EXCERPTIONUM ALLEGORICARUM LIBRI XXIV Cum scholiis domini Thomæ Garzonii a Bagnacaballo cœnobii S. Victoris Parisiensis theologi connexa, PROLOGUS. Accipe, charissime frater, Excerptionum munus quod postulasti. Invenies in eo multa ex multis ibris collecta, in unam seriem ordinate disposita, sibi prout ratio sensuum postulat cohærentia, continuata et dilectionis tuæ studio satis utilia. Sacrorum namque librorum fertiles agros pervolantes, el ex eis optima quæque colligentes, pauca vel nulla simplicitati tuæ sacræ Scripturæ lectionem ingredienti necessaria prætermittimus. Per hæc autem, quæ scribimus, nec grammaticos docere, nec sapientes volumus erudire, sed tuæ petitioni, tuo desiderio volumus satisfacere, tuumque studium in melius adjuvare. Sed et hoc tibi notum esse volumus, quod de his, quæ tibi scribimus, nobis gloriam non damus, sed Deo, et sanctis doctoribus, ex quorum libris ea sumpsimus, ficet multa ponamus, quæ proprio sensu cogitavimus, propriis verbis dictavimus. Modum scribendi talem servamus. Totam schedulæ hujus seriem in duas partes dividimus. In prima parte materiam habemus originem artium, situm terrarum, cursum historiarum ab initio usque ad nos decurrentium. In secunda parte materiam habemus sensus allegoriarum, et tropologiarum secundum subjacentis lineam historiæ dispositarum. Primam partem per decem libros distinguimus. In primo libro de origine artium, et divisione earum breviter disputamus. In secundo materiam mundanæ et divinæ Scripturæ, et quomodo mundana divinæ subserviat demonstramus cum querumdam adjectione. In tertio situm terrarum describimus. In quarto summam historiæ divinæ ab initio usque ad nativitatem Christi ponimus. In quinto ortum, cursum et occasum regnorum mundi a tempore, quo ab initio esse cœperunt, usque ad nativitatem Christi. In sexto tractamus de imperatoribus Romanis ab Octaviano [Octavio] usque ad Trajanum. In septimo a Trajano usque ad Constantinum Magnum. In octavo a Constantino Magno usque ad Zenonem. In nono a Zenone usque ad Carolum Magnum. In decimo tracta❤ inus de origine, et regibus Francorum usque ad Carolum, et post, a Carolo usque ad nos. Secundam vero partem operis hujus per quatuordecim libros dividimus. Primus liber tractat de mysteriis rerum gestarum ab initio usque ad Abraham. Secundus de mysteriis rerum gestarum ab Abraham usque ad Moysen. Tertius de mysteriis rerum gestarum a Moyse usque ad Josue. Quartus de mysteriis rerum gestarum a Josue usque ad Elcanam patrem Samuelis. Quintus de mysteriis rerum gestarum ab Elcana usque ad David, ubi scriptum est: Scidit Dominus regnum Israel a te hodie, et tradidit illud proximo tuo meliori te I Reg. xv). Sextus de mysteriis rerum gestarum a David usque ad Salomonem. Septimus de mysteriis rerum gestarum a Salomone usque ad transmigrationem Babylonis. Octavus de mysteriis rerum gestarum quæ continentur in Esdra. Nonus de mysteriis rerum gestarum, quæ continentur in libris Esther, Tobiæ et Judith. Decimus sermones diversos singulos de materia sua editos. Cætera, quæ deinceps ponimus, de Novo Testamento sumimus quatuorque libris determinamus. Sicque totum opus viginti quatuor libris consumamus. Quod vero in singulis capitulis brevitati studemus. Ideo facimus ne imperfectionem inchoationis tuæ verbis prolixioribus oneremus. Prima autem partis libros et capitula taliter in sequentibus ordinamus. PARS PRIMA CONTINENS ORIGINEM ET DISCRETIONEM ARTIUM, SITUM TERRARUM ET SUMMAM HISTORIARUM. LIBER PRIMUS. Tractat de origine et divisione artium et continet capitula 25. se CAP. I. De conditione creaturæ rationalis. Deus summe bonus, et immutabiliter bonus, sciens suam beatitudinem communicari posse, et minui omnino non posse, fecit creaturam rationalem, ut eam faceret suæ beatitudinis esse participem. Fecit autem eam ad imaginem et similitudinem suanı secundum dilectionem; ad imaginem suam, secundum cognitionem veritatis; ad similitudinem suam, secundum amorem veritatis; ad imaginem suam, cundum intellectum; ad similitudinem suam, secundum affectum. Sic opifex fecit Deus creaturam rationalem ad imaginem