in ecclesia qui et autoritate et prudentia ceteros antecellunt, vitae sanctitate ac morum innocentia ceteris praeficiuntur. Oratio fidei, Hebraismus est, pro fidelis oratio.

Confitemini alter alteri lapsus suos, et orate pro vobis invicem, ut salvi sitis.

Et hunc locum ad auricularem confessionem detorquent Pontificii, ut nihil intactum relinquant. Sed vult ut infirmus erga eos quos laesit, ignorantiam suam et erratum ingenue fateatur, ac veniam petat. Nam hic locus omnino videtur adhuc intelligendus esse de laborantibus et infirmis, qui ad hoc officiose sunt admonendi, ut aut his qui se laeserunt remittant, et cum eis in gratiam redeant, aut ut ab aliis quos ipsi iniuria affecerunt veniam reatus impetrent, deinde mutuis se precibus iuvent.

Multum enim valet deprecatio iusti efficax.

'Evegrovμévn, quod assidue operatur, Das wirbt vnd häfftig anlyt. Non enim frigida debet esse oratio aut segnis, sed ardens et assidua. Iusti, id est, innocentis et fidelis, nam alias nemo est iustus. Sed qui ex fide innocentiae studet, iustus in scripturis dicitur.

Helias homo erat similiter obnoxius affectionibus ut nos, et precatione precatus est ne plueret; et non pluit super terram annos tres, et menses sex. Et rursum oravit, et coelum dedit pluviam, et terra produxit fructum suum.

Exemplo superiora confirmat, quantum scilicet oratio fidelis hominis apud deum possit et impetret. Quoiолavns dicitur, qui eisdem affectibus est obnoxius. Hac voce utebantur Paulus et Barnabas in Actis, quum turbae eis ut diis sacrificare volebant.

Fratres, si quis erraverit inter vos a veritate, et converterit quis eum, sciat, quod qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae, salvam faciet animam suam a morte et operiet multitudinem peccatorum.

Insigni doctrina veluti colophone epistolam absolvit. Cuius utinam observantes essent Pontificii, Magistri nostri, et haereticae pravitatis (si diis placet) inquisitores, qui sibi dissidentes, ne audire quidem dignantur, utcunque fidei suae rationem offerant, sed mox (nisi a veritate desciscant) aqua, ferro, laqueo, et igne perdunt. Quin et novi Papistae hac in re non leviter peccant, qui quum se evangelii praedicatores, imo autores iactitent, non ferunt si quis vel digitum latum ab eorum opinione discedat, infirmas conscientias terrent, laqueis suis animas irretiunt, et veluti tyranni magna insolentia in sorte Iesu Christi dominantur, non pastores iam gregis, sed lupos agentes. Praescribunt ecclesiis non dogmata dei, sed sua praecepta, quibus qui non subscribit, mox patria et rebus exuitur. Non ministri sunt ecclesiarum, sed domini, non iudicandos se, sed iudices constituunt. Caveamus optimi fratres, ab hoc tam pessimo vitio, meminerimus nos esse ministros et legatos Iesu Christi, in timore dei et humilitate legatione nostra fungamur, Zuinglii univ. opera. Vol. VI. T. II. 19

290

IN EPIST. IACOBI. CAP. V.

nihil vi aut minis tentemus, sed mansuetudine et lenitate errantes revocemus, et in viam reducamus. Patiamur nos ignorantiae et erroris admoneri. Errare, ignorare, et labi omnibus agnatum est, et in multis offendimus omnes. Ne terreamus afflictas et desperabundas conscientias, ne et nos tentemur. Qui firmiores sunt, praebita manu infirmiores ducant et ferant. Qui docti et rerum divinarum sunt gnari, errantibus viam praemonstrent. Alter alterius onus ferre satagat. Excusemus aliorum errata, quantum per gloriam dei licet, et mutua caritate sic nos mutuo complectamur, ut unum simus inter nos et cum capite nostro Iesu Christo, cui laus sit, honor et gloria in saeculum Amen.

IN EPISTOLAM BEATI PAULI AD HEBRAEOS

EXPOSITIO BREVIS

HULDRYCHI ZUINGLII.

Per Megandrum ab ore eius excepta et edita.

MEGANDER AD LECTOREM.

