intendebat bellicis rebus, alter rempublicam gubernabat. Hoc idem et de Amazonibus scribitur. In quorum regno seu monarchia duæ erant reginæ sive monarchæ, quæ sic distinguebantur in officiis, sicut de Romanis consulibus est dictum.

Secunda ratio sumitur ex ipsa membrorum muliebrium ineptitudine ad pugnandum. Sic enim Philosophus distinguit de gestis animalium inter masculum et fœminam, quia masculus habet superiora membra grossiora, brachia, manus, nervos et venas, ex quibus vox grossior generatur, nates vero et ventrem et alia circumstantia subtiliora, mulieres autem e converso. Et hoc ut in actu generationis sint aptiores. Ampliores autem et mammillas ad nutriendam prolem, quæ omnia sunt impeditiva pugnæ : unde de Amazonibus scribitur, quod puellis mammillas amputabant dextras, sinistras autem comprimebant, ne impedirentur a sagittando.

Tertia ratio sumitur ex dispositione animæ. Tradit enim Philosophus De gestis animalium, quod « mulier est masculus occasionatus » unde sicut deficit in completione, ita et in ratione. Et inde est quod propter defectum caloris et complexionis sunt pavidæ et mortis timidæ, quod in bellis maxime fugiendum est. Propter vero defectum rationis, carent astutiis bellicis, quibus pugnantes ut plurimum sunt victores, sicut Vegetius tradit De re militari: unde tradunt historiæ, quod Alexander quibusdam astutiis et blanditiis devicit Amazones, magis quam bellandi fortitu dine. Quarum regnum temporibus ejus fortissimum et potentissimum erat in Asia.

Quarta ratio sumitur ex periculoso commercio viri et mulieris, quia actus venereus corrumpit extimationem prudentiæ, ut tradit Philosophus, in VII Ethic., et impossibile est in eo aliquid intelligere. Ex qua causa virilis animus enervatur: unde ferunt historiæ Julium Cæsarem, cum bellum immineret, jussisse suas omnes delicias separari a castris, et præcipue mulieres. Cyrus etiam rex Persarum, cum Lydos superare non posset; quia fortissimi erant et ad labores assueti, tandem per ludos et usum veneris ibidem constitutos virtute et fortitudine enervatos perdomuit. De ipsis insuper Romanis antiquis sic scribit Vegetius in principio primi libri « Ideo ipsos perfectos ad bellum semper, quia nullis voluptatibus nullisque deliciis frangebantur. » Quid plura? quia etiam equi fortissimi, qui aliam sunt audacissimi ad pugnandum, et procui odorant bellum, ex præsentia equæ distrahuntur a

pugna. Propter hanc ergo causam, ipsæ Amazones, ut historiæ arrant, nullum virum in sua recipiebant acie.

Patet igitur ex jam dictis, mulieres a rebus bellicis excludi debere.

CAPUT VI.

Assumit alteram partem, quod non est conveniens mulieres exponi debere bellicis rebus, et respondet ad argumenta in contrarium facta.

Sed quia motivum dictorum Philosophorum probabilitatem habuit, sicut in argumentis apparet, solvendæ sunt ipsorum rationes, et cum reverentia pertractandæ : quod enim ponitur exemplum de avibus rapacibus, et quibusdam bestiis, quod audaciores et fortior essunt fœminæ ad pugnandum et capiendum prædam : ergo similiter erit in mulieribus.

Ad hoc est responsio, quia non est simile de avibus, et bestiis, et mulieribus. Ut enim dictum est supra, homo naturaliter est civilis et œconomicus, et in gubernatione suæ familiæ proprius actus est mulieris, sive in nutritione filiorum, sive in honestate servanda in domo, sive in provisione victualium, quæ omnia fieri non possent, si rebus bellicis intenderent, et propter hæc natura ipsam sic disposuit, ut ab ipsa pugnandi occasio tolleretur, quia ut Philosophus De animal., mulieres debiliora habent corpora quam viri, et sunt minoris caloris, et solu illa membra grossiora in eis videmus, quæ ad actum ordinantur generationis et gestum, ut venter et nates, ac ad nutrimentum mammille. Omnia autem alia habent subtiliora et debiliora quam viri et minus nervosa, in quibus fortitudo consistit, ut sunt pedes et crura, manus et lacerti, et sic de singulis membris, ubi fortitudo fundatur, ut dictum est supra.

