Page images
PDF
EPUB
[blocks in formation]

Distinguitur inter famam virorum bonorum et malorum, qualis esse soleat post obitum. Viris enim bonis, extincta invidia (quæ famam eorum, dum

"Advenit veluti viator pauperies, et egestas quasi vixerant, carpebat) nomen continuo efflorescit, et vir armatus."

EXPLICATIO.

Eleganter describitur in parabola, quomodo prodigis et circa rem familiarem incuriosis, superveniant naufragia fortunarum. A principio enim pedetentim et passibus lentis, instar viatoris, advenit obæratio et sortis diminutio, neque fere sentitur: At non multo post invadit egestas, tanquam vir armatus, manu scilicet tam forti et potente, ut ei amplius resisti non possit: cum apud antiquos recte dictum sit, necessitatem ex omnibus rebus esse fortissimum. Itaque viatori occurrendum, contra armatum muniendum.

PARABOLA VI.

laudes magis indies invalescunt: at viris malis (licet fama eorum, per gratiam amicorum et factionis suæ hominum, ad breve tempus manserit) paulo post fastidium nominis oboritur, et postremo laudes illæ evanidæ in infamiam, et veluti in odorem gravem et tetrum, desinunt.

PARABOLA IX.

"Qui conturbat domum suam, possidebit ventos."

EXPLICATIO.

Utile admodum monitum, de discordiis et turbis domesticis. Plurimi enim, ex dissidiis uxorum, aut exhæredationibus filiorum, aut mutationibus frequentibus familiæ, magna sibi spondent; ac si inde, vel animi tranquillitas, vel rerum suarum administratio

"Qui erudit derisorem, ipse sibi injuriam facit; et felicior, sibi obventura foret. Sed plerunque abeunt qui arguit impium, sibi maculam generat."

EXPLICATIO.

Congruit cum præcepto Salvatoris, ut non mittamus "margaritas nostras ante porcos." Distinguuntur autem in hac parabola actiones præceptionis, et reprehensionis; distinguuntur itidem personæ derisoris, et impii; distinguitur postremo id, quod rependitur. In priore enim rependitur opera lusa ; in posteriore etiam et macula. Cum enim quis erudit et instituit derisorem, jactura primum fit temporis; deinde et alii conatum irrident, tanquam rem vanam, et operam male collocatam; postremo derisor ipse scientiam, quam didicit, fastidio habet. At majore cum periculo transigitur res in reprehensione impii; quia non solum impius non auscultat ; sed et cornua obvertit, et reprehensorem, odiosum sibi jam factum, aut confestim conviciis proscindit, aut saltem postea apud alios criminatur.

PARABOLA VII.

spes suæ in ventos. Etenim, tum mutationes illæ, ut plurimum, non cedunt in melius; tum etiam perturbatores isti familiæ suæ, molestias varias, et ingratitudinem eorum, quos, aliis præteritis, adoptant et deligunt, sæpenumero experiuntur. Quin et hoc pacto rumores sibi progignunt non optimos, et famas ambiguas: neque enim male a Cicerone notatum est; Omnem famam a domesticis manare. Utrumque autem malum per ventorum possessionem eleganter a Salomone exprimitur: nam et expectationis frustratio, et rumorum suscitatio, ventis recte comparantur.

PARABOLA X.

"Melior est finis orationis, quam principium."

EXPLICATIO.

Corrigit parabola errorem frequentissimum, non solum apud eos, qui verbis præcipue student, verum etiam apud prudentiores. Is est, quod homines de sermonum suorum aditu atque ingressu magis sint

"Filius sapiens lætificat patrem: filius vero soliciti, quam de exitu; et accuratius exordia et stultus mæstitiæ est matri suæ."

[blocks in formation]

præfatiunculas meditentur, quam extrema orationum. Debuerant autem nec illa negligere, et ista, ut longe potiora, præparata et digesta apud se habere; revolventes secum, et, quantum fieri potest, animo prospicientes, quis tandem exitus sermonis sit futurus, et quomodo negotia inde promoveri et maturari possint. Neque hic finis. Quinimo non epilogos tantum, et sermonum, qui ad ipsa negotia spectant, egressus meditari oportet ; verum etiam et illorum sermonum cura suscipienda, quos sub ipsum discessum commode et urbane injicere possint, licet a negotio

prorsus alienos. Equidem cognovi consiliarios duos, viros certe magnos, et prudentes, et quibus onus rerum tunc præcipue incumbebat; quibus illud fuit perpetuum et proprium, ut quoties cum principibus suis de negotiis ipsorum communicarent; colloquia in rebus ad ipsa negotia spectantibus nunquam terminarent; verum semper aut ad jocum, aut aliud aliquid, quod audire erat volupe, diverticula quærerent; atque, ut adagio dicitur, "sermones marinas aqua fluviatili sub extremum abluerent." Neque hoc illis inter artes postremum erat.