et similitudinem suam, ut per hoc quod facta esset ad imaginem Dei, Deum cognosceret, et per hoc quod facta esset ad similitudinem Dei, Deum diligeret, et cognoscendo et diligendo Deum possideret, et possidendo beata esset. Sicut enim in uno elemento, scilicet igne duo sunt inter se diversa, et a se prorsus remota, scilicet splendor et calor, nec splendor est calor, nec calor splendor, quia splendor lucet, et videtur, et calor ardet, et sentitur, nec splendor ardet aut aliter quam visu sentitur, nec calor lucet aut videtur. Ita in spirituali creatura imago Dei et similitudo Dei inter se diversa sunt, et a se quodammodo remota. Nam secundum illud originale bonum, quo facta est ad A imaginem Dei, ipsa spiritualis creatura elucet ad cognitionem; et secundum illud bonum, quo facta est ad similitudinem Dei, calet ad dilectionem. Jussit autem Conditor ipsius partem ejus in sua simplici puritate subsistere, scilicet naturam angelicam, partem vero illius luteis corporibus inesse, naturam videlicet humanam (5). B (5) Quomodo rationalis creatura, id est homo, ad imaginem, et Dei similitudinem formata dicatur, notabiliter habetur ex auctoribus diversis. Et primo, ex compendio veritatis Aureoli, triplex imaginis assignatio elicitur. Prima, quod imago quædam est æqualitatis perfectissimæ et sic solus Filius Dei C est imago Patris. Quædam est imago imitationis, et sic homo factus est ad imaginem Dei, scilicet ut ipsum agnoscat, et in virtutibus imitando, amare studeat. Quædam autem est imago repræsentationis. Et sic mundus dicitur speculum, et imago bonitatis Dei. Secunda differentia ibidem pro elucidatione est, quod quædam est imago non ad imaginem, sicut Filius Dei. Quædam autem est imago ad imaginem, ut est homo, vel angelus. Quædam est non imago sed ad imaginem, ut mundus, qui non est imago, quia non est capax Dei per amorem et cognitionem, sed tantummodo est vestigium Creatoris. Tertia differentia ad hoc declarativa, quod quædam est imago naturaliter genita, sicut filii regis ad regem, sic est Christus respectu Dei Patris. Quædam autem est imago creata, ut anima humana, et an- D gelus. Quædam vero est imago facta quasi artificiaAs ut est in nummo vel denario regis vel statua CAP. II. De tribus bonis primordialibus et duobus externis homini datis. Tria bona primordialia dedit Deus homini in creatione. Primum bonum fuit quod eum Deus fecit ad imaginem suam; secundum, quod eum fecit ad similitudinem suam; tertium bonum fuit immortalitas corporis, si perstitisset homo in obsequio Conditoris. Ista tria bona fuerunt homini in conditione divinitus data, et naturaliter et originaliter insita. Fuerunt et alia duo bona hominis quasi extra eum, unum subtus eum, alterum supra eum. Subtus eum mundus, supra eum Deus. Mundus visibile bonum et transitorium, Deus invisibile bonum et æternum. In isto fuit homo creatus, in illo beatiûcandus. Sub Deo fuit homo conditione, supra mundum dignitate, de inferiori bono recessurus, ad superius bonum perventurus. Sunt itaque tria primordialia bona hominis, homini scilicet in condi que ipsum regem repræsentat. Amplius sciendum quod imaginis Dei nomen in sanctis litteris duobus capitur modis, hoc est secunduur substantiam et secundum similitudinem. Porro secundum substantiam imago Dei, ut inquit Eucherius libro primo Commentariorum in Genesim, nihil aliud est quam mens naturaliter omni humanæ animæ a Deo collata, cujus privilegio cætera carent animalia; imago vero Dei, secundum similitudineru, est justæ sanctaque animæ cum Deo conformitas ex divina gratia, et sanctarum actionum studio comparata de qua D. Ambrosius in comment. Epist. ad Colossenses, super illud Apostoli Induentes novum hominem, qui renovatur secundum imaginem ejus qui creavi: eum (Coloss. ), sic loquitur: Imago hæc in conversatione bonæ vitæ intelligenda est. Amplius ex Nicolao Lyrano super illud Gen. Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, notandum quod imago Dei consistit in anima, quantum ad proprietates naturales, scilicet memoriam, intelligentiam, et voluntatem. Similitudo autem in gratuilis et ideo similitudo est quædam perfectio imaginis quia gratia perficit naturăm. tione data, et substantialiter insita, imago Dei, si- A niendam virtutem, inventa est practica; propter inmilitudo Dei, immortalitas corporis, si perseverare voluisset in obsequio Creatoris (6). CAP. III. De tribus malis principalibus. Sunt autem tria mala principalia, quæ corrum Dunt tria bona præcedentia: Ignorantia, concupiscentia, infirmitas. Ignorantia boni, concupiscentia mali, infirmitas corporis humani. Per primum malum corruptum est primum bonum; per secundum, secundum; per tertium, tertium. Per ignorantiam namque corrupta est in nobis divina imago. Per concupiscentiam divina similitudo. Per infirmitatem immortalitas corporis. Facta est itaque via hominis tenebræ et lubricum, et angelus Domini persequens eum (Psal. xxxiv). Tenebræ per ignorantiam, lubricum per concupiscentiam, et angelus B Domini, id est, infirmitas corporis corpori ad vindictam immissa, persequens eum per mortalitatem, donec in terram revertatur de qua sumptus est. Solet autem, secundum quosdam, hoc quod hic concupiscentiam nominamus, specialiter vitium dici, ut dicantur tria mala sic: ignorantia, vitium, infirmitas, per quæ tria mala præcedentia bona sunt corrupta (7). CAP. IV. De tribus remediis contra dicta tria mala. Tria sunt remedia principalia contra tria prædicta mala, ut per tria remedia tria mala repellantur, tria bona reformentur. Sunt autem hæc: sapientia, virtus, necessitas. Sapientia contra ignorantiam, virtus contra vitium, necessitas contra infirmitatem. Sapientia est comprehensio rerum, prout sunt. Virtus est habitus animi in modum naturæ rationi consentaneus. Est autem habitus qualitas veniens per applicationem subjecti difficile mobilis, sicut dispositio est qualitas veniens per applicationem subjecti facile mobilis. Subjectum dicimus animum, qui ad ipsam suscipiendam qualitatem applicatur. Necessitas est sine qua vivere non possumus, sed felicius viveremus. Sunt itaque ista tria remedia, sapientia, virtus, necessitas, contra tria supradicta mala, ignorantiam, vitium, infirmitatem (8). CAP. V. De tribus scientiis. C Propter autem ista tria remedia inventa est omnis ars, et omnis disciplina. Propter inveniendam namque sapientiam, inventa est theorica; propter inve- D (6) De immortalitate corporis longe aliter sentit Scotus cum suis asseclis, utpote qui opinantur hominem morti fuisse obnoxium, licet in originali permansisset innocentia, ob mortalis naturæ conditionem. Hanc tamen non pœnalem mortem, sed spiritus dissolutioneni suavissimam, veluti flatus ab ore exeuntis, nuncupant. (7) Intellectui pulchre objicitur malum ignorantiæ, vite sanctitati et puritati concupiscentia, infirmitas corporis immortalitati, ut totus homo ex Adæ peccatò vulneratum se agnoscat, qui enim prius totus incolumis existere poterat, nisi peccasset, totus infirmus peccando evasit. (8) Inflictis vulneribus sapientia medetur, intellectum consulendo, virtus concupiscentiam frenando. Necessitas infirmitatem cohortando. Fiissimus enim Dominus illa remedia languoribus nostris ob veniendam necessitatem, inventa est mechanica. Theorica ignorantiam expellens sapientiam illuminat. Practica vitium excludens virtutem roborat. Mechanica penuriam cavens vitæ præsentis defectum temperat. Theorica in omni quod est et non est, verum scrutari eligit. Practica modum vivendi recte et disciplinæ formam secundum virtutum institutionem disponit. Mechanica, res defluentes administrans, humano corpori necessaria providere satagit. Omnium enim humanarum actionum seu stu diorum, quæ ratio moderatur, finis et intentio ad hoc spectare debet, ut vel naturæ nostræ reparetur integritas, vel defectuum, quibus præsens subjacet vita, temperetur necessitas. Reparatur autem naturæ nostræ integritas sapientia, ad quam pertinet theorica, et virtute, ad quam pertinet practica, et temperatur necessitas administratione temporalium ad quam pertinet mechanica. Novissima autem omnium inventa est logica causa eloquentiæ, ut sapientes, qui prædictas principales disciplinas investigarent et