Page images
PDF
EPUB

losophiis, et perversis legibus demonstrationum : verum hoc genus abnegari potest et deponi; itaque illud in præsentia omittemus. At reliqua plane obsident mentem, neque prorsus evelli possunt. Igitur non est, quod quis in istis analyticam aliquam expectet; sed doctrina de elenchis est circa ipsa idola doctrina primaria. Neque (si verum omnino dicendum sit) doctrina de idolis in artem redigi possit; sed tantum adhibendi est, ad ea cavenda, prudentia quædam contemplativa. Horum autem tractationem plenam et subtilem ad novum organum amandamus; pauca generaliter tantum de iis hoc loco dicturi.

[ocr errors]

Tanta est harmoniæ discrepantia inter spiritum hominis et spiritum mundi.

Quod ad idola specus attinet, illa ortum habent ex propria cujusque natura et animi et corporis ; atque etiam ex educatione et consuetudine, et fortuitis rebus, quæ singulis hominibus accidunt. Pulcherrimum enim emblema est illud de specu Platonis: siquidem si quis (missa illa exquisita parabolæ subtilitate) a prima infantia, in antro aut caverna obscura et subterranea, ad maturam usque ætatem degeret, et tunc derepente in aperta prodiret, et hunc cœli et rerum apparatum contueretur ; Idolorum tribus exemplum tale sit. Natura in- dubium non est, quin animum ejus subirent et pertellectus humani magis afficitur affirmativis et activis, stringerent quamplurimæ miræ et absurdissimæ quam negativis et primitivis, cum rite et ordine phantasiæ. Nos vero scilicet sub aspectu cœli deæquum se utrique præbere debeat. At ille, si res gimus; interea tamen animi in cavernis corporum quæpiam aliquando existat et teneat, fortiorem re- nostrorum conduntur; ut infinitas errorum et falsicipit de ea impressionem, quam si eadem longe tatum imagines haurire necesse sit, si e specu sua pluries fallat, aut in contrarium eveniat. Id quod raro tantum et ad breve aliquod tempus prodeant, omnis superstitionis et vanæ credulitatis quasi radix et non in contemplatione naturæ perpetuo, tanquam est. Itaque recte respondit ille, qui, cum suspensa sub dio, morentur. Emblemati siquidem illi de tabula in templo monstraretur eorum, qui vota solve- specu Platonis optime convenit parabola illa Herarant, quod naufragii periculum effugissent, atque cliti; quod homines scientias in mundis propriis, et interrogando premeretur, annon tum demum Neptuni | non in mundo majore, quærant. numen agnosceret? quæsivit vicissim, At ubi sunt illi depicti, qui post vota nuncupata perierunt? Atque eadem est ratio superstitionum similium, sicut in astrologicis, insomniis, ominibus, et reliquis. Alterum exemplum est hujusmodi; Animus humanus (cum sit ipse substantia æqualis et uniformis) majorem præsupponit et affingit in natura rerum æqualitatem et uniformitatem, quam revera est. Hinc commentum mathematicorum, in cœlestibus omnia moveri per circulos perfectos, rejiciendo lineas spirales: hinc etiam fit, quod cum multa sint in natura monodica, et plena imparitatis, affingat tamen semper cogitatio humana, relativa, parallela, et conjugata; ab hoc enim fonte elementum ignis cum orbe suo introductum est ad constituendam quaternionem cum reliquis tribus, terra, aqua, aëre. Chemici autem fanaticam instruxerunt rerum universarum phalangem, inanissimo commento inveniri fingentes, in quatuor illis suis elementis (cœlo, aëre, aqua, et terra) species singulas parallelas invicem et conformes. Tertium exemplum est superiori finitimum quod homo fiat quasi norma et speculum naturæ: neque enim credibile est (si singula percurrantur et notentur) quantum agmen idolorum philosophiæ immiserit naturalium operationum ad similitudinem actionum humanarum reductio: hoc ipsum, inquam, quod putetur talia naturam facere, qualia homo facit. Neque multo meliora sunt ista, quam hæresis anthropomorphitarum, in cellis ac solitudine stupidorum monachorum orta: aut sententia Epicuri huic ipsi in paganismo respondens, qui diis humanam figuram tribuebat. At non opus fuit Velleio Epicureo interrogare, Cur Deus cœlum stellis et luminibus, tanquam ædilis, ornasset? Nam si summus ille opifex ad modum ædilis se gessisset, in pulchrum aliquem et elegantem ordinem stellas digerere debuisset, operosis palatiorum laquearibus consimilem; cum e contra ægre quis ostendat, in tam infinito stellarum numero figuram aliquam vel quadratam, vel triangularem, vel rectilinearem.

