Desiderii tui petitionibus, charissime, satisfacere cupiens, columbam, cujus pennæ sunt deargentate, et posteriora dorsi ejus in pallore auri (Psal. LXVII), pingere, et per picturam mentes ædificare decrevi, ut quod simplicium animus intelligibili oculo capere vix poterat, saltem carnali discernat; et quod vix concipere poterat auditus, percipiat visus. Nec tantum volui columbam formando pingere, sed etiam dictando describere, et per scripturam demonstrare picturam, ut cui non placuerit simplicitas picture, placeat saltem moralitas scripturæ. Tibi ergo, cui datæ sunt pennæ columbæ, qui elongasti fugiens, ut in solitudine maneres et requiesceres, qui non quæris dilationem in voce corvina, cras, cras ingeminante, sed contritionem in gemitu columbino, tibi, inquam, non tantum ad præsens columbam, sed etiam accipitrem pingam. Ecce in eadem pertica sedent accipiter et columba. Ego enim de clero, tu de militia ad conversionem venimus, ut in regulari vita quasi in pertica sedeamus, et qui rapere consueveras domesticas aves, nunc bonæ operationis manu silvestres ad conversionem trahas, id est sæculares. Gemat igitur columba, gemat et accipiter vocemque doloris emittat. Vox enim columbæ, gemitus, vox accipitris, questus. In principio hujus operis idcirco præposui columbam, quia Spiritus sancti gratia semper præparatur pœnitenti, nec nisi per gratiam pervenitur ad veniam. De accipitré vero post columbam subjungitur, per quem nobilium personæ designantur. Cum enim aliquis nobilium convertitur, per exemplum bonæ operationis pauperibus præsentatur. De quibusdam vero, tam volucribus quam animalibus, quæ ad exemplum morum divina Scripura commemorat, quanto citius potero breviter assignare tentabo PROLOGUS ALTER. Per quem innuit auctor, quisquis est, se animalia ipsa et lapillos depinxisse, sed quia imprimendo non possumus colores observare, ei animalium plurima per se nola sunt, eorum picturis supersedebimus. Cum scribere illitterato debeam, non miretur diligens lector, si ad ædificationem illitterati de subtilibus simplicia dicam. Nec imputet levitati, quod accipitrem vel columbam pingam, cum beatus Job e! propheta David hujusmodi volucres nobis reliquerint ad doctrinam. Quod enim doctioribus innuit scriptura, hoc simplicibus pictura. Sic ut enim sapiens delectatur de subtilitate scripturæ, sic simplicium animus detinetur simplicitate picturæ. Ego autem plus laboro ut simplicibus placeam, quam ut doctioribus loquar et quasf vasculo pleno latices infundam. Qui enim sapientem verbis instruit, quasi pleno vasculo latices infundit. LIBER PRIMUS. CAP. I. De tribus columbis, quarum Scriptura me- A minit. Si dormiatis inter medios cleros, pennæ columbæ deargen'atæ et posteriora dorsi ejus in pallore auri (Psal. LXVII). In sacra Scriptura, frater, tres columbas legendo reperi, ex quibus, si attente considereztur, simplicium mentes ad perfectionem poterunt edoceri, columbam scilicet Noe, columbam David, columbam Jesu Christi. Noe requies, David monu fortis, Jesus Salvator interpretatur. Peccatori autem dicitur: Peccasti (Eccli. xx1), quiesce. Si igitur vis esse Noe, quiesce a peccatis. Ut David esse possis, operare fortia. Si salvari desideras, a Salvatore salutem postula. Diverte igitur a malo, et fac bonum, inquire pacem (Psal. xxxm). Diverte ad arcam Noe. Præliare cum David prælia Domini. Inquire pacem cum Jesu in Jerusalem. Diverte ad quietem mentis, resiste tentationibus, exspecta patienter salutis benelicium. De columba vero Noe dicitur : Reversa est columba ad vesperam ferens in ore ramum virentis oliva (Gen. v111). Ad arcam Noe columba revertitur, cum ad quietem mentis ab exterioribus animus revocatur. Revertitur ad vesperam, cum deficiente luce mundanæ felicitatis, vanæ glorie fugit popam, timens ne incurrat obscuritatem mentis, id est profunditatem perpetuæ damnationis. Olivam gerit, quia misericordiam quærit. Olivam in ore portat, dum indulgere sibi quod deliquit precibus exorat. De columba vero David dicitur. Et posteriora dorsi ejus in pallore auri. In posterioribus dorsi aurum habetur, quia bene operanti, in futuro venia promittitur. Similiter et de Salvatore legitur quod in descensu columbæ super eum hæc vox audiretur: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. (Matth. 