IN I. EPISTOLAM AD THESSALONICENSES

ANNOTATIONES

HULDRYCHI ZUINGLII.

Praedicavit hanc Epistolam pro publica concione
Anno M. D. XXVI.

CAPUT PRIMUM.

Paulus et Silvanus.) Silvanus alibi Silas dicitur, Act. 15. et 17. Apostoli nomen obmittit hic Paulus, quod in aliis solitus erat apponere, forte quod alii non erant apostoli; ex verecundia igitur se non vult ab illis separare, et sese apostolum nominare.

Ecclesiae Thessalonicensium.) Fidelibus illic scribit, hoc est, iis qui Christi nomen profitebantur, Die fich für Christen vßgabend, vel, qui inter illos versabantur.

De omnibus vobis.) Haec est sollicitudo omnium ecclesiarum, ut supra ad Colos. 2. et in Epistola ad Corinthios. Hoc agit vera caritas, sollicita est pro fratribus.

Propter opus fidei.) Argumentum est magnae constantiae ac perseverantiae in Thessalonicensibus. Non enim adulatur Paulus dum cos laudat, qui saepe alias dure increpat cessantes et delinquentes. In hac tamen Epistola non ita graviter in delinquentes invehit, idque propter eorum constantiam. Quando vero dure, quando blande sit loquendum, fides et caritas docent.

Electionem vestram.) Hoc addit ne laude efferantur, praemunit laudem ne sibi arrogent quod solius est dei.

Per virtutem.) Id est, non solum verbum praedicavi, sed etiam signa per me facta sunt. Vel, non solum inaniter loquutus sum verbum, sed et per virtutem et potentiam, Krefftigklich hat es vnder üch gewürckt.

Per certitudinem multam.) Plerophoria est Graecis, certa persuasio, certa fides, Mit allem dem das zu vollkommenheit gehört, Ut nulli dubio sit locus; sic ad Colos. 2.

Vestra causa.) Non nostri commodi gratia.

Nostri et domini.) Ordo est inversus, Domini enim praeponendum erat, sed ita fit in epistolis quas amicis scribimus, ubi non omnia anxie exquirimus. Et saepe tumultuaric scribunt summi apostoli. Potest etiam Et expositive poni pro Id est, nam hoc frequens est

Hebraeis.

Ipsi de vobis annunciant qualem ingressum.) Per ingressum intelligit praedicationem evangelii; sciunt istae Gentes qua ratione evangelium ad vos venerit. Observandum diligenter hoc est, saepe apostolis tribui in scripturis, quod solius dei est. Evangelium enim et veritatem nemo dare potest quam Christus ipse. Apostoli vero praedicant hoc, et annunciant hanc gratiam. Quasi dicat Paulus: Ingressum meum, id est, praedicationem meam. Neque enim Paulus tanto fastu et pompa inequitavit Thessalonicae, quo solent Cardinales et Episcopi, aut legati pontificis, ut fama haec ad Gentes pervenerit. Apostoli enim modesti in omnibus fuerunt, et humiliter se gesserunt. Sic Ioan. 20. Christus dicit: Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Hic remittere peccata apostolis tribuitur, quod tamen solius est dei. Huiusmodi loquutiones sunt exponendae iuxta analogiam fidei, ut soli deo omnis gloria solida sit. Remissio peccatorum, id est, praedicatio remissionis peccatorum. Remittere peccata, id est, annunciare remissionem peccatorum, per metonymiam. Tanta est communio et incorporatio Christi et fidelium, ut sua nobis communicet.

Ad deum a simulachris.) Nam apostoli magna diligentia ab idolis abstraxerunt Gentes. Nam deus vetus praeceptum de idolis non abolevit, non recantavit sententiam semel latam, Non facies tibi sculptile. Non docent idola, quod quidam falso perhibent, unus est doctor in coelo. Et fides ex auditu est et verbo dei, non ex ligno et lapide. Qui ergo idola colunt, nondum sunt conversi ad deum vivum et verum, nec serviunt ei.

CAPUT II.

Nam ipsi nostis.) Iam ipsos testes vocat.

Quod non fuerit inanis.) Introitus scilicet noster et ingressus, id est, praedicatio nostra non fuit frivola, aut inanis, neque de rebus inanibus; prius enim fuimus, multis afflictionibus probati, ut patet Act, 16. et 17.

Multo certamine.) Evangelium praedicare non fit absque certamine, idque multo. Nam Christus signum est cui contradicitur.

Exhortatio non fuit ex impostura.) Ego dicerem Consolatio. Consolatur se minister dei sola fiducia in deum, atque hanc consolationem aliis impertit, idque prudenter, non ex errore. Sunt qui magna inveniunt, et deinde temere spargunt, parum prudentes qualis sit exitus. rei. Dicit ergo Paulus: Consolatio nostra solida est et firma, non temere coepta, non temere sparsa, non ex impuritia affectuum, non ex audacia et errore, non hoc ago ut cuiquam imponam, aut ut vos circumveniam ; inaedificatus sum super petram. Propheta Esaias loquitur de iis qui ex dolo omnia agunt, illinc desumpsit haec Paulus. Non necto dolum ex dolo, sed deo nitor, qui probat meum institutum, nam demandavit mihi praedicationem evangelii. Ego non voio placere hominibus, sed deo. Habet autem emphasim, Hominibus, id est, malis, carni, mundo.