Quod vero dicitur, quod fortitudo augetur in eis per exercitium, hoc est verum : ergo pugnare expedit eis.

Ad hoc responderi potest quod sola fortitude mon sufficit ad vincendum in pugna, ut probat Vegetius De re militari in principio, sed astutia bellandi, qua mulieres carent. Rudis enim et indocta multitudo exposita est semper ad necem. Sic autem brevitas corporum Romanorum adversus Germanorum proceritatem prævaluit, ut ibidem dicitur, et propterea mulieres non debent actibus exponi ex quibus a virtutibus excludantur, qued contingit,

i rebus bellicis deputentur propter incentivum libidinis, quod in eis est, et respectu sui, et ex consortio viri; propter quod natura mulieri multa fræna providit, ut est verecundia, quæ est præcipuum vinculum ejus, ut Hieronymus scribit ad Cellantiam virginem, talares vestes, annulus in digito, servifus viri. Sic enim Scriptura sacra testatur: Quoniam sub viri potestate eris, bellicis autem rebus intendere in republica libertatem meretur, unde et militibus jura gentium speciales apices privilegiorum concedunt.

Quod autem tertio objicitur super idem medium de fortitudine ad bellandum, locum haberet, si sola fortitudo esset causa victoriæ, et aptitudo membrorum esset in fœminis ad pugnandum, sicut in viris, cujus contrarium est probatum. Et præterea natura mulieris est a viro pati, et non agere ; pugnare autem summa est actio, cum sit actus fortitudinis, qui solus, si laudabiliter exerceatur, meretur coronam.

Dicendum est ergo simpliciter, mulierem non debere exponi bellicis rebus, sed in domo quiescere, curam gerere rei familiaris, ut dictum est supra : unde et in hoc Salomon in fine Prov., fortitudinem mulieris commendat, speciale de ipsa componens Canticum, sub litteris hebraici alphabeti, ac totum circa eam ad domesticam referens actionem. Mulierem, inquit, fortem quis inveniet? Procul et de ultimis finibus pretium ejus, quasi multum sit reverenda, si habeat, quæ sequuntur: unde primo ponit artem filandi: Quæsivit, inquit, lanam et linum, et operata est concilio manuum suarum, per hoc volens ostendere, quod istud sit proprium earum officium; propter quod et in gestis Caroli Magni scribitur, quod filiabus suis quas intime dilexit, colo et fuso mandavit insistere, et operosas esse. Ulterius Salomon subjungit alios actus mulieris, qui referuntur ad domesticam domum, ut est filiorum curam habere, familiam dispensare, sure domui providere, amicos viri sui honorare, ac defectus ejus supplere, quæ sunt propriæ operationes conjugis, et ad bona matrimonii pertinentes, ut de Abigail uxore Nabal Carmeli scribitur, sicut patet in I Reg. Sed quia talis sollicitudo multas habet perturbationes, ut de Martha dicitur in Luca: Martha, Martha, sollicita es, et turbaris erga plurima, cum talia sint objectum virtutis et fortitudinis ideo dictus Sapiens talem mulierem fortem vocat, non quidem fortitudine ad opera bellica, sed ad patientéi gubernandam familiam, ut superius est ostensum.

CAPUT VII.

Refert aliam opinionem dictorum philosophorum, quantum ad principatum, quem volebant esse perpetuum, circa quam disputat ad utramque partem.

Est autem et alia conditio, quam Philosophus, in II Polit., altribuit politica dictorum philosophorum, videlicet magistratus ad regimen juxta morem Atticæ regionis, cujus caput sunt Athenæ, post mortem videlicet Codri regis; quos quidem magistratus romana respublica senatores vocabat. Hos præfati philosophi voluerunt esse perpetuos, et quoscumque officiales in sua politica cons titutos; quorum motivum fuit imitatio naturæ, ut Aristoteles eis imponit. Videmus enim in terra quod partes ejus eodem modo semper se habent, ut in mineris contingit, quia minera auri in eadem parte terræ semper generat aurum, et minera argenti argentum. Unde in Job. xxvIII, 4, dicitur : Habet argentum venarum suarum principia, et auro locus est, in quo conflatur. Ex hoc ergo principio sic concludunt, quod si locus auri nunquam mutatur et argenti, ut fiat locus plumbi vel ferri; nec locus plumbi vel ferri, ut fiat locus auri vel argenti. Sic et in principatibus contingere debet, quia nec principes, nec sui officiales mutari debent, ut fiant aliquando subditi, vel quod subditi fiant officiales vel principes, quia ars imitatur naturam in quantum potest.