At idola fori molestissima sunt, quæ ex fœdere tacito inter homines, de verbis et nominibus impositis, se in intellectum insinuarunt. Verba autem plerunque ex captu vulgi induntur; atque per differentias, quarum vulgus capax est, res secant; cum autem intellectus acutior, aut observatio diligentior res melius distinguere velit, verba obstrepunt. Quod vero hujus remedium est (definitiones scilicet) in plurimis huic malo mederi nequit, quoniam et ipsæ definitiones ex verbis constent, et verba gignant verba. Etsi autem putemus verbis nostris nos imperare; et illud facile dictu sit, Loquendum esse ut vulgus, sentiendum ut sapientes; quinetiam vocabula artium (quæ apud peritos solum valent) huic rei satisfacere videri possint; et definitiones (de quibus diximus) artibus præmissæ (secundum prudentiam mathematicorum) vocabulorum pravas acceptiones corrigere valeant; attamen hæc omnia non sufficiunt, quo minus verborum præstigiæ et incantationes plurimis modis seducant, et vim quandam intellectui faciant, et impetum suum (more Tartarorum sagittationis) retro in intellectum (unde profecta sunt) retorqueant. Quare altiore, et novo quodam remedio, ad hoc malum opus est. Verum hæc jam cursim perstringimus, interim desiderari pronunciantes hanc doctrinam, quam elenchos magnos, sive de idolis animi humani nativis et adventitiis, appellabimus. Ejus autem tractationem legitimam ad Organum Novum referimus.

Superest artis judicandi appendix quædam insignis, quam etiam desiderari statuimus. Siquidem Aristoteles rem notavit, modum rei nullibi persecutus est. Ea tractat, quales demonstrationes ad quales materias, sive subjecta, applicari debeant; ut hæc doctrina tanquam judicationes judicationum contineat. Optime enim Aristoteles, Neque demonstrationes ab oratoribus, neque suasiones a mathematicis requiri debere monet. Ut si in probationis genere aberretur, judicatio ipsa non absolvatur. Quando vero sint quatuor demonstrationum genera,

vel per consensum immediatum et notiones communes, vel per inductionem, vel per syllogismum, vel per eam (quam recte vocat Aristoteles) demonstrationem in orbem (non a notioribus scilicet, sed tanquam de plano); habent hæ demonstrationes singula certe subjecta, et materias scientiarum, in quibus pollent; alia, a quibus excluduntur. Etenim rigor et curiositas in poscendo probationes nimium severas in aliquibus; multo magis facilitas et remissio in acquiescendo probationibus levioribus in aliis; inter ea sunt numeranda, quæ detrimenti plurimum et impedimenti scientiis attulerunt. Atque de arte judicandi hæc dicta sint.

CAPUT QUINTUM.

Partitio artis retinendi sive retentivæ in doctrinam de adminiculis memoriæ, et doctrinam de memoria ipsa. Partitio doctrinæ de memoria ipsa, in prænotionem et emblema.

ARTEM retinendi sive custodiendi in duas doctrinas partiemur: doctrinam scilicet de adminiculis memoriæ, et doctrinam de memoria ipsa. Adminiculum memoriæ plane scriptio est: atque omnino monendum quod memoria, sine hoc adminiculo, rebus prolixioribus et accuratioribus impar sit; neque ullo modo, nisi de scripto, recipi debeat. Quod etiam in philosophia ínductiva, et interpretatione naturæ, præcipue obtinet: tam enim possit quis calculationes ephemeridis, memoria nuda, absque scripto, absolvere, quam interpretationi naturæ, per meditationes et vires memoriæ nativas et nudas, | sufficere ; nisi eidem memoriæ per tabulas ordinatas ministretur. Verum missa interpretatione naturæ, quæ doctrina nova est, etiam ad veteres et populares scientias haud quicquam fere utilius esse possit, quam memoriæ adminiculum solidum et bonum; hoc est, digestum probum et eruditum locorum communium. Neque tamen me fugit, quod relatio eorum, quæ legimus aut discimus, in locos communes damno eruditionis ab aliquibus imputetur, ut quæ lectionis cursum remoretur, et memoriam ad feriandum invitet. Attamen quoniam adulterina res est in scientiis præcocem esse et promptum, nisi etiam solidus sis et multipliciter instructus; diligentiam et laborem in locis communibus congerendis magni prorsus rem esse usus et firmitudinis in studiis judicamus; veluti | quæ inventioni copiam subministret, et aciem judicii in unum contrahat. Verum est tamen inter methodos et syntaxes locorum communium, quas nobis adhuc videre contigit, nullam reperiri, quæ alicujus sit pretii quandoquidem in titulis suis faciem prorsus exhibeant magis scholæ, quam mundi, vulgares et pædagogicas adhibentes divisiones, non autem eas, quæ ad rerum medullas et interiora quovis modo penetrent.