Qui probat corda nostra.) Hoc est, qui novit et inspicit corda nostra. Sic 2. Corinth. 4. 5. Sic docere debet minister verbi, ac si

dominus praesens astaret, ut certe semper praesens est, quemadmodum quum discipulus lectionem legit coram praeceptore.

Non per sermonem adulationis.) Hoc est, per sermonem adulatorium. · Lingua praedicatoris debet esse ut lingua canis, qui lingit et mordet. Lingit non adulatione (Nam longe abesse debet ab omni adulatione) sed commode et mansuete loquendo dum opus est, rursus severe et acriter, dum res postulat.

Nec per occasionem avaritiae.) Ikeoventεiv praeter alia significat, (quod huc quadrat) fraudare, vi eripere, aut astu extorquere, sibique plus satis vendicare. Hoc non in opibus solum fit, sed in omnibus rebus. Ergo non proprie et semper pertinet ad avaritiam, sed ad fraudem, qua cum iniuria occupamus plus quam par sit quidquid proximorum est. IIɛoveğia ergo usurpatio potest dici, occupatio, fraudatio, extorsio, circumventio, Etwas an sich bringen mit vnrecht, quoquo modo id fiat. Evangelium non in hoc praedicavi, ut mihi vel gloria vel opes ex eo vendicarem.

Quum possemus in autoritate esse.) Hoc non intelligendum est, quasi alii apostoli Christi in autoritate, id est, fastu aliquo fuerint, sed vult sic dicere: Nos sumus apostoli et legati Christi filii dei summi regis, et hac ratione potuissemus autoritate quadam vobiscum agere, et magni apud vos esse, hoc vero non fecimus, sed fuimus humiles, mansueti, et comes inter vos, nihil fastuose aut tyrannice egimus.

Affectu propensi.) Graeca dictio magnam vim habet, tale habere desiderium et taiem affectum aut propensionem, ut habent matres et nutrices erga' pueros.

Ne cui essemus oneri.) Probat iis verbis, quod dixerat: Cari estis nobis, et quod non sua quaesierit.. Artificium Pauli fuit texere aulaea, ut patet ex Act. cap. 18. quo sibi victum parans, nihil accepit a Thessalonicensibus. Quod si Paulus proprio labore absque mercede (quam tamen Christus suis permittit) evangelium praedicavit Thessalonicensibus, certissimum argumentum est, eum Thessalonicenses vehementer dilexisse, a quibus non accepit, quod iure optimo capere potuisset. Neque vetat interim Paulus his verbis, quo minus verbi ministri necessaria accipiant ab his quibus evangelizant, nam alias hoc permittit, ut 1. Corinth. 9. 1. Timoth. 5. Verum si ministri sic sint animati, ut laborare et velint et possint, gratisque praedicare Christum, nihilque hinc recipere ab auditoribus, nemo vetabit, et illi quidem propins divinae naturae accedunt. Nam beatius est dare quam accipere. Sancte.) 'Ooiwg, Graecanica dictio magnum pondus habet, pure, integre, sancte, Frommklich.

Inculpate) Dicat aliquis: Saepe reprehensus fuit Paulus, et culpa ei impacta. Verbum dei in se inculpatum est, impii vero, qui verbo contradicunt, culpam saepe impingunt et verbo et ministris. Tum autem verbum et doctrina inculpata sunt, dum minister verbi bona et sincera conscientia praedicat, et solius dei gratiam quaerit, salutem animarum, vitaeque innocentiam, dum vitia et scelera exstirpat, virtutes plantat, curatque ut homines digne deo ambulent. Huc enim tendit evangelium et universa doctrina Christi.

Sicut erat vere sermonem dei.) Qui verbum dei persequuntur nominem Lutheri ant Zuinglii praetexunt, odiosum ut reddant. Solus fidelis discernere et iudicare potest, an sit verbum dei an hominis, nempe si deus operetur in auditoribus et credentibus; quum deus intus verbum externum praedieatum excitat et vivificat, ut homo novus fiat; quum homo non ob id recipit verbum, quod is aut ille praedicat, sed quod intus sic esse sentit. Verbum itaque ministrorum dicitur verbum dei, quia ipsi a deo hoc sumunt, et non suum verbum, sed verbum dei praedicant. Doctrina non est ministrorum, sed dei; dicitur vero eorum etiam, quod ab ipsis praedicatur, et per eos hominibus proponitur.

Vos enim imitatores.) Hoc argumento discitur, vos vere sermonem dei audivisse, quod multa passi estis propter Christum, 1. Cor. 3. Ecclesiae in Iudaea, primum acceperunt verbum dei, et crediderunt in dominum Iesum, has sequutae, deinde et Gentes. Non ergo Romanam ecclesiam sequutae sunt aut pontificem.

