esset, terram non agnoscebant, sinum vero quendam considerabant habentem litus, in quem cogitabant si possent eicere navem. 40 Et cum anchoras abstulissent, committebant se mari, simul laxantes iuncturas gubernaculorum, et levato artemone secundum flatum aurae tendebant ad litus. Et cum incidissemus in locum bithalassum, inpegerunt navem: et prora quidem fixa manebat inmobilis, puppis vero solvebatur a vi maris. 42 Militum autem consilium fuit ut custodias occiderent, ne quis cum enatasset effugeret: 3 centurio autem volens servare Paulum prohibuit fieri, iussitque eos qui possent natare mittere se in mare primos et evadere et ad terram exire, et ceteros alios in tabulis ferebant, quosdam super ea quae de navi essent. Et sic factum est ut omnes

evaderent ad terram.

43

XXVIII.

5

2

Et cum evasissemus, tunc cognovimus quia Militene insula vocatur. Barbari vero praestabant non modicam humanitatem nobis: accensa enim pruna reficiebant nos omnes propter imbrem qui inminebat et frigus. 3 Cum congregasset autem Paulus sarmentorum multitudinem et inposuisset super ignem, vipera a calore cum processisset, invasit manum eius. Ut vero viderunt barbari pendentem bestiam de manu eius, ad invicem dicebant Utique homicida est homo iste, qui cum evaserit de mari, ultio eum non dimisit vivere. Et ille quidem excutiens bestiam in ignem nihil mali passus est: 6 at illi existimabant eum in tumorem convertendum et subito casurum et mori. Diu autem illis sperantibus et videntibus nihil mali in eum fieri, convertentes se dicebant eum esse deum. In locis autem illis erant praedia principis insulae, nomine Puplii, qui nos suscipiens triduo benigne exhibuit. 8 Contigit autem patrem Puplii febribus et dysenteria vexatum iacere: ad quem Paulus intravit, et cum orasset et inposuisset ei manus, salvavit eum. 9 Quo facto et omnes qui in ipsa insula habebant infirmitates accedebant et curabantur, qui etiam multis honoribus nos honoraverunt, et navigantibus inposuerunt quae necessaria erant. 11 Post menses autem tres navigavimus in navi alexandrina, quae in insula hiemaverat, cui erat insigne Castrorum. 12 Et cum venissemus Syracusas, mansimus ibi triduo: 13 inde circumlegentes devenimus Regium: et post unum diem flante austro secundo die venimus Puteolis, ubi inventis fratribus rogati sumus manere apud eos dies septem, et sic venimus Romam. 15 Et inde cum audissent fratres occurrerunt nobis usque ad *Appii forum et Tribus tabernis; quos XXVII, 40 XXVIII, 15.

10

14

18

22

19

cum vidisset Paulus, gratias agens deo accepit fiduciam, 16 Cum venissemus autem Romam, permissum est Paulo manere sibi cum custodiente se. milite. 17 Post tertium autem diem convocavit primos Iudaeorum: cumque convenissent, dicebat eis Ego, viri fratres, nihil adversus plebem faciens aut morem paternum, vinctus ab Hierosolymis traditus sum in manus Romanorum; qui cum interrogationem de me habuissent, voluerunt me dimittere eo quod nulla causa esset mortis in me: contradicentibus autem Iudaeis coactus sum appellare Caesarem, non quasi gentem meam habens aliquid accusare. 20 Propter hanc igitur causam rogavi vos videre et adloqui: propter spem enim Israhel catena hac circumdatus sum. 21 At illi dixerunt ad eum Nos neque litteras accepimus de te a Iudaea, neque adveniens aliquis fratrum adnuntiavit aut locutus est quid de te malum. Rogamus autem a te audire quae sentis: nam de secta hac notum est nobis quia ubique ei contradicitur. 23 Cum constituissent autem illi diem, venerunt ad eum in hospitium plures, quibus exponebat testificans regnum dei suadensque eos de lesu et lege Mosi et prophetis, a mane usque ad vesperam. 24 Et quidam credebant his quae dicebantur, quidam vero non credebant: cumque invicem non essent consentientes, discedebant dicente Paulo unum verbum quia bene spiritus sanctus locutus est per Esaiam prophetam ad patres nostros 26 dicens Vade ad populum istum et dic Aure audietis et non intellegetis, videntes videbitis et non videbitis: incrassatum est enim cor populi huius, et auribus graviter audierunt et oculos suos conpresserunt, ne forte videant oculis et auribus audiant et corde intellegant et convertantur et sanem illos. 28 Notum ergo sit vobis quoniam gentibus missum est hoc salutare dei: ipsi et audient. 30 Mansit autem biennio toto in suo conductu, et suscipiebat omnes qui ingrediebantur ad eum, praedicans regnum dei et docens quae sunt de domino Iesu Christo cum omni fiducia sine prohibitione. Amen.