unirent, rectius, veracius, honestius illas tractare, et disserere de illis scirent: rectius per grammaticam, veracius per dialecticam, honestius per rhetoricam. Logica namque facundiæ rectitudine veritatem, venustatem administrat. Theorica interpretatur contemplativa; practica, activa, mechanica, adulterina; logica, sermocinalis (9). CAP. VI. De philosophia et partibus ejus. : Quatuor igitur sunt scientiæ, in quas omnis philosophia dividitur theorica, practica, mechanica, logica. Philosophia est amor sapientiæ, quæ, nullius indigens, vivax mens, et sola primæva rerum ratio est. Philosophia est amor sapientiæ, hoc magis ad etymologiam nominis pertinet. Quod autem additur nullius indigens, vivax mens, hoc significat quod divina sapientia nihil minus continet, sed semel et simul omnia intuetur præterita, præsentia et futura. Vivax mens, quia quod semel in divina fuerit ratio. ne, nulla unquam oblivione aboletur. Primæva rerum ratio est quia ad hujus similitudinem cuncta formata sunt. Item philosophia est disciplina omnium rerum humanarum atque divinarum rationes probabiliter investigans (10). tulit, quæ suæ miserationi et nostræ infirmitati apposita essent. (9) Ut inveniretur sapientia intellectum consulens et ignorantiam excludens, et veritatem rerum propinans, theoricam disciplinam edocuit nos Deus; ut inveniretur virtus concupiscentiam expellens vel refrenans, practicam monstravit; ut inveniretur necessitas infirmitatem cohortans, et adjuvans, ostendit mechanicam, penuriam caventem, et miserias sive hujus vitæ defectus temperantem. In quibus omnibus altissimi Dei charitas in nos elucet. (10) Philosophia nullum bonum, nec præstantius, nec optabilius hominibus a diis, nec datum, nec dari posse, inquit Ammonius in Porphyrium. Et Themistius in primo Physic. c. 4: Philosophia est animæ perfectio, ut medicina corporis. › Philosophia aliter mortis commentatio definitur a Platone. Phi CAP. VII. De theorica et partibus ejus. Theorica dividitur in theologiam, physicam et mathematicam. Aliter theorica dividitur in intellectibilem, physiologiam, intelligibilem. Aliter theorica dividitur in divinalem, naturalem, doctrinalem. Eadem namque est theologia, intellectibilis et divinalis. Eadem est physica, physiologia naturalis. Eadem est mathematica, intelligibilis, doctrinalis. Theologia tractat de invisibilibus invisibilium essentiis. Physica tractat de invisibilibus visibilium causis. Mathematica tractat de visibilibus visibilium formis. Theologia est, quando aut ineffabilem Dei naturam, aut spirituales creaturas ex aliqua parte profundissima qualitate disserimus. Physica est, quæ causas rerum ex suis effectibus, et effectus ex causis deprehendit. A stans. Arithmetica est numerorum scientia. Musica est plurium sonorum dissimilium in unum redactorum concordia. Geometria est disciplina magnitudinis immobilis, formarumque descriptio contemplativa, per quam uniuscujusque rei termini declarari solent. Astronomia est disciplina magnitudinis mobilis, et investigans spatia, motus, et reditus cœlestium corporum certis temporibus (12). CAP. IX. De arithmetica. Arithmeticam scriptores sæcularium litterarum inter disciplinas mathematicæ ideo primam esse voluerunt, quia ipsa ut sit nulla alia indiget disciplina. Musica autem, et geometria, et astronomia quæ sequuntur, ut sint atque subsistant, istius indigent auxilio. Prima ergo est arithmetica, quia in B proportione, spatio et motu numerus invenitur, sed non e diverso. In numero semper proportio, aut spatium, aut motus inesse cernitur. Unde arithmetica et una de quatuor, et aliarum trium instrumentum esse probatur (13). Unde tremor terris, qua vi maria alta tumescunt. Herbarum ac lapidum vires, irasque ferarum. Omne genus nantum, volucrum quoque reptiliumque. Mathematica est, que abstractam considerat quantitatem. Abstracta autem quantitas nihil est aliud quam forma visibilis secundum lineamentarem dimensionem animo impressa. Omnis autem forma visibilium in quantitate consistit. Quantitatis autem alia est discreta, quæ multitudo appellatur, ut grex, populus; aut contigua, quæ magnitudo