vis de coelo in terram veniret propter hominum deftinationem, tamen non eo amplius terreftris erat nec e terra loquens, fed coeleftia aperuit myfteria (= fecreta), quae viderat et audiverat apud patrem. Haec igitur indicabantur a Iohanne non eo folum confilio, ut domini magnificentiam

maieftatem) nuntiaret, fed ad diffamandam et vituperandam impiam (= abominabilem) contentionem Sabellii et Marcelli, qui unum conati funt dicere patrem et filium, fed aliud (aliter) fanctus fpiritus

V.

omnem apud patrem honorem, ad omne opus unum mandatum exfpectat; fed quod (alterum) quidem diligentem, alterum vero dilectum, alterum monftrantem (opera), alterum vero imitantem eius opera (dicit), id vero indicavit fciens futurorum errorem, ut difcerent inde duas perfonas patris et filii profiteri neque (inter fe) rixarentur: eoque confilio, claro ufus verbo, dixit,Sicut enim pater fuscitat mortuos et vivificat, fic et filius, quos vult, vivificat', ut fua (= propria) voluntate et fua virtute, imitans eum qui prius vivificavit mortuos, promittens (fefe vivificaturum mortuos) incredulorum pugnacitatem disputando obiurgaret,Neque enim pater iudicat quemquam, fed judicium omne dedit (= tradidit) filioʻ.

Si igitur unus et idem effet fecundum Sabellii argumentum, diverfis fignificatus nominibus, quomodo iudicare et non iudicare idem poffet? non enim folum nominum immutatio duarum perfonarum diverfitatem demonftrat, fed multo magis operis documentum (= demonftratio, demonftrat) alterum nempe neminem iudicare, fed tradidiffe filio iudicii poteftatem atque hic accipit a(pud) patre (m) (illum) honorem et omne iudicium fecundum illius voluntatem exercet, ut omnes honorificent filium, ficut honorificant patrem.

Debemus ergo omnes nos in tali et tam perfpicua declaratione deo non genito tribuere honorem et unigenito filio dei, deo exiftenti; itaque credentes honorem iam utrique habeamus tradamus) iuxta = fecundum) dignitatem; nam hoc dictum,Ut omnes honorificent filium, ficut honorificant patrem', non aequalem, fed fimilem honorem ut tribuamus nos docet. Et ipfe Salvator pro difcipulis orans ad patrem dixit,Ut ames

25 láifeith. Jah filba Nasjands bi fipônjans bidjands du attin kvath ,Ei frijôs ïns, fvafvê frijôs mik*: ni ïbnaleika frijathva, ak galeika thaírh thata ustáikneith. thammuh famin h*.

*

VI.

