ad epulas festinans, tempus prævenit constitutum. Nobis ergo ab Ægypto spirituali exeuntibus, prima dies passio Christi, secunda qua descendit in infernum, tertia resurrectionis est dies. CAP. XXII. De officio missæ in nocte paschali. Nocte præfata Lectiones quatuor leguntur ad missam. Catechumeni namque ad mensam Domini vocantur, id est, ad sanctam Scripturam, quæ per mensam quatuor pedum in tabernaculo Domini positam significata est. Siquidem quatuor mensæ pedes sunt quatuor expositiones sacræ Scripturæ, scilicet historica, allegorica, moralis, anagogica. In quatuor hujus noctis Lectionibus hæc quatuor, si subtiliter inspexeris, poteris invenire. Prima secun regna meo (Maith. xxvi). Ecclesia a die cœnæ A officium hoc celebrabant. Sed modernorum debilitas usque ad diem Pascha (quæ in vespere incipit; unde in cerei benedictione dicitur: Hæc nox est quæ peccatorum, etc.) de hoc geninine vitis bibere non consuevit. Porro de sanguine suo quem discipulis porrigebat loquebatur Christus, quem quantum ad speciem genimen appellabat, hoc post resurrectionem suam in regno suo, id est in regia claritate bibit ipse cum discipulis suis novum, quia in resurrectione totus Christus quantum ad corporalem substantiam innovatus est. Hoc autem dixit cum discipulis se bibiturum, non quia post resurrectionem corporaliter illud bibit, sed quia discipulorum oblatione delectatus est, quando corpus ejus et sanguinem in ipsius commemorationem, sicut præceperat, participaverunt. Potest tamen et de vino B dum historiam nostræ recolit creations dignitatem. simpliciter dictum intelligi quod ait: Non bibam de hoc genimine vitis, etc. (Marc. xiv), ut demonstrativum pronomen non hoc demonstret quod tenebat Christus, sed speciem. Quasi : Non bibam de tali genimine vitis, tali secundum speciem. Unde alius evangelista sine pronomine demonstrativo dixit: Non bibam de generatione vitis donec regnum Dei venial, etc. (Luc. xx11). Post resurrectionem enim el manducasse eum legimus cum discipulis et bibisse. Unde Petrus : Qui manducavimus et bibimu scum eo vostquam resurrexit a mortuis (Act. x). Notandum quod hac die in orationibus quas ad limitationem Christi facit Ecclesia per singulas genua flectimus, ad ostendendam, imo ad augmentandam mentis humilitatem, nisi quando pro perfidis Judæis oramus qui hoc ante Dominum illudendo fecerunt: quibus per omnia quæ hac die erga Christum fecerunt dissimiles esse volumus cum eorum mentionem facimus. Hac die vino et aqua lavatur altare, quia de latere suo Christus Lac die aquam emisit et sanguinem. CAP. XXI. Quid significet cereus nocte paschali unle baptismum erectus. In principio officii ad noctem Paschæ pertinentis in qua Christus resurrexisse creditur, benedicitur cereus. Cereus namque ad memoriam nobis reducit columnam populo Israelitico datam a Deo in deserto quæ erat eis nubes ab æstu protegens in die, et columna ignis lucem præbens in nocte (Exod. xIII). Columna autem illa et cereus iste Christi figuræ sunt, qui et ab æstu vitiorum protegit et lucem sapientiæ infundit. Hoc autem Christi beneficium et baptizandis promittitur, et baptizatis dum sunt in via non subtrahitur. Unde columna illa populo data est Rubrum mare in figura baptismi transituro; et cereus noster erigitur in Ecclesia et accenditur priusquam catechumeni baptizentur. Nec hoc pretereundum est quod sicut columna prædicta populo data est in tertia mansione ab exitu Ægypti, sic cereus nobis accenditur die tertia liberationis nostræ quæ facta est in morte Christi. Quoniam, sicut disinus, vespera illa ad diem sequentem pertinet el vere antiqui jam fere transacto die Sabbati, C D A qua quoniam peccando cecidimus, non sequitur canticum. Secunda lectio secundum allegoriam agit de liberatione nostra ab exsilio in quod per peccatum devenimus. Agit namque de liberatione populi Israel ab Ægypto, in qua nostra liberatio a spirituali Ægypto præsignata est. Tertia Lectio moralis