PARABOLA XI.

"Sicut muscæ mortuæ fœtere faciunt unguentum optimum, sic hominem pretiosum sapientia et gloria, parva stultitia."

EXPLICATIO.

Iniqua admodum et misera est conditio hominum virtute præcellentium (ut optime notat parabola) quia erroribus eorum, quantumvis levissimis, nullo modo ignoscitur. Verum, quemadmodum in gemma, valde nitida, minimum quodque granulum, aut nubecula, oculos ferit, et molestia quadam afficit; quod tamen si in gemma vitiosiore repertum foret, vix notam subiret: similiter in viris singulari virtute præditis, minima quæque vitia statim in oculos et sermones hominum incurrunt, et censura perstringuntur graviore; quæ in hominibus mediocribus aut omnino laterent, aut veniam facile reperirent. Itaque viro valde prudenti parva stultitia; valde probo parvum peccatum; urbano et moribus eleganti, paululum indecori, de fama et existimatione multum detrahit. Adeo ut non pessimum foret viris egregiis, si nonnulla absurda (quod citra vitium fieri possit) actionibus suis immiscerent, ut libertatem quandam sibi retineant, et parvorum defectuum notas confundant.

PARABOLA XII.

[ocr errors]

subsannant: famam, ad quam principum consilia præcipue sunt componenda, ut salivam vulgi, et rem cito prætervolaturam, contemnunt: legum vim et auctoritatem, ut reticula quædam, quibus res majores minime cohiberi debeant, nil morantur: consilia et præcautiones in longum prospicientes, ut somnia quædam, et apprehensiones melancholicas, rejiciunt: viris revera prudentibus et rerum peritis, atque magni animi et consilii, dicteriis et facetiis illudunt: denique fundamenta omnia regiminis politici simul labefactant. Quod magis attendendum est, quia cuniculis et non impetu aperto, hæc res agitur: neque cœpit esse inter homines (prout meretur) suspecta.

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Cum princeps talis fuerit, ut susurronibus, et sycophantis absque judicio faciles et credulas aures præbeat, spirat omnino, tanquam a parte regis, aura pestilens, quæ omnes servos ejus corrumpit et inficit. Alii metus principis rimantur, eosque narrationibus fictitiis exaggerant; alii invidiæ furias concitant, præsertim in optimos quosque: alii criminationibus aliorum proprias sordes et conscientias malas eluunt : alii amicorum suorum honoribus et desideriis velificant, competitores eorum calumniando et mordendo: alii fabularum argumenta, contra inimicos suos, tanquam in scena, componunt: et innumera hujusmodi. Atque hæc illi, qui ex servis principis ingenio sunt magis improbo. At illi etiam, qui natura probiores sunt et melius morati, postquam in innocentia sua parum præsidii esse senserint (quoniam princeps vera a falsis distinguere non novit) morum suorum probitatem exuunt, et ventos aulicos captant, iisque servilem in modum circumferuntur. "Nil enim" ut ait Tacitus de Claudio, "tutum est

"Homines derisores civitatem perdunt, sapientes apud principem, cujus animo omnia sunt tanquam vero avertunt calamitatem."

EXPLICATIO.

Mirum videri possit, quod in descriptione hominum, qui ad respublicas labefactandas et perdendas veluti natura comparati et facti sunt, delegerit Salomon characterem; non hominis superbi et insolentis; non tyrannici et crudelis; non temerarii et violenti; non impii et scelerati; non injusti et oppressoris; non seditiosi et turbulenti; non libidinosi et voluptarii; non denique insipientis et inhabilis; sed derisoris. Verum hoc sapientia ejus regis, qui rerumpublicarum conservationes et eversiones optime norat, dignissimum est. Neque enim similis fere est pestis regnis et rebuspublicis, quam si consiliarii regum, aut senatores, quique gubernaculis rerum admoventur, sint ingenio derisores. Hujusmodi enim homines, periculorum magnitudinem, ut fortes videantur senatores, semper extenuant; iisque, qui pericula, prout par est, ponderant, veluti timidis insultant: consultandi et deliberandi maturas moras, et meditatas disceptationes, veluti rem oratoriam, et tædii plenam, et ad summas rerum nihil facientem,

[ocr errors]

indita et jussa." Atque bene Comineus; "Præstat, servum esse principis, cujus suspicionum non est finis, quam ejus, cujus credulitatis non est modus."