dicitur, ut arbor, lapis. Rursum multitudinis, alia est discreta per se, ut duo, tria, quatuor; alia distracta ad aliquid, ut sesquialterum, sesquitertium. Magnitudinis alia est immobilis, ut sphæra terræ ; alia mobilis, ut sphæra firmamenti. Multitudo discreta per se materia C est arithmeticæ. Multitudo discreta ad aliquid materia est musicæ. Magnitudo immobilis materia est gcometriæ. Magnitudo mobilis materia astrononiæ (11). CAP. VIII. De mathematica et partibus ejus. Quatuor sunt itaque species mathematica: arithmetica, musica, geometria, astronomia. Arithmetica tractat de numero, musica de sonorum proportione, geometria de locorum spatio, astronomia de astrorum motu. Elementum arithmeticæ est unitas. Elementum musicæ est unisonum. Elementum geometriæ est punctum. Elementum astronomiæ est inlosophia, secundum Albertum De Animal. lib. primo: Nil aliud est, quam victoria, et abstinentia concupiscibilium. Ipsius philosophiæ, natura est quærere maximas perscrutationes, ut ait Averr., Metaphysic. text., comment. 15. 2 (11) Theologia nihil habet altius mysterium quam Patris ac Filii divinitas, et notio, idemque Spiritus sancti, ut habetur ex Steucho De Perenni Philos. lib. 1. Unde pulchre de invisibilibus invisibiliem essentiis tractare dicitur. (12) Cum naturalia corpora superficies habeant, et solida longitudines et puncta in corpore cum physico mathematica consentit; differt tamen consideratione et aliis, quæ tradit Arist. 2 Phys., c. 2. Eligit quippe ex corpore universo certam partem pertractandam, atque versatur circa lineas, angulos, numeros, aut aliquid cæterorum. Quatuor sunt ejus species ab Hugone commemoratæ, et sunt speculativæ discip'in teste Arist. vi, Metaph. cap. 1, et necessaria ad rerum naturalium, et aliarum cognitionem, u! ait Plato in Epinomide. D CAP. X. De musica el partibus ejus. Musicarum alia mundana, alia humana, alia instrumentalis. Mundanarum, alia in element, alia in planetis, alia in temporibus. Earum quæ in elementis, alia in pondere, alia in numero, alia in mensura consistit. Quæ in planetis, alia in situ, alia in motu, alia in natura. Quæ in temporibus, alia in annis, ut in mutatione veris, æstatis, autumni, et hiemis; alia in mensibus, ut in incrementis, decrementisque lunaribus; alia in diebus, ut in vicissitudine lucis et noctis. Musica humana alia in corpore, alia in anima, alia in connexu utriusque. In corpore alia in vegetationibus, alia in humoribus, alia in operaionibus. Prima convenit omnibus nascentibus, secunda sensibilibus, tertia rationabilibus. Musica in anima, alia in potentiis, ut sunt ira et ratio; alia in virtutibus, ut sunt justitia et fortitudo. Musica in connexu utriusque est illa naturalis amicitia, qua anima corpori non corporeis vinculis alligata tenctur. Musica instrumentalis alia in pulsu, ut in tympanis et chordis; alia in flatu, ut in tibiis et organis; alia in voce, ut in carminibus et cantilenis (14). (13) Omnia quæ sunt, inquit Boetius, numeris constant, siquidem Deus omnia fecit in numero, pondere, et mensura (Sap. x), ut non mirum sit, aliquando Pythagoricos dixisse, ex numeris omnia facta, ut ait Aristo. Metaphys. 1, cap. 5, et Macrobius dixit animam corporibus certa numerorum ratione sociari, lib. 1 in Somn. Scip. Verum Proclus in Timæum Platonis, Pythagoricos quatuor numerorum constituisse rationes tradit, aliam musicalem, ut in musica, et carminibus, aliam naturalem, ut in rerum compositione, aliam rationalem, aliam divinam. (14) Musicam veteres inter disciplinas collocarunt, et quod natura quærit, non solum in negotio recte, verum etiam in olio laudabiliter posse vivere. Arist., lib. vIII, Pol. c. 3. Plerisque autem musica visa est morum esse formatrix, et inventrix, ut Arist., lib. vin, Pol. c. 5, et Plat. Dial. 6 De legib. Atque musicæ sonis etiam barbarorum animos ad virtutem flecti posse, vel in mollitiem voluptatis resolvi placuit Macrob. lib. 11, in Somn. Scip., cap. 3. A erigit, exornat augetque virtutibus, nihil in vita admittens, quo non gaudeat, nihil faciens pœnitendum. OEconomica est, quæ familiaris officii curam me. diocri