Circa memoriam autem ipsam satis segniter et languide videtur adhuc inquisitum. Extat certe de ea ars quæpiam; verum nobis constat tum meliora præcepta de memoria confirmanda et amplianda haberi posse, quam illa ars complectitur; tum practicam illius ipsius artis meliorem institui posse, quam quæ recepta est. Neque tamen ambigimus |

|

(si cui placet hac arte ad ostentationem abuti) quin possint præstari per eam nonnulla mirabilia et portentosa: sed nihilominus res quasi sterilis est (eo quo adhibetur modo) ad usus humanos. At illud interim ei non imputamus, quod naturalem memoriam destruat et superoneret (ut vulgo objicitur) sed quod non dextere instituta sit ad auxilia memoriæ commodanda in negotiis et rebus seriis. Nos vero hoc habemus (fortasse ex genere vitæ nostro politica) ut, quæ artem jactant, usum non præbent, parvi faciamus. Nam ingentem numerum nominum aut verborum semel recitatorum eodem ordine statim repetere, aut versus complures de quovis argumento extempore conficere, aut quicquid occurrit satirica aliqua similitudine perstringere, aut seria quæque in jocum vertere, aut contradictione, et cavillatione quidvis eludere, et similia (quorum in facultatibus animi haud exigua est copia; quæque ingenio et exercitatione ad miraculum usque extolli possunt) hæc certe omnia, et his similia, nos non majoris facimus, quam funambulorum et mimorum agilitates et ludicra etenim eadem ferme res sunt; cum hæc corporis, illa animi viribus abutantur; et admirationis forsitan aliquid habeant, dignitatis parum.

:

Ars autem memoriæ duplici nititur intentione, prænotione et emblemate. Prænotionem vocamus abscissionem quandam investigationis infinitæ. Cum enim quis aliquid revocare in memoriam conatur, si nullam prænotionem habeat, aut perceptionem ejus, quod quærit; quærit certe et molitur, et hac illac discurrit, tanquam in infinito. Quod si certam aliquam prænotionem habeat, statim abscinditur infinitum, et fit discursus memoriæ magis in vicino; ut venatio damæ intra septa. Itaque et ordo manifesto juvat memoriam. Subest enim prænotio, id quod quæritur, tale esse debere, ut conveniat cum ordine. Similiter carmina facilius discuntur memoriter, quam prosa. Si enim hæretur in aliquo verbo, subest prænotio, tale debere esse verbum, quod conveniat cum versu. Atque ista prænotio est artificialis memoriæ pars prima: nam in artificiali memoria locos habemus jam ante digestos et paratos; imagines extempore, prout res postulat, conficimus: at subest prænotio talem esse debere imaginem, qualis aliquatenus conveniat cum loco. Id, quod vellicat memoriam, et aliquo modo munit ad rem, quam quærimus. Emblema vero deducit intellectuale ad sensibile: sensibile autem semper fortius percutit memoriam, atque in ea facilius imprimitur, quam intellectuale. Adeo ut etiam brutorum memoria per sensibile excitetur, per intellectuale minime. Itaque facilius retineas imaginem venatoris leporem persequentis, aut pharmacopoei pyxides ordinantis, aut pedantii orationem habentis, aut pueri versus memoriter recitantis, aut mimi in scena agentis; quam ipsas notiones inventionis, dispositionis, elocutionis, memoriæ, actionis. Sunt et alia, quæ pertinent ad memoriam juvandam (ut modo diximus) sed ars, quæ jam habetur, ex his duobus jam præmissis consistit. Particulares autem artium defectus persequi, fuerit ab instituto nostro recedere. Igitur de arte retinendi sive custodia hæc dicta sint. Jam vero ad quartum membrum logica, quod traditionem et elocutionem tractat, ordine pervenimus.