PARABOLA XIV.

"Justus miseretur animæ jumenti sui; sed miseri cordiæ impiorum crudeles."

EXPLICATIO.

Inditus est, ab ipsa natura, homini misericordiæ affectus nobilis et excellens; qui etiam ad animalia bruta extenditur; quæ ex ordinatione divina ejus imperio subjiciuntur. Itaque habet ista misericordia analogiam quandam cum illa principis erga subditos. Quinetiam illud certissimum est, quod quo dignior est anima, eo pluribus compatiatur. Etenim animæ angustæ et degeneres hujusmodi res ad se nihil pertinere putant: at illa, quæ nobilior est portio universi, ex communione afficitur. Quare videmus, sub veteri lege haud pauca fuisse præcepta, non tam mere ceremonialia, quam misericordiæ institutiva: quale fuit illud, de non comedendo carnem cum sanguine

ejus, et similia. Etiam in sectis Éssæorum et Pythagoræorum, ab esu animalium omnino abstinebant. Quod etiam hodie obtinet (superstitione inviolata) apud incolas nonnullos imperii Mogollensis. Quin et Turcæ (gens licet et stirpe et disciplina crudelis et sanguinaria) brutis tamen eleemosynas largiri solent; neque animalium vexationes et torturas fieri sustinent. Verum, ne forte hæc, quæ diximus, omnis generis misericordiæ patrocinari videantur, salubriter subjungit Salomon impiorum misericordias esse crudeles. Eæ sunt, quando hominibus sceleratis et facinorosis parcitur, justitiæ gladio feriendis : crudelior enim hujusmodi misericordia, quam crudelitas ipsa. Nam crudelitas exercetur in singulos: at misericordia illa universum facinorosorum exercitum, concessa impunitate, in homines innocentes armat et immittit.

PARABOLA XV.

|

Consue

aliquo gravi, diligenter et caute attendat. verunt enim homines, postquam commotos contra se principes suos senserint, partim ex dedecoris impatientia, partim ne vulnus observando refricent, partim ut tristitiam et humilitatem eorum principes sui perspiciant, se a muneribus et functionibus suis subducere; quinetiam interdum ipsos magistratus et dignitates, quas gerunt, in principum manus restituere. At Salomon hanc medendi viam, veluti noxiam, improbat; idque summa profecto ratione. Primo enim, dedecus ipsum nimis illa publicat ; unde tum inimici atque invidi audaciores fiunt ad lædendum; tum amici timidiores ad subveniendum. Secundo, hoc pacto fit, ut principis ira, quæ fortasse, si non evulgaretur, sponte concideret, magis figatur, et veluti principio jam facto hominis deturbandi, in præcipitium illius feratur. Postremo, secessus iste aliquid sapit ex malevolo, et temporibus infenso; id quod malum indignationis malo suspicionis cu

"Totum spiritum suum profert stultus; at sapiens mulat. Ad curationem autem pertinent ista. Primo, reservat aliquid in posterum."

EXPLICATIO.

Corrigit parabola præcipue (ut videtur) non hominum vanorum futilitatem, qui dicenda tacenda, facile proferunt: non parrhesiam illam, qua absque discrimine et judicio in omnes et omnia involant: non garrulitatem, qua ad nauseam usque aliis obstrepunt: sed vitium aliud magis occultum; nempe sermonis regimen minime omnium prudens et politicum; hoc est, cum quis ita sermonem (in colloquiis privatis) instituit, ut quæcunque in animo habeat, quae ad rem pertinere putet, simul et tanquam uno spiritu, et oratione continuata proferat. Hoc enim plurimum negotiis officit. Siquidem primo, oratio intercisa, et per partes infusa, longe magis penetrat, | quam continuata; quoniam in continuata pondus rerum non distincte et sigillatim excipitur, nec per moram nonnullam insidet, sed ratio rationem, antequam penitus insederit, expellit. Secundo, nemo tam potenti et felici eloquentia valet, ut primo sermonis impetu eum, quem alloquitur, mutum et elinguem plane reddat; quin et alter aliquid vicissim respondebit, et fortasse objiciet: tum vero accidit, ut quæ in refutationem aut replicationem reservanda fuissent, præmissa jam et antea delibata, vires suas et gratiam amiserint. Tertio, si quis ea, quæ dicenda sunt, non simul effundat, sed per partes eloquatur, aliud primo, aliud subinde injiciens; sentiet ex ejus, quem alloquitur, vultu et responso, quomodo singula illum affecerint, quam in partem accepta fuerint; ut quæ adhuc restant dicenda, cautius aut supprimat aut excerpat.