11). Columba est Spiritus sancti gratia, quæ super Jesum in Jordane descendisse cernitur, quia cuilibet humili a peccatis mundato gratia præparatur. Pœnitenti igitur fit misericordia, operanti promittitur venia, diligenti datur gratia. B C CAP. II. De columbæ ad Ecclesiam collatione. Si dormiatis inter medios cleros, pennæ columbæ deargentatæ, et posteriora dorsi eius in pallore auri (Psal. LXVn). Columba deargentata est Ecclesia, doctrina divini eloquii erudita, quæ per similitudinem fertur habere prædicationis rostrum ratione divisum, quo grana congregat hordei et frumenti, sententias scilicet Veteris et Novi Testamenti. Habet dextrum et sinistrum oculum, moralem et mysticum sensum: seipsam respicit sinistro, Deum vero contemplatur dextro. Duas alas habet, activam et contemplativam vitam; his duabus alis sedens tegitur; his duabus volans ad coelestia sublevatur. Volamus, cum mente excedimus. Sedemus, cum inter fratres sobrit sumus. In his siquidem alis pennæ sunt. Penna vero sunt doctores, alis rectæ actionis et divine contemplationis inhærentes. Cleros vero [Græce], sortes vocamus Latine. Due sortes, duo sunt Testamenta. Inter quas sortes dormiunt, qui auctoritatibus Veteris et Novi Testamenti concordant et acquiescunt. Et posteriora dorsi ejus in pallore auri. Dorsum columbæ illam partem corporis esse dicunt, cui radices alarum sese invicem naturaliter conjungunt. Ibidem cor ponitur, quod dorso proximum, auro perpetuæ beatitudinis in futuro operietur. Sicut aurum pretiosius est argento, sic et beatitudo futuri seculi pretiosior est felicitati præsente. Posteriora igitur dorsi columbæ in pallore auri erunt, quia justi in æterna beatitudine nimia claritate fulgebunt. CAP. III. De columbæ ad fidelem animam comparatione. Si dormiatis inter medios cleros, pennæ columbæ deargentatæ, et posteriora dorsi ejus in pallore auri (Psal. LXVI). Columba est quælibet fidelis et simplex anima; deargentata in pennis, declarata in virtutibus per famam bonæ opinionis, quæ tot in cibum colligit in seminum grana, quot ad bene operandum assumit si!¡ justorum exempla. Duos ka→ bet oculos, dextrum et sinistrum, memoriam scilicet A fiunt, quibus imagines regum imprimuntur. In mo et intellectum. In hoc futura prævidet, in illo trans- Et posteriora dorsi ejus in pallore auri. In dorso solent onera portari. Et per hæc eadem possunt operum labores designari. Per posteriora vero dorsi denotatur exspectatio præmii. Post tolerantiam siquidem præsentium laborum, in futuro subsequi credimus justis meritorum præmia. Reddet enim Deus sanctis mercedem laborum suorum, et deducet eos in via mirabili. Et hoc in pallore auri esse credimus, quia pretiosa est in conspectu Domini mors sanctorum ejus (Psal. cxv). In pennis igitur argentum, quia in linguis eloquium; in posteriori bus vero aurum, id est post labores præmium. neta notatur imitatio formæ, in corona signum victoriæ. Moneta siquidem divini eloquii docet imitationem vitæ Christi, corona vero victoriæ. Post labores præsentis sæculi fiunt pugnæ. Ibi igitur quasi in posterioribus aurum, hic in pennis prædicationis argentum, quia cum ad illa dona columba pervenerit, jam prædicationis eloquio non indigebit, sed in eo quod pro retributione percipiet, in puritate perfectionis sine fine vivet. CAP. V. De columbæ habentis pedes rubros ad Ecclesiam comparatione. De qua columba hic agitur, rubros pedes nabere perhibetur. Hæc columba est Ecclesia, quæ pedes habuit, quibus totius mundi spatium perambulavit. Pedes sunt martyres, qui tot passibus terrain perambulant quot bonorum operum exemplis viam justitie sequentibus se demonstrant. Terram tangunt, cum dignis increpationibus actus et voluntates terrenas reprehendunt. Sed, dum terra premitur, asperitate terræ, id est terrenorum crudelitate, pedes vulnerantur, et sic pedes Ecclesiæ rubri facti sunt, quia sanguinem suum pro Christi nomine martyres effuderunt. Rubor igitur pedum est cruor martyrum. CAP. VI. De pennis deargentatis columbæ, ad prædicatores collatis. Quæ columba