est: Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, etc. (Isai. IV). Septem enim mulieres, septem gratiæ sunt quæ spiritualiter dicuntur dona Spiritus sancti. Unde et septiformis Spiritus appellatur. De ablutione etiam sordium agit eadem Lectio, quod totum ad mores pertinet. Et est rectus ordo ut postquam instructi fuerint de purgatione baptismi, instruantur de moribus. Quarta Lectio dicit: Audite audientes me, et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra (Isa. v). Quod ita Hieronymus super Isaiam exponit. Sermo divinus non carnis bona, sed anima pollicetur. Hæc igitur Lectio anagogen sapit, quia sub nominibus carnalium promittit bona cœlestia. Unde Beda: Anagoge est sensus ad superiora ducens, id est locutio quæ de præmiis futuris et ea quæ in cœlis est vita futura sive mysticis sive apertis sermonibus disputat. Audiamus quid dicaut catechumeni post admonitionem doctoris. Sicut servus desiderat, etc. (Psal. XLI). Unde Augustinus: Et quidem non male intelligitur vocem eorum esse qui cum sint catechumeni ad gratiam sancti lavacri festinant. CAP. XXIII. Qui significet novus ignis in cereo. Cereus vero novo lumine accenditur, ut designet doctrinam Christi novam quæ est in Novo Testamento, sive novam gratiam qua illustrata est nox singulariter Dominica, videlicet Christi resurrectio nem. CAP. XXIV. Quare tituli Lectionum kac die taceantur. In principiis Lectionum tituli tacentur ne catechumenis de gentilitate venientibus, auctorum vel librorum Hebræorum nominibus auditis, Lectioues vilescant; semper enim inter Judæos et gentiles quasi naturale odium fuit. CAP. XXV. Quare tripliciter litaniæ fiant. Litaniæ quæ fiunt circa baptisterii consecrationem tumulum ut eum ungerent, sicut refert Evangelium, sive propter cæcitatem cordis earum ignorantium resurrectionem. CAP. XXXI. Quare in eadem missa ‹ Agnus Dei › non cantelur. sunt intercessiones sanctorum pro renascentibus; A lium, quia mulieres occulte sine lumine ibant ad ante et post aguntur, quia sicut legitur in Apocalypsi: Iris erat in circuitu sedis Dei (Apoc. iv). Quod sic Beda exponit: Sedes Dei in Ecclesia est; Iris autem, quæ post diluvium facta est ut esset indicium propitiationis, intercessionem sanctorum designal. Aguntur autem antiphonæ septenæ ante baptismum, ut Spiritus sanctus, cujus est gratia septiformis veniat in aquam baptismatis. Quinæ aguntur dum baptizantur catechumeni, ut Deus dignetur quinque sensus eorum custodire ne illecebris sæcularibus capiantur Ternæ post baptismum, ut fidem sanctæ Trinitatis, quam professi sunt, toto corde, mente, totis viribus custodiant. tola CAP. XXVI. Quod parvuli in fide Ecclesiæ salvantur. In eadem nocte non cantatur Agnus Dei propter incredulitatem illarum mulierum commemorandum, quia quem non credebant esse Deum, nec credebant posse tollere peccata mundi. Presbyter tamen suum interim peragit officium, quia mulieribus et ipsis discipulis de resurrectione dubitantibus Christus et resurrexit et manifestum se fecit. CAP. XXXII. De officio sancti Pascha. Si ejus ætatis fuerint qui baptizentur ut rationis B rum præsentat se Christus ex resurrectione Patri usum habeant et loqui sciant, ipse fidem suam profiteri debent, et in fide propria salvantur; si autem parvuli fuerint, in fide et confessione offerentium eos ad baptismum sive in fide generali Ecclesiæ salvari creduntur, sicut et Syrophenissæ mulieris filia in fide et humili confessione matris legitur a dæmonio liberata dicente Domino: O mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis (Mar. vii). Et sanata est, ut ait Matthæus, filia ejus ex illa hora (Matth. xv). CAP. XXVII. Quare paschalis hebdomada in albis celebretur. A Sabbato isto usque ad sequens Sabbatum per octo scilicet dies portantur albæ vestes, ut ostendatur qualia corpora recepturi sumus in octava C resurrectionis, et quales esse debeamus in Novo Testamento. Sicut enim septem dies pertinent ad Vetus Testamentum, propter Sabbatum, ita octo ad Novum propter octavum diem