PARABOLA XVI.

"Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris; quia curatio faciet cessare magna peccata."

EXPLICATIO.

Præcipit parabola, quomodo se quis gerere debeat, cum iram atque indignationem principis incurrerit. Præceptum duplex: primo, ut non dimittat locum suum: secundo, ut curationi, tanquam in morbo

caveat ante omnia, ne stupiditate quadam, aut etiam animi elatione, indignationem principis minime sentire, aut inde, prout debeat, affici, videatur: hoc est ut et vultum, non ad tristitiam contumacem, sed ad mæstitiam gravem atque modestam componat: et in rebus quibuscunque agendis se minus solito hilarem et lætum ostendat: quin et in rem suam erit, amici alicujus opera et sermone apud principem uti, qui quanto doloris sensu in intimis excrucietur, tempestive insinuet. Secundo, occasiones omnes vel minimas sedulo evitet, per quas aut res ipsa, quæ indignationi causam præbuit, refricetur, aut princeps denuo excandescendi, et ipsum, quacunque de causa, coram aliis objurgandi, ansam arripiat. Tertio, perquirat etiam diligenter occasiones omnes, in quibus opera ejus principi grata esse possit; ut et voluntatem promptam redimendi culpam præteritam ostendat; et princeps suus sentiat, quali tandem servo, si eum dimittat, privari se contigeret. Quarto, culpam ipsam aut sagaciter in alios transferat; aut animo illam non malo commissam esse insinuet; aut etiam malitiam illorum, qui ipsum regi detulerunt, vel rem supra modum aggravarunt, indicet. Denique in omnibus evigilet, et curationi sit intentus.

PARABOLA XVII.

"Primus in causa sua justus: tum venit altera pars, et inquirit in eum."

EXPLICATIO.

Prima in unaquaque causa informatio, si paulisper animo judicis insederit, altas radices agit, eumque imbuit, et occupat; adeo ut ægre elui possit, nisi aut manifesta aliqua falsitas in materia informationis, aut artificium aliquod in eadem exhibenda deprehendatur. Etenim nuda et simplex defensio, licet justa sit et præponderans, vix præjudicium informationis primæ compensare, aut libram justitiæ semel propendentem ad æquilibrium reducere per se valet. Itaque et judici tutissimum, ut nihil, quod ad merita causæ spectat, prælibetur, priusquam utraque pars simul audiantur; et defensori optimum, si judicem senserit præoccupatum, in hoc potissimum (quantum dat causa) incumbere, ut versutiam ali

quam, et dolum malum, ab adversa parte, in judicis abusum adhibitum, detegat.

PARABOLA XVIII.

"Qui delicate a pueritia nutrit servum suum, postea sentiet eum contumacem."

:

EXPLICATIO.

Servandus est principibus et dominis, ex consilio Salomonis, in gratia et favore suo erga servos modus. Is triplex est. Primo, ut promoveantur per gradus, non per saltus: secundo, ut interdum assuefiant repulsæ tertio (quod bene præcipit Machiavellus) " ut habeant præ oculis suis semper aliquid, quo ulterius aspirare possint." Nisi enim hæc fiant, reportabunt proculdubio principes, in fine, a servis suis, loco animi grati et officiosi, fastidium et contumaciam. Etenim, ex promotione subita, oritur insolentia; ex perpetua desideratorum adeptione impatientia repulsæ; denique si vota desint, deerit itidem alacritas et industria.

PARABOLA XIX.

[blocks in formation]

Describit parabola ingenium hominum pravum et malevolum. li in rebus duris, et angustis, confugiunt fere ad viros prudentes, et strenuos, licet antea contemptui habitos. Quamprimum autem tempestas transierit, ingrati demum erga conservatores suos reperiuntur. Machiavellus vero, non sine causa, instituit quæstionem, "Uter ingratior esset erga Sed interum

" Vidisti virum velocem in opere suo, coram regi- benemeritos, princeps an populus? bus stabit, nec erit inter ignobiles."

EXPLICATIO.