25

EXPLICIT LIBER ACTUUM APOSTOLORUM.

DEO GRATIAS AMEN.

31

Primum quaeritur quare post evangelia, quae supplementum legis sunt et in quibus nobis exempla et praecepta vivendi plenissime digesta sunt, voluerit apostolus has epistulas ad singulas ecclesias destinare. Hac autem causa factum videtur, ut scilicet initia nascentis ecclesiae novis causis existentibus praeveniret et praesentia atque orientia resecaret vitia, et ut post futuras excluderet quaestiones, exemplo prophetarum qui post editam legem Mosi, in qua omnia dei mandata legebantur, *nihilominus tamen doctrina sua re divina semper populi conpressere peccata et propter exemplum libros ad nostram etiam memoriam transmiserunt. Deinde quaeritur cur non amplius quam decem epistulas ad ecclesias scripserit. Decem sunt enim cum illa quae dicitur ad Hebraeos: nam reliquae quattuor ad discipulos specialiter sunt porrectae. Ut ostenderet novum non discrepare a veteri testamento et se contra legem non facere Mosi, ad priorum numerum decalogi mandatorum suas epistulas ordinavit, et quot ille praeceptis a Pharaone instituit liberatos, totidem hic epistulas a diaboli et idolatriae servitute edocet adquisitos. Nam et duas tabulas lapideas duorum testamentorum figuram habuisse viri eruditissimi tradiderunt. Epistulam sane quae ad Hebreos scribitur quidam Pauli non esse contendunt, eo quod non sit eius nomine titulata et propter sermonis stilique distantiam, sed aut Barnabae iuxta Tertullianum aut Lucae iuxta quosdam vel certe Clementis discipuli apostolorum et episcopi romanae ecclesiae post apostolos ordinati. Quibus ita respondendum est. Si enim propterea Pauli non erit quia eius non habet nomen, ergo nec alicuius erit quia nullius nomine titulatur. Quod si absurdum est, ipsius magis esse credenda est quae tanto doctrinae suae fulget eloquio; sed quoniam apud Hebraeorum ecclesias quasi destructor legis falsa suspicione habebatur, voluit tacito nomine de figuris legis et veritate Christi reddere rationem, ne odium nominis fronte praelati utilitatem excluderet lectionis. Non est sane mirum si eloquentior videatur in proprio id est hebraeo quam in peregrino id est graeco, quo ceterae epistulae sunt scriptae sermone. Movet etiam quosdam quare Romanorum epistula in primo sit posita, cum eam non primam scriptam ratio manifestet. Nam hanc se proficiscentem Hierosolymam scripsisse testatur,