Quando non solum Epistolae praesentis, quantum teneo, intellectum, sed et fidei ac religionis meae sanctae initia et fundamenta Huldrycho Zuinglio, viro eruditionis, pietatis, constantiae incomparabilis praeceptori meo, tanquam organo ac instrumento dei fideli et sancto acceptum referam oportet. Placuit ad quorundam preces, quae in epistolam hanc ab ore eius quoque excepi quam potui brevibus edere, aliisque communicare. Supervacuum enim videbatur fusius ista tractare, quum omnia non solum copiose, sed pie, erudite, docte, Bullingeri fratris et symistae mei carissimi, editis commentariis reperiantur. Quod vero per Leonem quondam, ut reliqua omnia, edita non sunt, in causa est, quod per me solum excepta, et quod Leo nunc aliis magis arduis, nempe Bibliis Latine vertendis, occupatus est. Vale, et boni consulas, obsecro, laborem nostrum.

ARGUMENTUM.

Quum praedicatione evangelii, ceremoniae, legisque Mosaicae observationes omnes paulatim undique antiquarentur, Iudaei qui legis Mosaicae tenaces, etiam qui ex Mose Christo initiati iam eraut, non modo moleste illud ferebant, sed et controversiam, negotiumque illis peperit non modicum, aut vulgare. Quo ergo ista, ac ceremoniarum affectum nimium e nutantium animis refelleret, et eximeret, hanc scribit Paulus epistolam. Qua docet omnia ista figuram fuisse, et typum Christi, Christumque harum rerum finem et consummationem esse. Atque ita nos hodie aliud habere templum, coelum scilicet, alia purificantia, alium sacerdotem, et sacrificium, videlicet Christum ; quem probat verum dei esse filium, et deum ipsum ab aeterno exstitisse. Ne quem aspernentur, sed recipiant, sollicite monet, quantoque malo et periculo contemnant, manifeste indicat. Omnia veteris testamenti, typum et figuram fuisse novi, ut supra dictum est, commonstrat. In quo Christus, unica oblatione suae mortis mundi peccata expiavit; fideque ad ipsum accedentes, perpetuo sanctificans, et perficiens, in coeleste deducit tabernaculum. Multus etiam est in fidei Christi, et patientiae adhortatione, et hoc multis et aptis facit exemplis. Postremo suo more, paraeneses morum, et admonitiones annectit validissimas.

CAPUT PRIMUM.

Capitis summa. Quorundam errorem parum recte et sincere de Christo sentientium, refutat, ostenditque Christum non prophetam, aut angelum, sed verum dei filium esse, omnibusque excellentiorem creaturis, idque argumentis validissimis.

Deus olim extremis hisce diebus.) A temporis, personaeque circumstantiis orditur, ostendens deum temporibus praeteritis suam voluntatem multifariam multisque modis generi humano revelasse, at postremis hisce diebus non amplius vel per prophetas, vel angelum, sed proprium filium suum hominibus locutum esse. Atque ita collatione a minore, dei erga nos bonitatem praedicat, commodeque ad institutum suum accedit.

Quem constituit haeredem.) Periphrasis esse videtur veri, naturalisque filii dei. Naturalis enim filius haeres est relictae tum sortis, tumque substantiae paternae. Similitudine non usquam adeo inepta ab haeredibus humanis desumpta, Christo a patre, tanquam naturali filio dei, omnia esse subdita; quae ad humanam eius naturam referenda esse censemus. Quanquam etiam nihil periculi fuerit, si ad divinam referas Christi naturam; non obstat aut impedit verbum Constituit, quo minus ab aeterno, deoque patri aequalis fuerit.

Per quem saecula condidit.) Ad divinam naturam ista referenda esse, manifestum est. Deus enim est, qui creavit ac condidit omnia, quemadmodum scriptum est. Primo itaque a rerum cunctarum creatione, atque adeo a causis argumento sumpto, Christum verum dei filium esse comprobat, aequalemque patri, allusione ad mores hominum pereleganti

commonstrat.

Splendor gloriae.) Per incrementum idem dicere videtur: Splendorem appellans gloriae, hoc est, lumen illud inaccessibile, de quo apud prophetam. Et cum constat, deum esse gloriosum lumen, imo ipsissimam vitam, et gloriam, sequitur filium a patre ab aeterno genitum inseparabiliter gloriae splendorem, hoc est, deum ipsum et vere esse, et appellari.

