciendus esse.

Item alia intpr. Si quicumque homo pupillos, aut viduas, et egrotos, aut orfanos, vel quod haec lex conservat, foras patria cos de suas causas ante Iudices non tradant, nisi in illa loca cum Cos suas causas agant, ubi in suo placito testimoniales de presentem11invenire possent: et si forsitam in ipsam patriam, ubi cummanent, suas causas finire non possint, licentiam habeant, si voluerint, ubi sui Principes fuerint, ambulare, et ipsorum causatores ante ipsos Principes cum eos ambulare faciant. Title bouP

X. De Defensoribus civitatum. Impr. Valentinianus. Data Kl. Febr. Intpr. Quicumque Iudex, qui in patria constituitur, • Der consensu eorum qui in ipsa patria sunt ipsa iudiciaria recipere debent; quod sub se Iudex illa iudiciaria sine consensu bonorum hominum” de ipsa patria per sua cupiditate prendere presumpserit, secundum legem V. libras auri fisco solvere cogatur.

Item alia Intpr. Omnes Iudices qui patriam habent commissa nullum hominem sine culpam aut damnare aut verberare presumant. Item alia Intpr. In omni loca tales Indices elegantur, ut ubi malefactores et latrones invenerint, nullum hominem patrocinium reveriscant, sed ubi ipsos reos invenerint, de presente' iustitiam 19h 9812 014 39 msungjog med 134 faciant.