FRANCISCI

BARONIS DE VERULAMIO, VICE-COMITIS SANCTI ALBANI,

DE

DIGNITATE ET AUGMENTIS SCIENTIARUM.

LIBER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM.

AD REGEM SUUM.

Partitio traditive in doctrinam de organo sermonis ; doctrinam de methodo sermonis; et doctrinam de illustratione sermonis. Partitio doctrinæ de organo sermonis in doctrinam de notis rerum ; de locutione, et de scriptione: quarum duæ posteriores grammaticam constituunt, ejusque partitiones sunt. Partitio doctrinæ de notis rerum in hieroglyphica et characteres reales. Partitio secunda grammaticæ in literariam et philosophantem. Aggregatio poeseos quoad metrum ad doctrinam de locutione. Aggregatio doctrinæ de ciphris ad doctrinam de scriptione.

CONCEDITUR Certe cuivis (rex optime) seipsum et sua ridere et ludere. Quis igitur novit, num forte opus istud nostrum non descriptum fuerit ex libro quodam veteri, reperto inter libros famosissimæ illius bibliothecæ Sancti Victoris; quorum catalogum excepit magister Franciscus Rabelesius ? Illic enim invenitur liber, cui titulus est, "Formicarium artium." Nos sane pusillum acervum pulvisculi congessimus, et sub eo complura scientiarum et artium grana condidimus, quo formica reptare possint, et paulatim conquiescere, et subinde ad novos se labores accingere. At regum sapientissimus pigros quoscunque remittit ad formicas: nos autem pigros eos homines pronunciamus, quibus acquisitis uti tantum cordi sit ; neque subinde novas scientiarum sementes et messes facere.

66

et grammatica dicitur, duplex est: altera de locutione, altera de scriptione. Recte enim Aristoteles, Cogitationum tesseræ verba, verborum literæ." Utrumque grammaticæ assignabimus. Verum ut rem altius repetamus, antequam ad grammaticam et partes ejus jam dictas veniamus, in genere de organo traditivæ dicendum est. Videntur enim esse proles quædam traditivæ aliæ, præter verba et literas. Hoc igitur plane statuendum est: quicquid scindi possit in differentias satis numerosas, ad notionum varietatem explicandam (modo differentiæ illæ sensui perceptibiles sint) fieri posse vehiculum cogitationum de homine in hominem. Nam videmus nationes linguis discrepantes commercia non male per gestus exercere; at in practica nonnullorum, qui surdi et muti usque a nativitate fuerant, et alias erant ingeniosi, miros videmus haberi inter eos et amicos suos, qui eorum gestus perdidicerant, dialogos. Quinetiam notissimum fieri jam cœpit, quod in China, et provinciis ultimi orientis, in usu hodie sint characteres quidem reales, non nominales, qui scilicet nec literas, nec verba, sed res et notiones exprimunt. Adeo ut gentes complures, linguis prorsus discrepantes, sed hujusmodi characteribus (qui apud illos latius recepti sunt) consentientes, scriptis communicent: eousque, ut librum aliquem hujusmodi characteribus conscriptum, quæque gens patria lingua legere et reddere possit.

Notæ igitur rerum, quæ absque ope aut medio verborum res significant, duplicis generis sunt: quarum prius genus ex congruo; alterum ad placitum significat. Prioris generis sunt hieroglyphica et Accedamus nunc ad artem tradendi, sive profe- gestus: posterioris vero ii, quos diximus, characteres rendi et enunciandi ea, quæ inventa, judicata, ac in reales. Hieroglyphicorum usus vetustus admodum, memoria reposita sunt; quam nomine generali tra- et in veneratione quadam habitus; præcipue apud ditivam appellabimus. Ea omnes artes circa verba Ægyptios gentem valde antiquam: adeo ut videantur et sermones complectitur. Quamvis enim ratio ser-hieroglyphica fuisse scriptio quædam antenata, et monis veluti anima sit, tamen in tractando disjungi senior ipsis elementis literarum, nisi forte apud Hedebent ratio et sermo; non minus quam anima et bræos. Gestus autem tanquam hieroglyphica trancorpus. Traditivam in tres partes dividemus, doc-sitoria sunt. Quemadmodum enim verba prolata trinam circa organum sermonis, doctrinam circa me- volant, scripta manent; ita et hieroglyphica gestibus thodum sermonis, et doctrinam circa sermonis illus- expressa transeunt, depicta durant. Cum enim trationem sive ornatum. Periander, consultus de conservanda tyrannide, legaDoctrina de organo sermonis vulgo recepta, quæ tum astare juberet; atque ipse in horto deambulans