pedes rubros habere dicitur, pennas deargentatas habuisse verbis propheticis demonstratur. Pennæ, inquit David, columbæ deargentato (Psal. LXVII). Pennæ columbæ deargentatæ sunt C prædicatores Ecclesiæ. Est autem argentum, divinum eloquium; tinnitus argenti, dulcedo verbi: calor, candor. Candorem vero argentum retinet, dum quilibet doctor munditiam verbis prædicat, et munditiam in se habet, dum quod docet diligit, et quod intus amat, foris operibus ostendit. Hæc sunt eloquia Domini casta, argentum igne examinatum. Eloquia Domini casta, quia nulla sunt simulatione corrupta, nullo sunt semine cupiditatis imprægnata. CAP. IV. De columbæ ad prælatum comparatione. Si dormialis inter medios cleros, pennæ columbæ deargentatæ el posteriora dorsi ejus in pallore auri (Psal. LXVI). Columba deargentata est absque felle malitiæ quælibet adhuc vivens prælatorum persona, quæ inter medios cleros dormit. Cleros Græce, La- D tine sors. Unde et cleronomia proprie vocatur hærecitas quæ defertur ex testamento. Inde contingit ut filii Levi, inter filios Israel non haberent sortem, id est hæreditatis partem, sed ex decimis viverent, Duæ autem sunt hæreditates, terrena Veteris Testamenti, et æterna Novi. In medio igitur istarum dormit, qui in contemptu terrenorum, et ipse cœlestium vitam finit, dum nec nimis ardenter præsentibus inhiat, et futura patienter exspectat. Et posteriora dorsi ejus in pallore auri. Oculi enim justorum videbunt regem in decore suo. Tunc enim aurum in posterioribus habebis, cum apparuerit in futuro gloria divinæ majestatis. Coronæ siquidem regum ex auro purissimo fabricantur, ex argento vero monetæ : Argentum examinatum igne, solidatum in qualibet perturbatione. Candor igitur argenteus in pennis est in linguis docentium lene blandimentum sermouis. CAP. VII. De sapphirino colore alarum columbæ ad contemplativos collato. Alarum colorem non reperi scriptum, sed ex similitudine materialis columbæ potest assignari, ut si columbam pictam respicias, colorem materialis columbae eam habere non contradicas. Alarum enim superficies sapphirino colore superfunditur, quia cœli speciem animus contemplantis imitatur. Sed color sapphirinus candidis lineis distinguitur, ut sapphirino colore niveus misceatur. Color enim niveus sapphirino mistus designat munditiam carnis et amorem contemplationis. CAP. Vill. De coloribus columbæ ad mores collatis. Posteriora dorsi columbæ deargentatæ (Psal LXVII). Propheta commemorat, et postea finem vitæ præsentis in quolibet homine moraliter demonstrat. In auro puritatem mentis, in pallore vero auri designat mortificationem carnis. Est enim pallor animi pa- A felle, id est irascibilitatis amaritudine. Instat osculis, tientis, et mortificata carnis innatus color. Posteriora igitur columbæ deargentatæ in pallore auri erunt, dum puritas mentis et mortificatio carnis finem cujuslibet morientis obtinebunt. Sed et ideo color aureus in posterioribus dorsi columbæ colori sapphirino jungitur, quia contemplantis animum futura beatitudinis gloria subsequetur. Color igitur aureus in posterioribus designat æternæ retributionis munus. CAP. IX. De oculis croceis et cautione columbæ ad Oculi tui columbarum (Cant. 1). Columba super aquas sedere sæpissime solet, ut cum viderit umbram supervenientis accipitris fugiens declinet. Ecclesia vero scripturis se munit, ut insidiantis diaboli fraudes evitare possit. Hæc igitur columba croceos oculos habet, quia Ecclesia matura consideratione futuros casus ostendit, et providet. Color itaque croceus in oculis discretionem designat maturæ considerationis, dum enim aliquis quid agat, vel quid cogitet mature considerat, quasi croceo spi rituales oculos adornat. Habet enim crocus colorem maturi fructus. Croceus igitur oculus est maturitas sensus. B quia delectatur in multitudine pacis. Gregatim volat, quia conventus amat. Non vivit ex raptu, quia non detrahit proximo. Colligit grana meliora, id est meliora dicta. Non vescitur cadaveribus, id est desideriis carnalibus. Nidificat in foraminibus petræ, quia spem ponit in Christi passione. Super fluenta aquarum residet, ut, visa accipitris umbra, venientem citius devitet, quia in Scripturis studet ut supervenientis diaboli fraudem declinet. Geminos nutrit pullos, id est amorem Dei et amorem proximi. Qui igitur has naturas habet, assumat sibi contemplationis alas, quibus ad cœlum volet. CAP. XII. De aquilone et austro ventis. Surge, aquilo, et veni, auster (Cant. iv), etc. Aquilo frigidissimus ventus est. Ab aquilone, inquit, Jeremias, pandetur omne malum (Jerem. 