resurrectionis. Unde Salomon: Da partes septem necnon et octo (Eccle. x1). Jam enim docebat populum suum ut non semper inhæreret Veteri Testamento, sed transiret aliqu do ad Novum. CAP. XXVIII. Quare Introitus non cantatur ad missam Sabbato sancto. suo in Ecclesia sua dicens: Resurrexi et adhuc te- Ab octavis Pentecostes usque ad Septuagesimam in Dominicis et festis diebus Responsorium et Alleluia actionem eorum et lætitiam sive laudem sive gratiarum actiones significant qui perseverant in sanctitate, quam in baptismo receperunt. Ita enim in spe jam habent regnum futurum ut inter laboriosa opera Deo gratias agant. Sive ut alii dicunt, per Responsorium activam intelligimus per Alleluia contemplativam. Instruendi sunt homines de bonis activæ, quæ sunt eleemosyna, lectio, visitatio infirmorum, et hujusmodi. Instruendi sunt etiam de Introitus non cantatur ad missam die hac, quia Lectiones et cetera quæ præmissa sunt locum tenent Introitus, imc plus suut quam Introitus. Gloria in excelsis Deo (Luc. 11) cantatur propter gaudium resurrectionis Dominicæ. Notandum quod omnia D bonis contemplativis, quæ suut consideratio æter usque ad Evangelium ad neophytos pertinent. In Oratione dicit sacerdos : Conserva in nova familiæ tua progenie Spiritum quem dedisti. Epistola: Sic consurrexistis cum Christo, quæ sursum sunt quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens (Coloss. 111). CAP. XXIX. Quare post Alleluia cantetur Tractus. In eadem missa prius cantatur Alleluia pro gaudio Dominicæ resurrectionis in qua nobis resurgendi spes data est. Sed quia nostra resurrectio, quam habemus in spe, longe est adhuc in re, et ad eam per difficultates tendendum est, sequitur tractus. CAP. XXX. Quare ante Evangelium cerei non fe rantur. In ipsa nocte non defertur lumem ante Evange norum, laus Dei. In illis autem diebus, qui sunt a Sabbato paschali usque ad octavas Pentecostes, non canitur Responsorium quia tempus illud nostram præfigurat resurrectionem, quando omnes erunt docibiles Dei, et omnia activæ vitæ opera cessabunt; sed tantum Alleluia cantabitur, id est lætitia animarum de percepta immortalitate et receptione corporum agetur. Eamdem lætitiam numerus quinquagenarius significat, qui apud Hebræos Jubileus appellatur. CAP. XXXIV. Quare in diebus jejunii ‹ Alleluia › non cantelur ad missam. Dies pœnitentiales et vigilia apostolorum et cæteræ in quibus confiteri peccata et humiliari et je junare debemus ut ad gaudium quod in sequenti A CAP. XXXVI. De officio missarum infra hebdomadam solemnitate celebratur pervenire mereamur, sine Alleluia transfiguntur quia non est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. xv). CAP. XXXV. Quare in vigilia Pentecostes baptismus celebretur. B In vigilia Pentecostes celebratur baptismus eo quod Dominus ascensurus in cœlum promisit discipulis suis dicens: Baptizamini Spiritu sancto non post multos hos dies (Act. 1), scilicet post decem; quod et factum est. Hac de causa celebrat Ecclesia baptismum decima die post ascensionem, ut cathecumeni nostri baptizentur Spiritu sancto, sicut et ipsi apostoli. Incipiunt autem dies Pentecostes ab ipso die Paschæ, et terminantur die quinquagesimo, qui vulgo dies Pentecostes appellatur. Unde ipso die canitur Antiphona ad Vesperas : Hodie completi sunt dies Pentecostes, Alleluia, etc. In hujus diei vigilia propter catechumenos Lectiones quatuor leguntur. Prima ad historiam pertinet, proponens ad exemplum obedientiam Abrahæ. Secunda Lectio est : Scripsit Moyses canticum. De quo autem cantico hic dicat, cantor illico demonstrat, scilicet Attende, cœlum. Tam Lectio quam canticum allegorice de Christo et Ecclesia exponendum est. Tertia Lectio moralis, in qua septem dona Spiritus sancti faciunt de obedientibus virum unum de quo dicebat Paulus : Donec occurramus omnes in virum perfectum (Ephes. Iv). Quarta Lectio anagogen sapit, quæ ad cœlestia tantum invitat. Ecce quatuor pedes mensæ Domini ad quam catechumeni vocantur. De