summitates florum eminentiorum carperet, ad cædem | minime probamus curiosam illam inquisitionem, procerum innuens; non minus usus est hieroglyphico, quam tamen Plato vir eximius non contempsit; quam si id in charta depinxisset. Illud interim nimirum de impositione et originali etymologia nopatet, hieroglyphica et gestus semper cum re signi- minum; supponendo ac si illa jam a principio ad ficata aliquid similitudinis habere; et emblemata placitum indita minime fuissent, sed ratione quadam quædam esse; unde eas notas rerum ex congruo et significanter derivata et deducta: materiam certe nominavimus. At characteres reales nihil habent elegantem, et quasi ceream, quæ apte fingi et flecti ex emblemate, sed plane surdi sunt; non minus possit; quoniam vero antiquitatum penetralia perquam ipsa elementa literarum; et ad placitum tantum scrutari videtur, etiam quodammodo venerabilem ; efficti, consuetudine autem tanquam pacto tacito re- sed nihilominus parce veram, et fructu cassam. Illa cepti. Illud interim liquet, vasta ipsorum multitu- demum, ut arbitramur, foret nobilissima grammaticæ dine ad scribendum opus esse: tot enim esse debent, species, si quis in linguis plurimis tam eruditis quam quot sunt vocabula radicalia. Hæc igitur portio vulgaribus eximie doctus, de variis linguarum prodoctrinæ de organo sermonis, quæ est de notis rerum, prietatibus tractaret; in quibus quæque excellat, in nobis ponitur pro desiderato. Etsi autem tenuis quibus deficiat, ostendens. Ita enim et linguæ possit videri esse ejus usus, cum verba et scriptio | mutuo commercio locupletari possint; et fiet ex iis, per literas sint organa traditivæ longe commodissima; quæ in singulis linguis pulchra sunt (tanquam Venus visum est tamen nobis, veluti rei non ignobilis, ali- Apellis) orationis ipsius quædam formosissima imago, quam hoc loco mentionem ejus facere. Tractamus et exemplar quoddam insigne, ad sensus animi rite enim hic, veluti numismata rerum intellectualium: exprimendos. Atque una etiam hoc pacto capientur nec abs re fuerit nosse, quod sicut nummi possint signa haud levia, sed observatu digna (quod fortasse confici ex alia materia, præter aurum et argentum, quispiam non putaret) de ingeniis et moribus popuita et notæ rerum aliæ possint cudi, præter verba et lorum et nationum ex linguis ipsorum. Equidem literas. libenter audio Ciceronem notantem, quod apud Græcos desit verbum, quod Latinum illud (ineptum) reddat ; "Propterea," inquit, "quod Græcis hoc vitium tam familiare fuit, ut illud in se ne agnoscerent quidem:" digna certe gravitate Romana censura. Quid illud, quod Græci in compositionibus verborum tanta licentia usi sunt, Romani contra magnam in hac re severitatem adhibuerunt? Plane colligat quis, Græcos fuisse artibus, Romanos rebus gerendis, magis idoneos. Artium enim distinctiones verborum compositionem fere exigunt: at res, et negotia, simpliciora verba postulant. Quin Hebræi tantum compositiones illas refugiunt, ut malint metaphora abuti, quam compositionem introducere. Quinetiam verbis tam paucis et minime commixtis utuntur, ut plane ex lingua ipsa quis perspiciat, gentem fuisse illam Nazaræam, et a reliquis gentibus separatam. Annon et illud observatione dignum (licet nobis modernis spiritus nonnihil retundat) antiquas linguas plenas declinationum, casuum, conjugationum, temporum, et similium fuisse; modernas his fere destitutas, plurima per præpositiones et verba auxiliaria segniter expedire. Sane facile quis conjiciat (utcunque nobis ipsi placeamus) ingenia priorum seculorum nostris fuisse multo acutiora et subtiliora. Innumera sunt ejusmodi, quæ justum volumen complere possint. Non abs re igitur fuerit grammaticam philosophantem a simplici et literaria distinguere, et desideratam ponere.