Et deo non placent.) Obiter persequutorum et hostium mores describit, nihil faciunt quod deo probetur, deinde et omnibus hominibus odiosi sunt. Habet autem haec vox, Hominibus, emphasim, significat enim credentes solos.

Ego quidem Paulus.) Praesertim ego, vel maxime ego, exceptio est.

Obstitit satanas.) Satan adversarium significat. Utitur genere pro numero. Nam qui adversantur evangelio et bonis conatibus obstant, faciunt hoc suggerente satana, et satanae sunt ministri et organa, imo satanes sunt.

Corona gloriationis.) Hoc non iactantiae est, nec Paulus sibi aliquid gloriae vendicat, sed fructum eorum ostendit, potius humilitas est Pauli. Quasi dicat: Ego non quaero gloriationem in aliqua re, nisi quod multos lucrifaciam Christo. Alii aliis rebus gloriantur, ego sola gloria dei et vestro profectu.

CAPUT III.

Priora capita vice exordii fuerunt, tertium iam caput narrationem

continet.

Timotheum fratrem.) Non fuit carnalis frater, sed fidei. Qui hoc nomen in ore duntaxat habent, non etiam vere diligunt, hypocritae sunt. Ubi vera est fraternitas et caritas, una fides est, unum cor, una spes etc.

Ministrum dei.) Apostoli ministri debent esse dei, non ventris, non gloriae, non hominum, qui verbum dei panem vitae prudenter et bona fide administrent, dentque cibum suo tempore.

In hunc usum positos esse.) Hoc bifariam exponi potest, vel de apostolis, vel de omnibus piis. In hunc usum positi sumus, vel ut patiamur, vel ut consolemur et erigamus afflictos. Nam hoc officium est ministrorum verbi.

Ne quisquam turbaretur.) Verbum Graecanicum significat adulari proprie, quemadmodum canes faciunt mota cauda, quod quidem vel adulatione fit, vel metu, hic ad animum transfertur. Tentationes

mittuntur a deo fidelibus, ad explorationem fidei. Oportet autem semper consolari infirmos ac tentatos.

Ne quo pacto tentasset.) Hoc est, ne tentationes opprimerent
Omnino non tentari, Christianis hic non contingit.

Et suppleamus.) Solus deus fidem dat, auget, et fulcit, sed Paulus loquitur de externo verbo, quod ipse administrabat.

Ut confirmet corda vestra.) Qui tales sunt apparebunt sine metu in conspectu dei. Qui vero a Christo per metum abscedunt, in magna confusione stabunt et pudefient.

CAPUT IV.

Rogamus vos et adhortamur.) Laudat magnopere Thessalonicenses, at quaedam vult correcta in eis et emendata, quare rogat, ac dulciter ad vitae probitatem et innocentiam invitat.

Ut abundetis magis.) Ut indies magis magisque proficiatis; nam perfectus hic nemo esse potest; et qui stat, videat ne cadat; quotidie cadimus, quotidie peccamus, quotidie ergo resurgamus.

Praecepta per dominum Iesum.) Nihil praecepi, nihil mandavi ex me; et quae praecepi non ex me dixi, sed ex voluntate et praecepto dei, nullius hominis.

Sanctificatio vestra.) Hoc vult deus ut sancti sitis quemadmodum ipse sanctus est, puri, mundi, integri, innocentes, Suber, reyn, züchtig, eerlich, fromm, erber, eerfam.

A scortatione.) Per scortationem hic intelligit in genere omnem carnis immunditiam simul cum adulterio. In Epistola ad Hebraeos utrunque exprimit, et simul iungit, ubi dicit: Honorabile est apud omnes coniugium, et impollutum cubile; scortatores autem et adulteros. iudicabit deus.

Vas suum.) Ego uxorem intelligo, alii aliter. Sed quid? Num debet vir diligere uxorem suam? quare ergo addit: Non affectu concupiscentiae? Non vetat Paulus affici: quis enim sine affectu cohabitat uxori suae? sed immodestiam et licentiam carnis petulantem cohibet; ponit modum affectibus. Christiana castitas quae est in coniugio, debet moderari affectus ne in ferinam rabiem et impudentem insaniam erumpant. Vir non debet insane et perdite amare eam, quam caste amare convenit, ergo mox addit: Quemadmodum et gentes, quae deum non

noverunt.

Ne quis fraudet in negotio.) Veteres plerique de adulterio hunc locum intelligunt, sed non videtur verisimile, potius videtur avaritiam vetare, quae opprimit et fraudat fratres. Utrunque ergo iungit, ut in Epistola ad Hebraeos 13. Ut simus, scilicct, easti et sancti; deinde rebus praesentibus contenti, non avari. Iterum est verbum лåɛovɛzteiv, de quo supra, übergwünlen, überforteylen, übernemmen, da yeder in sack zücht.

Non immunditiae causa.) Azavagoia, immunditia, generale est ad omnia vitia et scelera, quibus polluimur. Non in hoc vocavit nos deus ad cognitionem suam in Christo, ut impure vivamus, sed ut sancti et puri simus.