cum Corinthios et alios ante iam, ut ministerium quod secum portaturus erat colligerent, litteris adhortatus sit. Unde intellegi quidam volunt ita omnes epistulas ordinatas ut prior poneretur quae posterior fuerat, destinata ut per singulas epistulas gradibus ad perfectiora veniretur. Romanorum namque plerique tam rudes erant ut non intellegerent dei se gratia et non suis meritis esse salvatos, et ob hoc duo inter se populi conflictarent. Idcirco illos indigere adserit confirmari, vitia gentilitatis priora commemorans. Corinthiis autem iam dicit scientiae gratiam esse concessam, et non tam omnes increpat quam cur peccantes non increpaverint reprehendit; sicut ait Auditur inter vos fornicatio; et iterum Congregatis vobis cum meo spiritu tradere huiusmodi satanae. In secunda vero laudantur et ut magis ac magis proficiant admonentur. Galatae vero iam nullius criminis arguuntur, nisi quod callidissimis pseudoapostolis crediderunt. Ephesi sane nulla repraehensione sed multa laude sunt digni, quia fidem apostolicam servaverunt. Philippenses etiam multo magis conlaudantur, qui nec audire quidem falsos apostolos voluerunt. Colosenses autem tales erant ut cum apostolo visi corporaliter non fuissent, hac laude digni haberentur Etsi corpore absens sum, sed spiritu vobiscum sum gaudens et videns ordinem vestrum. Thessalonicenses nihilominus in duabus epistulis omni laude prosequitur eo quod non solum fidem inconcussam servaverunt veritatis, sed in persecutione civium fuerint constantes inventi. De Hebraeis vero quid dicendum est? quorum Thessalonicenses qui plurimum laudati sunt imitatores facti esse dicuntur; sicut ipse ait Et vos fratres imitatores facti estis ecclesiarum dei quae sunt in Iudaea: eadem enim passi estis et vos a contribulibus vestris quae et illi a Iudaeis. Apud ipsos quoque Hebraeos eadem commemorat dicens Nam et vinctis conpassi estis, et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam.

EXPLICIT PROLOGUS IN OMNES EPISTULAS.

INCIPIT ARGUMENTUM SOLIUS EPISTULAE AD ROMANOS.

Romani qui ex Iudaeis 'gentibusque crediderant, hi superba contentione volebant se alterutrum superponere. Nam Iudaei dicebant Nos sumus populus dei, quos ab initio dilexit et fovit, nos circumcisi ex genere Abraham ex stirpe sancta descendimus, et notus retro apud Judaeam tantum deus: nos de Aegypto signis et virtutibus liberati mare sicco pertransiviinus pede, cum inimicos nostros gravissimi fluctus involverent; nobis manna pluit dominus in deserto et quasi filiis suis caeleste pabulum ministravit; nos die noctuque in columna nubis ignisque praecessit ut nobis in invio iter ostenderet. Atque ut cetera eius circa nos inmensa beneficia taceamus, nos soli digni fuimus dei legem accipere et vocem dei loquentis audire eiusque cognoscere voluntatem, in qua lege repromissus est nobis Christus: ad quos etiam ipse 'se venisse testatus est dicens Non veni nisi ad oves quae perierant domus Israhel, cum vos canes potius quam homines appellaverit. Aequumne ergo est ut hodie idola deserentes, quibus ab initio deservistis, nobis comparemini et non potius in proselytorum locum ex legis auctoritate et consuetudine deputemini? Et hoc ipsum non merebamini, nisi quod larga dei semper clementia voluit vos ad nostram imitationem admittere. Gen tes autem e contrario respondebant Quanto enim maiora erga vos dei beneficia narraveritis, tanto maioris vos criminis reos esse monstrabitis: semper enim his omnibus extitistis ingrati. Nam ipsis pedibus quibus aridum mare transistis ludebatis ante idola quae fecistis, et ipso ore quo paulo ante ob necem adversarii domino cantaveratis simulacra vobis fieri poposcistis, illis oculis veneranda 'quibus deum in nube vel igne conspicere solebatis: manna quoque vobis fastidium fuit, et semper in deserto contra dominum murmurastis, ad Aegyptum unde vos manu valida eiecerat redire volentes. Quid plura? ita patres vestri crebra 'provocatione dominum inritaverunt ut omnes in haeremo morerentur, nec plus ex senioribus eorum quam duo homines terram repromissionis intrarent. Sed quid antiqua replicamus, cum etiamsi illa minime fecissetis, de hoc solo vos nemo dignos venia iudicaret quod dominum Christum, prophetarum semper vocibus vobis repromissum, non solum suscipere noluistis,