Inter virtutes, quas reges, in delectu servorum, potissimum spectant et requirunt, gratissima est præ cunctis celeritas, et in negotiis expediendis strenuitas. Viri profunda prudentia regibus suspecti, utpote qui nimium sint inspectores, et dominos suos, inscios et invitos, ingenii sui viribus (tanquam machina) circumagere possint. Populares, invisi; utpote qui regum luminibus officiunt, et oculos populi in se convertunt. Animosi, pro turbulentis sæpe habentur, et ultra, quam per est, ausuris. Probi, et vitæ integræ, tanquam difficiles existimantur, nec ad omnes nutus heriles apti. Denique non est virtus alia, quæ non habeat aliquam quasi umbram, qua regum animi offendantur; sola velocitas ad mandata, nihil habet, quod non placeat. Insuper, motus animorum regiorum celeres sunt, et moræ minus patientes: putant enim, se quidvis efficere posse; illud tantum deesse, ut cito fiat. Itaque ante omnia iis grata est celeritas.

PARABOLA XX.

"Vidi cunctos viventes, qui ambulant sub sole, cum adolescente secundo, qui consurgit pro eo."

EXPLICATIO.

Notat parabola vanitatem hominum, qui se agglomerare solent ad successores designatos principum. Radix autem hujus rei est insania illa, hominum animis penitus a natura insita; nimirum ut spes suas nimium adament. Vix enim reperitur, qui non delectatur magis iis, quæ sperat, quam iis, quæ fruiQuinetiam novitas humanæ naturæ grata est, et avide expetitur. In successore autem principis ista duo concurrunt; spes et novitas. Innuit autem parabola idem, quod olim dictum erat; primo a Pompeio ad Syllam; postea a Tiberio de Macrone;

tur.

[ocr errors]

utrumque ingratitudinis arguit. Attamen hoc non solum ex ingratitudine principis aut populi oritur, sed accedit plerunque his invidia procerum, qui secreto indolent eventui, licet felici et prospero, quia ab ipsis profectus non sit: itaque et meritum hominis extenuant, et ipsum deprimunt.

PARABOLA XXII.

"Iter pigrorum, quasi sepes spinarum."

EXPLICATIO.

Elegantissime ostendit parabola, pigritiam in fine laboriosam esse. Diligentia enim, et sedula præparatio, id præstant, ut pes in aliquod offendiculum non impingat; sed ut complanetur via, antequam ineatur. At qui piger est, et omnia in extremum momentum executionis differt, necesse est, ut perpetuo, et singulis passibus, quasi per rubos et sentes incedat, qui eum subinde detineant, et impediant. Idem observari possit etiam in familia regenda; in qua, si adhibeatur cura et providentia, omnia placide et veluti sponte procedunt, absque strepitu et tumultu: sin hæc desint, ubi major aliquis motus intervenerit, omnia simul agenda turmatim occurrunt ; tumultuantur servi, ædes personant.

PARABOLA XXIII.

"Qui cognoscit in judicio faciem, non bene facit; iste et pro buccella panis deseret veritatem."

EXPLICATIO.

Prudentissime notat parabola, in judice magis perniciosam esse facilitatem morum, quam corruptelam munerum. Munera enim haudquaquam ab omnibus deferuntur; at vix ulla est causa, in qua non inveniatur aliquid, quod flectat judicis animum, si personas respiciat. Alius enim respicietur, ut popularis; alius, ut maledicus; alius, ut dives; alias, ut gratus; alius, ut ab amico commendatus. Deni

que omnia plena sunt iniquitatis ubi dominatur respectus personarum ; et levi omnino de causa, veluti pro buccella panis, judicium pervertetur.

PARABOLA XXIV.

EXPLICATIO.

Duplex, concordiam tractandi, et animos reconciliandi, via. Altera, quæ incipit ab amnestia; altera, quæ a repetitione injuriarum, subjungendo apo

"Vir pauper calumnians pauperes, similis est logias et excusationes. Equidem memini sentenimbri vehementi, in quo paratur fames."

EXPLICATIO.

Parabola ista antiquitus expressa et depicta fuit sub fabula hirudinis utriusque, nimirum, plenæ et vacuæ. Pauperis enim et famelici oppressio longe gravior est, quam oppressio per divitem et repletum; quippe quæ omnes exactionum technas, et omnes nummorum angulos, perquirit. Solebat hoc ipsum etiam spongiis assimilari, quæ aridæ fortiter sugunt, madidæ non item. Monitum autem utile continet, tum arga principes, ne præfecturas provinciarum, aut magistratus, viris indigentibus et obæratis committant; tum erga populos, ne reges suos cum nimia egestate conflictari permittant.