Pergamus igitur ad grammaticam. Ea vero veluti viatoris locum erga cæteras scientias obtinet; non nobilem illum quidem, sed imprimis tamen necessarium; præsertim cum scientiæ, nostris seculis, et linguis eruditis, non vernaculis, potissimum hauriantur. Neque tamen dignitas ejus parva censenda est, quandoquidem antidoti cujusdam vicibus fungatur contra maledictionem illam confusionis linguarum. Sane hoc agit industria humana, ut se restituat et redintegret in benedictionibus illis, quibus culpa sua excidit. Atque contra maledictionem primam generalem de sterilitate terræ, et comedendo panem suum in sudore vultus sui, reliquis artibus omnibus se munit et instruit. At contra secundam illam de confusione linguarum advocat in auxilium grammaticam. Ejus in linguis quibusque vernaculis exiguus certe usus est; in externis perdiscendis latior; amplissimus vero in illis linguis, quæ vulgares esse desierunt, et in libris tantum perpetuantur.

Grammaticam etiam bipartitam ponemus, ut alia sit literaria, alia philosophica: altera adhibetur simpliciter ad linguas, nempe ut eas quis aut celerius perdiscat, aut emendatius et purius loquatur: altera vero aliquatenus philosophiæ ministrat; qua in parte occurrit nobis, Cæsarem libros "De analogia" conscripsisse; atque dubitatio subiit, utrum illi hanc, quam dicimus, grammaticam philosophicam tractarint? Suspicamur tamen nil admodum in illis fuisse subtilius aut sublimius, sed tantum præceptiones tradidisse de oratione casta et integra, neque a consuetudine loquendi prava, neque ab affectatione aliquorum vitiata et polluta; in quo genere ipse excelluit. Veruntamen hac ipsa re moniti, cogitatione complexi sumus grammaticam quandam, quæ non analogiam verborum ad invicem, sed analogiam inter verba et res, sive rationem, sedulo inquirat: citra tamen eam, quæ logicæ subservit, hermeniam. Vestigia certe rationis verba sunt; itaque vestigia etiam aliquid de corpore indicant: hujus igitur rei adumbrationem quandam tenuem dabimus. Primo autem

Ad grammaticam etiam pertinere judicamus omnia illa, quæ verbis quoquo modo accidunt, qualia sunt sonus, mensura, accentus. At prima illa literarum simplicium cunabula (nempe qua percussione linguæ, qua apertura oris, qua adductione labiorum, quo nisu gutturis, singularum literarum sonus generetur) ad grammaticam non pertinent, sed portio sunt doctrinæ de sonis, sub sensu et sensibili tractanda. Sonus, de quo loquimur, grammaticus, ad euphonias tantum pertinet et dysphonias. Illarum quædam communes sunt: nulla enim est lingua, quin vocalium concurrentium hiatus, aut consonantium concurren

tium asperitates aliquatenus refugiat. Sunt et aliæ | haud pauca sunt: ciphræ simplices; ciphræ non respectivæ, quæ scilicet diversorum populorum auribus gratæ aut ingratæ accedunt. Græca lingua diphthongis scatet; Latina longe parcius: lingua Hispanica literas tenues odit, easque statim vertit in medias: linguæ quæ ex Gothis fluxere, aspiratis gaudent: multa sunt ejusmodi: verum hæc ipsa fortasse plus satis.

At mensura verborum ingens nobis corpus artis peperit; poësim scilicet, non quatenus ad materiam (de qua supra) sed quatenus ad stylum et figuram verborum, versas nimirum sive carmina: circa quæ ars habetur quasi pusilla; exempla accedunt grandia, et infinita. Neque tamen ars illa (quam prosodiam grammatici appellant) ad carminum genera et mensuras edocendas tantum restringi debeat: adjicienda enim sunt præcepta, quod carminum genus cuique materiæ sive subjecto optime conveniat. Antiqui heroica carmina historiis et encomiis applicaverunt; elegos querimoniis, iambos invectivis, lyricos odis et hymnis. Neque hæc prudentia recentioribus poëtis in linguis propriis defuit: illud reprehendendum, quod quidam antiquitatis nimium studiosi, linguas modernas ad mensuras antiquas (heroicas, elegiacas, sapphicas, etc.) traducere conati sunt, quas ipsarum linguarum fabrica respuit, nec minus aures exhorrent. In hujusmodi rebus sensus judicium artis præceptis præponendum, ut ait ille

-"Cœnæ fercula nostræ

Mallem convivis quam placuisse cocis."