1). Ibi sedes Satan. Inde ruinæ principium. Ventus aquilo gravis est tentatio. Flatus aquilonis suggestio tentationis; frigus, negligentiæ torpor. Aquilo igi tur venit, quando gravis tentatio mentem cujuslibet invadit.' Aquilo vero surgit, quando ab animo tentatio recedit. Ab aquilone, inquit, venient et mari (1 sa. XLIX). Aquilo tentatio, mare mundus. Ab aquilone igitur et mari Christus suos congregat, cum a tumultu tentationum non tantum justos, sed et peccatores sequestrat. Ponam, inquit, sedem meam ad aquilonem, et ero similis Altissimo (Isa. xiv). Sedem ad aquilonem ponere desiderat, quem penna superbiæ sursum levat. CAP. X. De colore reliquo columbæ mutabili ad mare turbatum, et de mari ad carnem comparato. Color reliqui corporis imitatur colorem turbati maris. Mare motu fluctuum sæviens ebullit. Caro motu sensuum ebulliens sævit. Mare perturbationibus C Esse similis Altissimo concupiscit, cum illi cui susuis arenas movet et sublevat. Caro delectationibus suis animi levitatem pulsat. Mare terminos suos egrediens aquis dulcibus occurrit. Caro lasciviens lacrymarum dulces rivulos obtundit. Mare diversis procellarum turbinibus navigantium cursus imper dit. Caro procellosa recte viventium mores in profundum mergit. Dum tantis mare tempestatibus agi latur, undarum collisione terra fluctibus immiscetur, et sic ex collisione maris et terra, colorem mistum recipit mare. Similiter dum caro suggerit et animus non consentit, quasi ex nigro et niveo quidam in corpore color efficitur, qui ex diversis factus color medius appellatur. Marinus igitur color in pectore columbæ tribulationem designat in huma na mente. CAP. XI. De diversis columbæ propr etalibus. In diversis locis diversas columbæ proprietates reperi, quas inserens huic operi, tibi, frater, annotare curavi. Prima vero columbæ proprietas est quod pro cantu gemitum profert; secunda, quod felle caret ; tertia, quod osculis instat; quarta, quod gregatim volat; quinta, quodex raptu non vivit; sexta, quod grana meliora colligit; septima, quod non vescitur cadavere; octava, quod nidificat in petræ foraminibus ; nona, quod super fluenta aquarum residet, ut, visa accipitris umbra, venientem citius devitet; decima, quod geminos nutrit pullos. Columba pro cantu utitur gemitu, uia quod libens fecit, plangendo gemit. Caret besse debet, per arrogantiæ spiritum se æqualem facit, et, ut plus dicam, non tantum se magistro suo æquiparat, sed etiam se illo meliorem esse putat. Cecidit diabolus, cum se exaltare voluit. Humiliatur homo, cum se exaltare concupiscit. Auster calidissimus ventus est. Deus, inquit ab austro veniet (Habuc. 11). Ibi sedes Altissimi, ibi dilectionis ardor. inde sinceritas veritatis. Auster a serena regione procedit, quia Deus in serenitate morum requiescit, ibi pascit, ibi cubat, ibi quies mentis, ibi refectio contemplationis. Auster Spiritus sancti gratiam designat, flatus austri benignitatem Spiritus sancti, calor amorem. Auster igitur venit, quoties gratia Spiritus sancti mentem cujuslibet accendit. Surgit D quoties a mente gratia recedit. Deus, inquit, ab austro veniet. Ab aquilone diabolus, ab austro Deus. Ille ignorantiæ tenebras inhabitat, iste serenitatem charitatis amat. Frigus aquilonis poros carnis stringit, calor austri clausos aperit. Quod enim frigus avaritiæ stringendo retinet, apertis eleemosyna manibus charitas larga præbet. Penna siquidem vetus in infernum mergit, nova vero animum ad cœlestia desideria sustollit. Peccata enim gravant, virtutes vero sublevant. CAP. XIII. De accipitre quomodo plumescal expandens alas suas ad austrum. Nunquid per sapiensiam tuam plumescit accipiter. expanders alas suas ad austrum? (Job xxxix.) Unde beatus Gregorius: Agrestibus accipitribus mor |