PARABOLA XXV.

"Fons turbatos pede, et vena corrupta, est justus cadens coram impio."

EXPLICATIO.

Præcipit parabola, rebuspublicis ante omnia cavendum esse de iniquo et infami judicio, in causa aliqua celebri et gravi; præsertim ubi non absolvitur innoxius, sed condemnatur insons. Etenim injuriæ inter privatos grassantes, turbant quidem et polluunt latices justitiæ, sed tanquam in rivulis: verum judicia iniqua, qualia diximus, a quibus exempla petuntur, fontes ipsos justitiæ inficiunt et inquinant. Postquam enim tribunal cesserit in partes injustitiæ, status rerum vertitur tanquam in latrocinium publicum: fitque plane, ut "homo homini sit lupus."

PARABOLA XXVI.

"Noli esse amicus hominis iracundo, nec ambulato cum homine furioso."

EXPLICATIO.

Quanto religiosius amicitiæ jura inter bonos servanda et colenda sunt, tanto magis cavendum est, jam usque a principio, de prudente amicorum delectu. Atque amicorum natura et mores, quantum ad nos ipsos spectant, omnino ferendi sunt. Cum vero necessitatem nobis imponunt, qualem erga alios personam induamus et geramus, dura admodum et iniqua amicitiæ conditio est. Itaque interest imprimis, ut præcipit Salomon, ad vitæ pacem, et præsidia, ne res nostras cum hominibus iracundis, et qui facile lites et jurgia provocant aut suscipiunt, commisceamus. Istud enim genus amicorum perpetuo nos contentionibus et factionibus implicabit; ut aut amicitiam abrumpere, aut incolumitati proprie deesse, cogamur.

PARABOLA XXVII.

“Qui celat delictum, quærit amicitiam; sed qui altero sermone repetit, separat fœderatos."

[ocr errors][ocr errors]

tiam viri admodum prudentes et politici, "Qui pacem tractat, non repetitis conditionibus dissidii, is magis animos dulcedine concordiæ fallit, quam æquitate componit." Verum Salomon, illo scilicet prudentior, in contraria opinione est; et amnestiam probat, repetitionem prohibet. Etenim in repetitione hæc insunt mala; tum quod ea sit veluti unguis in ulcere; tum quod periculum impendeat a nova altercatione (siquidem de injuriarum rationibus inter partes nunquam conveniet); tum denique quod deducat rem ad apologias; at utraque pars malit videri potius offensam remisisse, quam admisisse excusationem.

PARABOLA XXVIII.

"In omni opere bono erit abundantia; ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas."

EXPLICATIO.

Separat Salomon, hac parabola, fructum laboris linguæ, et laboris manuum; quasi ex altero proveniat egestas, ex altero abundantia. Etenim fit fere perpetuo, ut, qui multa effutiant, jactent multa, multa promittant, egeni sint, nec emolumentum capiant ex illis rebus, de quibus loquuntur. Quinetiam, ut plurimum, industrii minime sunt, aut impigri ad opera; sed tantummodo sermonibus se, tanquam vento, pascunt et satiant. Sane, ut poëta loquitur, "Qui silet, est firmus." Is qui conscius est, se in opere pro ficere, sibi plaudit, et tacet: qui vero e contra conscius est, auras se inanes captare, multa et mira apud alios prædicat.

PARABOLA XXIX.

"Melior est correptio manifesta, quam amor occultus."

EXPLICATIO.

Reprehendit parabola mollitiem amicorum, qui amicitiæ privilegio non utuntur in admonendo libere et audacter amicos, tam de erroribus, quam de periculis suis. Quid enim faciam (solet hujusmodi mollis amicos dicere) aut quo me vertam? Amo illum, quantum quis, maxime; meque, si quid illi adversi contigerit, ipsius loco libenter substituerim : sed novi ingenium ejus; si libere cum eo egero, animum illius offendam; saltem contristabo: : neque tamen proficiam; atque citius eum ab amicitia mea alienabo, quam ab iis, quæ in animo fixa habet, abducam. Hujusmodi amicum, tanquam enervem et inutilem, redarguit Salomon; atque plus utilitatis ab inimico manifesto, quam ab ejus generis amico, sumi posse pronunciat. Siquidem ea fortasse audire ei contigerit ab inimico per contumeliam, quæ amicus mussat præ nimia indulgentia.

PARABOLA XXX.

"Prudens advertit ad gressus suos; stultus divertit ad dolos."

« PreviousContinue »