Neque vero ars est, sed artis abusus, cum illa naturam non perficiat, sed pervertat. Verum quod ad poësim attinet (sive de fabulis, sive de metro loquamur) est illa (ut superius diximus) tanquam herba luxurians, sine semine nata, ex vigore ipsius terræ germinans. Quare ubique serpit et latissime diffusa est, ut supervacuum foret de defectibus ejus solicitum esse. De illa igitur cura est abjicienda. Quod vero ad accentus verborum, nil opus est de re tam pusilla dicere ; nisi forte illud quis notatu dignum putet; quod accentus verborum exquisite, accentus autem sententiarum neutiquam in observationem venit. Attamen illud fere universo generi humano commune est, ut vocem in fine periodi submittant, in interrogatione elevent, et alia hujusmodi non pauca. Atque de grammaticæ parte, quæ ad locutionem spectat, hactenus.

Quod ad scriptionem attinet, ea aut alphabeto vulgari perficitur (quod ubique recipitur) aut occulto et privato, de quo inter singulos convenit, quod ciphras vocant. At orthographia vulgaris etiam controversiam et quæstionem nobis peperit: utrum scilicet eadem verba scribere oporteat, quo pronunciantur, modo, an potius ex more consueto? At illa scriptio, quæ reformata videri possit (ut scilicet scriptio pronunciationi consona sit) est ex genere inutilium subtilitatum. Nam et ipsa pronunciatio quotidie gliscit, nec constans est; et derivationes verborum, præsertim ex linguis extraneis, prorsus obscurantur: denique cum ex more recepto scripta, morem pronunciandi nullo modo impediant, sed liberum relinquant, quorsum attinet ista novatio?

Ad ciphras igitur veniendum. Earum genera

|

significantibus characteribus intermixtæ; ciphræ duplices literas uno charactere complexa; ciphræ rotæ ; ciphræ clavis; ciphræ verborum; aliæ. Virtutes autem in ciphris requirendæ tres sunt: ut sint expeditæ, non nimis operosæ ad scribendum : ut sint fidæ, et nullo modo pateant ad deciphrandum : addo denique, ut, si fieri possit, suspicione vacent. Si enim epistolæ in manus eorum devenient, qui in eos, qui scribunt, aut ad quos scribuntur, potestatem habeant, tametsi ciphra ipsa fida fit et deciphratu impossibilis, tamen subjicitur hæc res examini et quæstioni; nisi ciphra sit ejusmodi, quæ aut suspicione vacet, aut examinationem eludat. Quod vero ad elusionem examinis attinet, suppetit inventum ad hoc novum atque utile, quod cum in promptu habeamus, quorsum attinet illud inter desiderata referre, sed potius id ipsum proponere? Hoc hujusmodi est ; ut habeat quis duo alphabeta, unum literarum verarum, alterum non-significantium : et simul duas epistolas involvat, unam, quæ secretum deferat; alteram, qualem verisimile fuerit scribentem missurum fuisse, absque periculo tamen. Quod si quis de ciphra severe interrogetur, porrigat ille alphabetum non-significantium pro veris literis; alphabetum autem verarum literarum pro non-significantibus; hoc modo incidet examinator in epistolam illam exteriorem, quam cum probabilem inveniet, de interiori epistola nihil suspicabitur. Ut vero suspicio omnis absit, aliud inventum subjiciemus, quod certe, cum adolescentuli essemus Parisiis, excogitavimus; nec etiam adhuc visa nobis res digna est, quæ pereat. Habet enim gradum ciphræ altissimum; nimirum ut omnia per omnia significari possint: ita tamen ut scriptio, quæ involvitur, quintuplo minor sit, quam ea, cui involvatur : alia nulla omnino requiritur conditio aut restrictio. Id hoc modo fiet.

Primo, universæ literæ alphabeti in duas tantummodo literas solvantur per transpositionem earum. Nam transpositio duarum literarum per locos quinque differentiis triginta duabus, multo magis viginti quatuor (qui est numerus alphabeti apud nos) sufficiet. Hujus alphabeti exemplum tale est.

[blocks in formation]
« PreviousContinue »