lætaniis circa C baptismum dictum est supra. Alleluia cantatur pro gaudio emundationis quam neophyti recipiunt in baptismo. Sed quia plena emundatio, a pœna videlicet et culpa ad quam per hanc tenditur, longe est, et non nisi per difficultates nimias ad eam pervenietur, sequitur Tractus. Pentecostes. Quid in tota septimana quæ die Pentecostes incipit agere debeamus Beda in Homilia sua manifestat dicens: Verum hoc quoque quod nos statim peracta die quinquagesima non genua ad orandum curvamus, sed et illa; adhuc septimana stantes Domino supplicamus, et quamvis intermissa repetamus jejunia, tamen alleluia quotidie personamus; nemo absque discretione apta et congrua ratione mysterii putet actitari. Quia enim Spiritus sancti septiformis est gratia, jure solemnitas adventus ejus per vii dies laude hymnorum debita simul et missarum celebratione recolitur. CAP. XXXVII. De officio missæ pro mortuis. In missa pro mortuis non cantatur Gloria in excelsis Deo (Luc. 11), nec alleluia suavitatem et lætitiam significantia, quia cantica lætitia de proximi transitu dolentibus non conveniunt. Ministri enim altaris sicut gaudere cum gaudentibus., ita flere debent cum flentibus (Rom. x11). Osculum non datur hic, quia ubi solemus dicere, Dona nobis pacem, in hoc officio quasi magis defunctorum quam nostri memores, dicimus: Dona eis requiem sempiternam. Summopere enim hic illis succurrere nitimur quos in hac vita nil amplius posse mereri cognoscimus. Anniversarius dies ideo repetitur pro defunctis, quia nescimus qualiter se habeant in alia vita. Unde sicut anniversarius sanctorum dies ad eorum honorem repetitur, sic anniversarius defunctorum dies ad memoriam reducitur ad ipsorum, si forte indigent, utilitatem. Triginta diebus continuis solet missa pro defunctis celebrari, ut quidquid in Decalogo legis deliquerunt, sanctæ Trinitatis miseratione deleatur. Denarius enim ternario multiplicatus tricenarium faci filiis Zebedæi petentibus ut unus sederet ad dexteram A speratur; in rege Judæorum, charitas, quæ est et alius ad sinistram dictum est: Potestis bibere amor B C D excellentior via, quae reges et sacerdotes facit. 15 tis nostris, sed ex misericordia sola datur. In nocte A tiori loco Ecclesiæ paratur altare, ut ascensuri his adversitas, quæ in veritate pro meritis redditur. In fine missæ pro defunctis eis optamus requiem, et in principio petimus: Requiem æternam dona eis, Domine, etc. Virtus missæ, crux Christi est, quæ sacramentuir altaris et omnia Ecclesiæ sacramenta consecrat et sanctificat. Septem ordines crucis sunt in ferie Canonis, quos Spiritus sanctus mira sapientia ordinavit. Primus ordo est a Te igitur usque ad Quam oblationem; secundus, a Quam oblationem usque ad Qui pridie; tertius, a Qui pridie usque ad Unde et memores; quartus, ab Unde et memores usque ad Per quem omnia; quintus, a Per quem omnia usque ad Per ipsum: sextus, a Per ipsum usque ad Pax Domini; septimus, a Pax Domini usque ad finem. In singulis ordinibus sunt causæ profunda et rationes quæ rationabiles movent quæstiones; quas Spiritus sanctus, cui vult, prout vult, claudit, cui vult aperit, sicut scriptum est: lluic ostiarius aperit (Joan. x). CAP. II. De primo ordine Canonis. B C In primo ordine canonis tria apponimus; pro tribus rogamus, et tria petimus, et ideo tres cruces facimus. Tria apponimus, panem, vinum et aquam. Quare auten. ista tria potius quam alia apponantur, oritur questio. Tripartita causa est. Prima causa est, quia inter omnia humanæ vitæ sustentandæ necessaria, hæc tria sunt mundiora et utiliora et magis necessaria; propterea potius debuerunt apponiquamı alia, et in id quod mundius est et utilius omnibus et super omnia ad vitam æternam capessendam magis necessarium, transferri et transformari, idest in corpus Christi et sanguinem.Secunda causa est quia in his res ipsa et virtus sacramenti intelligitur, sine qua ad hoc sacramentum indigne acceditur, et ad judicium non ad salutem sumitur. In aqua