Amplius autem ad hoc idem probandum, sic argumentum assumi potest; quia ut Philosophus dicit in principio suæ Metaph. : «< Experientia facit artem, et inexperientia casum, » et Vegetius, De art. milit.: « Scientia, inquit, rei militaris nutrit audaciam. Nemo enim facere metuit, quod se bene didicisse confidit. »> Ex his autem arguitur quod si fiat mutatio rectorum, vel principum seu magistratus, interdum assumitur -inexpertus, ex quo multi contingunt errores in politia.

Rursus ad idem. Talis vicissitudo regimini derogat, ut dictum est supra in secundo libro, quia datur occasio subditis non obedientiæ ex spe evadendi manum principis, vel veniendi ad dictum principatum, et sic motivum dictorum philosophorum, Socratis videlicet et Platonis, videtur consonum rationi.

Sed e converso fuit motivum sapientum urbis sive romanæ reipublicæ, quia post expulsionem regum statuerunt consules, unde in I Machab. VIII, 16, scribitur inter alia commendabilia de Ro

manis, quod committunt uni homini magistrum suum per singulos annos dominari universæ terræ suæ, et omnes obediunt uni. Causam autem assignant historiæ, ut nec insolens diu maneret, et moderatior cito succurreret. Quam quidem causam Philosophus etiam tangit in II Polit., quia mutare aliquando principatum ac dignitatem, magistratus personis idoneis distribuere, causa est majoris pacis in civitate, et in politia quacumque.

Alia autem causa assumitur ex uno principio Philosophi V Ethic., ubi dicitur, quod « principatus virum ostendit. » Contingit enim interdum personam assumptam ad dignitatem esse hominem virtuosum in gradu; suo sed postquam statum principatus accepit, elevatur in superbiam et tyrannus efficitur. Sicut accidit de Saule, de quo dicitur in I Reg. quod quando assumptus est in regem, inter filios Israel non erat melior vir illo, et solis duobus annis in sua permansit innocentia. Postquam autem factus tyrannus et Deo inobediens, dictum est ei per Samuelem (xv, 23): Quia abjecisti sermonem Domini, et non obedisti voci ejus, abjecit te Dominus ne sis rex.

Amplius autem gradus quidam est in natura hominis, quantum ad virtutes et gratias. Quidam enim sunt ad subjectionem dispositi, sed ad regimen minus valent; quidam autem e converso. Ex tali ergo opinione, quia bonus est subditus assumptus, et male regens, si perpetuetur cum principatu est causa scissuræ in civitatem, conveniens est mutare rectores.

Rursus, appetitus honoris inest homini, unde Valerius Maximus dicit quod nulla est tanta humilitas, quæ hac dulcedine non tangatur, et hinc sequitur aliud, scilicet quod est superioris impatiens. Dare ergo principatum uni soli est causa seditionis in multitudine, et ista est etiam ratio Aristotelis in II Polit., ubi dicit quod Socrates semper facit eosdem principes, quod seditionis est causa apud nullam dignitatem possidentes. Videntes enim se omnino statu carere, si contingat eos esse viriles et animosos, ad discordias nituntur civium. Propter quod Valerius Maximus refert de Fabio duce romano libro X, et de quo dictum est supra quod cum sæpius consulatum habuisset, et in sua progenie talis dignitas a longo tempore per successionem continuata esset, id egit cum populo, ut aliquando vacationem ejus honoris Fabia genti darent. Laudabilis igitur politia est, in qua secundum merita unicuique civi vicissim distribuuntur honores, ut antiqui fecerunt Romani, quam etiam Philisophus magis commendat.