componens dispositione distribuit. Publica est, quæ reipublicæ curam suscipiens, cunctorum saluti suæ prudentiæ solertia, et justitiæ libra, et fortitudinis stabilitate, et temperantiæ patientia medetur (17). CAP. XI. De geometria et partibus ejus. Geometria tres habet species, planimetriam, altimetriam, cosmimetriam, Planimetria longuin et latum metitur, et extenditur antorsum et retrorsum, dextrorsum et sinistrorsum. Altimetria metitur altum et profundum, et extenditur sursum et deorsum. Cosmimetria sphærica metitur, id est rotunda (15). CAP. XII. De astronomia el astrologia. Astronomia in mathematica non solum est ordine postrema, sed et loco sublimior, et excelsior dignitate, quia cum cæteræ tres quodammodo inferius versentur, hæc sola cœlestium et supernorum dispositionem investigandam, ac tractandam suscepit. Astronomia dividitur in duas species, in sphæ ricam et gnomonicam. Sphærica est, quae spatia, et quæ situm considerat cœlestium corporum. Gnomonica, quæ motum horologii attendit. Inter astronomiam et astrologiam hoc interesse videtur quod astronomia de lege astrorum, et conversione cœli disserit, regiones, circulos, ortus, occasus siderum, et cur unumquodque ita vocetur investigando. Astrologia autem astra considerat secundum nativitatis et mortis, vel aliorum quorumlibet eventuum observationem, quæ partim naturalis est, partim superstitiosa. Naturalis est in complexionibus, e quibus sunt ægritudo, sanitas, sterilitas, fertilitas, tempestas, serenitas, quæ secundum superiorem contemperantiam variatur. Superstitiosa est in contingentibus, hæc in constellationibus constat, et hanc partem mathematici, qui interpretantur vani, tractant (16). CAP. XIII. De practica, et partibus ejus. Practica divitur in solitariam, privatam, et publicam. Aliter practica dividitur in ethicam, œconomicam, et politicam. Aliter, practica dividitur in moralem, dispensativam, et civilem. Eadem est solitaria, ethica, moralis; eadem est privata, œconomica, dispensativa; eadem est publica, politica, civilis. Prima mores instituit, secunda familiam disponit, tertia urbes regit. Prima pertinet ad singulos, secunda ad patres familias, tertia ad rectores urbium. Ethica est quæ sui curam gerens cunctis sese (15) Scriptum erat in foribus schole Platonis Nullus ignatus geometriæ ingrediatur. Idein, 7 De repub. scribit geometriam ad veritatem attollere animum, et ad philosophandum præparare cogitationem, et interesse ad disciplinas comparandas maxime, attigeritne geometriam aliquis, an non. (16) Cognitio ex astrorum observatione, et ratiocinatione nata, astrologia dicitur, atque ideo subjectum ejus scientiæ corpora suut cœlestia. Hujus duæ sunt partes, theorica et practica. Theorica, quæ et speculativa, versatur in contemplatione, quæ observal naturas, motus, orbes, circulos et reliqua astrorum accidentia, quam tractat abunde Piolomæus in Almagesto. Practica ea est quæ considerat eadem, sed non absolute, sed quatenus res inferiores respiciunt, hoc est quatenus explicant vires suas vel influunt in res inferiores, quæ traditur a Ptolo mo in opere Quadrip. (17) Pulchras practicæ divisiones affert idem coneernentes, de quibus summatim Gregorius Tolosa D nus, synt. lib. xxi, xxII. (18) Mechanicus est opifex eorum, quæ simul ingenio et manu perficiuntur. Unde non quælibet artificia protrita et vulgaria mechanica dicenda sunt proprie, sed ea tantum, quæ ingenio succurrunt difficultatibus contingentibus præter naturam, et subveniunt utilitati, ut, inquit Arist. in prin. Quæst. Mech. (19) Plato libro Civili in duas partes lanificii dividit artem in discretoriam et concretoriam: diseretoria est in longum latumque protractio, seu deduIctio, ut fuso retorto vel rota; concretoria texture opus habet implicatione staminis et subtegminis. (20) Fabrilis artis species variæ sunt, cum hoc nomen sit generale ad omnes qui operantur in mas teria aliqua dura, vel lapidea, vel lignaria, ferraria, aurea, argentea, a quibus fabri cum additione materiæ, in qua operantur, dicuntur. De his omnibus, si placet, videas Gregorium Tolosanum in sua Syntaxi. |