Et expressa imago substantiae.) Per splendorem gloriae quid intelligat, hisce verbis latius explicat. Nempe, non imaginem et characterem repraesentativam illius dei, sed substantialem ac essentialem, atque ita aequalem patri. Neque ullam dissimilitudinem inter deum, et filium eius esse demonstrat, idque metaphora a solis radiis ac splendore sumpta. Quemadmodum enim splendor, ac radius non ex se, sed a sole est, nec a sole etiam separatur; ita Christus filius dei, non a se ipso sed a patre est, a quo nec etiam separatur.

Moderaturque omnia.) Quae hactenus de Christo filio dei dixit, apertiora iam facere videtur Paulus. Non solum, inquit, omnia condidit et creavit, sed et creata omnia regit, gubernat, et moderatur etiam. Atque ita quicquid rerum est in orbe, autoritate et potentia Christi regi, gubernari, administrari ac conservari dicit; quae de natura potiore intelligenda putamus.

Per semetipsum purgatione facta.) Contra, haec ad humanam

Christi naturam referenda esse censemus. Caro enim Christi a verbo assumpta, eique indissolubili societate unita, in cruce mortua est sola, sacrificataque pro peccatis nostris perlitavit, et divinae iustitiae satisfecit, quam in hoc assumpserat, ut sacrificium fieret suave olens pro totius mundi peccatis. Neque enim deitas mori, aut ullius, nisi verbi caro, peccatum expiare potuit. Christus ergo verus deus, et simul verus homo, hic a Paulo dicitur veram purgationem in sese perfecisse, hoc est, per carnem suam. Hisce verbis Christi naturas non separamus, sed proprietatem utriusque naturae in Christo ostendimus. Licet enim naturae in Christo sine blasphemia separari non possint, distingui tamen debet utriusque naturae proprietas et operatio. Hoc antidotum hic praemittere volui, ut in sequentibus quando utrique sua tribuero, nemo mihi calumniam struat, aut perperam me de Christo vero deo et homine sentire cavilletur.

Consedit in dextera.) Hoc est, peccatis mundi per mortem suain expiatis, ad coelos, et aethera sublatus, iam sedet in dextera maiestatis, hoc est, beatorum sede quieta, et gloriosa, non hinc, nisi extremo indicii die, ad iudicandum mundum rediturus. Interim tamen nobiscum, divina sua virtute et potentia, qua (ut supra dictum est) regit, et conservat omnia. Nihil igitur substantiale aut carnale de praesentia eius in coena fidelium, somniandum et fingendum est.

Tanto praestantior angelis.) Argumentum a nomenclatura, hoc est, denominatione et appellatione sumpto, non modo angelis, imo omnibus creaturis eminentiorem et excellentiorem comprobat esse Christum, idque scripturae testimoniis, dicens:

Filius meus es tu, ego hodie genui te.) Quasi dicat: Ex hisce scripturae locis, sine labore colligi luceque clarius fidei cultoribus conspici poterit, Christus quis sit, et quo pacto non modo prophetis, sed et angelis excellentiorem. Nec aeternitati Christi quicquam derogat, quod dicitur: Hodie genitus. Deo enim summo et infinito bono praesentia omnia, et coram cum sint, nullum tempus adeo et convenit et quadrat, atque praesens. Quare cum de se ipse loquitur, non alio sed praesente utitur tempore. Quemadmodum Exodi cap. 3. videre est. Ego sum, inquit, qui sum. Ita et hoc loci, per verbum praesens de Christo, qui idem aeternus atque pater, loquitur Psalmista.

Virga regni tui.) A causa finali, atque adeo ab officio eius. ratione sumpta, divinitatem, et aeternitatem demonstrat Christi, per hoe quod dicit:

Dilexisti iustitiam.) Per rectitudinis ac regni virgam, quid intelligat exponit. Nempe regnum eius iustum esse, sanctum, et aequum, ita ut non modo iustificet, ac sanctificet sibi credentes, sed iusti, sancti, aequi quoque studiosos reddit. Quotquot igitur de regno Christi sunt, iusti et sancti sint oportet.

Propterea unxit te deus.) Hoc est, regem constituit. Ungebantur olim reges in capite, quo significabatur caput esse populi. Brachiorum vero unctio, defensorem esse plebis designabat. Ita Christus dicitur unctus domini, quo caput, fulcimentum, et defensor esset omnium credentium. Hanc ob rem, et dominus noster dicitur.