enim intelligitur fides quæ latet et nutritur in aquis baptismi. In vino quod ascendit et lætificat, intelligitur spes. In pane qui confirmat, intelligitur charitas. Vel in pane qui corroborat Pater intelligitur, qui est omnis omnium fortitudo. In vino quod lætificat, Filius qui est gaudium nostrum, quod nemo tollet a nobis. In aqua, quæ mundat et lavat, Spiritus sanclus, sicut scriptum est : Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis D vestris (Ezech. xxxvi). Et iterum: Flumina de ventre ejus fluent aquæ vivæ. Hoc autem dicebat de Spiritu quem accepturi erant credentes in eum (Joan. vii). Vel in aqua intelligitur munditia castitatis; in pane, fortitudo et opera pietatis; in vino, quod ascendit et accendit, rectitudo intentionis, quæ ad terrena non inclinatur, sed ad cœlestia erigitur. Hæc tria accedentibus ad altaria ita necessaria sunt, ut sine eis cum salute nemo possit accedere. Unde Dominus in Evangelio: Introeuntibus vobis in civitatem occurret vobis homo amphoram aquæ bajulans; sequimini eum et dicite domino domus; ubi facio pascha cum discipulis meis? Et ipse ostendet vobis cœnaculum grande stratum, et ibi parate (Luc. xx11). Ideo ergo in eminen gradibus et ascensionibus virtutum studeant seipsos præparare et probare. Unde Apostolus: Probet autem seipsum homo, etc. (I Cor. x1.) In cœnaculo altitudo, in grandi latitudo, in strato aptitudo, quia aptatum et mundatum erat. In strato ergo, munditia castitatis; in grandi, latitudo et opera pietatis; in cœnaculo, rectitudo intentionis. Unde in quarto ordine antequam dicamus, panem sanctum vitæ æternæ, el calicem salutis perpetuæ, necessario prius offerimus hostiam puram, hostiam sanctam, hostiam immaculatam. Sed de his in consequentibus dicendum est. Tertia causa, quare scilicet prædicta tria apponamus, panem, vinum et aquam, est quia in figura hujus sacramenti omnis patriarcharum benedictio in his constabat. Unde Abraham cum in figura hujus mysterii Melchisedech et panem et vinum obtulisset, a majore benedictionem accepit, et benedictus Deo excelso dictus est. Qua benedictione postea Isaac filium ditavit. Isaac etiam filio suo Jacob hæc eadem bona prophetali eloquio imploravit dicens: Det tibi Deus de rore cœli et de pinguedine terræ abundantium frumenti, vini et olei, etc. (Gen. xxvII.) Rursus cum Esau conquerens de Jacob Aeret : Frumento, inquit, et vino stabilivi eum ; et tibi post hæc, fili mi, ultra quid faciam? (Ibid.) Quasi diceret : Firmavi eum frumento corporis, et vino sanguinis Christi. Idem per oleum quod per aquam intelligitur. CAP. III. De tribus pro quibus oramus, el quæ pelimus. Pro tribus rogamus: primo scilicet generaliter pro omnibus; secundo, pro familiaribus nostris absentibus; tertio, pro circumstantibus. Generaliter pro omnibus, ubi dicimus : In primis quæ tibi offerimus pro Ecclesia tua sancta Catholica, etc. Pro familiaribus nostris absentibus, ubi dicimus : Memento, Domine, famulorum famularumque tuarum. Pro circumstantibus, ubi dicimus: Et omnium circumstantium. Tria petimus Primo scilicet, ut dies nostri disponentur in pace; secundo, ut eruamur ab æterna damnatione; tertio, ut mereamur numerari in Dominico grege. Quæ omnia habemus ibi ubi dicimus : Diesque nostros in tua pace disponas, atque ab æterna damnatione nos eripi, et in electorum tuorum jubeas grege numerari. Quia ergo tria exponimus et pro tribus rogamus et tria petimus, propterea tres cruces facimus, scilicet ut per virtutem crucis primo quæ apposita sunt benedicantur; secundo, ii pro quibus apponuntur; tertio, ut quod petimus impetremus. Soluta est ergo secunda quæstio qua posset fieri, scilicet quare tres cruces in hoc ordine fiant, quando dicimus: Hæc dona, hæc munera, hæc sancta sacrificia illibata. Hæc dona scilicet nature; hæc munera, scilicet devotionis nostræ, hæc sancta sacrificia illibata majestati divinæ, ut hæc dona referantur ad naturam, hæc munera, ad gratiam, hæc sacrificia, ad incorruptionis gloriam. |