nands, unsvikunthôzei varth bi náuthái jái

nis infahts, fvê filba is kvithith,Jáins fkal vahsjan, ïth ik minznan*; ïn thizei nu du leitilái hveilái galáubjan(dans)* Iohanne háusjan thuhtêdun, ïth afar ni filu ufarmáudein(ái) thô bi ïna at5 gêbun*: eithan vaila ïns máudeith kvithands,Jáins vas lukarn brinnandô jah liuhtjandô; ïth jus vildêduth fvignjan du hveilái ïn liuhada is.* Aththan ik haba veitvôditha máizein thamma Ïôhan nê: thô áuk vaurftva, thôei atgaf mis atta ei ik táujáu thô, thô vaúrftva, thôei ïk táuja, veitvôdjand bi mik, thatei atta mik fandida.'* Jáins 10 áuk manniskáim vaúrdam veitvôdjands tveifljan thuhtu*, funjeins vifands, tháim unkunnandam mahta; ïth attins thaírh meina vaúrstva veitvôdei(ns) all ufar infaht mannifkôdáus Ïôhannês unandfök ïzvis undrêdan mag kunthi; untê hvarjatôh vaúrdê at mannam in funjái* maht ïft antharleikein ïnmáidjan, ïth thô veihôna vaúrstva unand15 fakana vifandôna, gafvikunthjandôna this vaúrkjandins dôm, baírhtaba gabandvand[ôna], thatei fram attin infandiths vas us himina. ïnuh this kvithith,Jah faei fandida mik atta, fah veitvôdeith bi mik".* Aththan miffaleiks jah in miffaleikáim mêlam attins bi ïna* varth veitvôdeins, fuman thaírh praúfêtê vaúrda, fumanuh than thairh 20 ftibna us himina, fumanuh than thaírh táiknins, ïth ïn thizei tháim fva vaúrthanam hardizô thizê(i)* ungalaubjandanê varth hairtô, ïnuh this garaíhtaba anaáiáuk kvithands,Nih ftibna is hvanhun gaháufidêduth, nih fiun is gafehvuth* jah vaúrd is ni habáith vifandô în ïzvis, thandê thanei ïnfandida jáins, thammuh jus ni galáubeith';* 25 untê at tháim gahvaírbam frakunnan ni fkuld ift. Ith fumái jah stibna is gahaufidêdun, sumái(h) than ïs fiun fêhvun:,Audagái“ áuk than kvath,thái hráinjahairtans, untê thái guth gafaíhvand. Jah ju thathrô fvê vadi thaírh

eos, ficut amas me':, non aequalem amorem, fed fimilem per id fignificat. Eoque (modo?)

VI.

minus perfpicua fiebat neceffario illius indicatio, ut ipfe is dicit,Illum oportet crefcere, fed me minui'; quapropter quidem ad breve tempus credentibus Iohannem audire placuit, fed poft non multum (= paulo poft) oblitui eius partes tradiderunt; itaque bene eos monet dicens,Ille erat lucerna ardens et lúcens, vos autem voluiftis exultare (= gaudere) ad horam (= tempus) in luce eius. Ego autem habeo teftimonium maius Iohanne : opera enim, quae dedit mihi pater, ut (ego) perficiam ea, ipfa (= haec) opera, quae ego facio, teftimonium perhibent de me, quia pater mifit me'. Ille enim humanis verbis teftans dubium reddere (= perturbare) fenfum (= confcientiam), quamquam verus exiftens, imperitis poterat; at patris per mea opera teftimonium omnem fupra declarationem humanitatis Iohannis irrefutabilem vobis praebere poteft cognitionem; quia omne verbum apud homines invita eius veritate poteft diverfitate immutari, fed fancta opera irrefutabilia exiftentia, (quippe) manifeftantia operantis (= perficientis) iudicium, aperte fignificant, a patre miffum effe (eum) de coelo; quapropter dicit,Et qui mifit me pater, ipfe (= is) teftimonium perhibet de me'. At varie et variis temporibus patris de eo fiebat teftimonium, modo per prophetarum verba, modo (vero) per vocem de coelo, modo (que) per figna; fed quia his ita factis durius eorum incredulorum fiebat cor, propterea recte addidit dicens: Neque vocem eius unquam audiftis neque fpeciem eius vidiftis; et verbum eius non habetis manens in vobis; quia, quem mifit ille, huic vos non creditis'; nam apud morigeros contemni non debet; fed alii etiam vocem eius audierunt, alii (quidem) eius fpeciem viderunt:,beati, enimvero dixit, mundo (=puri) corde, quoniam ipfi deum videbunt'. Et modo ficut pignus per

c

VII.

ni áinahun kunnandins fráujins maht jah andthaggkjandins fik is valdufneis*, nih Stáins, ak jah Andráias, faei kvath: ‚Ïft magula áins hêr, faei habáith fimf* hláibans barizeinans jah tvans fifkans;* analeikô fvê Filippus gafakada, ni vaíht mikilis 5 hugjands nih vaírthidôs laífareis andthaggkjands; thaírh thôei usbar kvithands,Akei thata hva ïst du sva managáim?' Ïth fráuja andtilônds ïzê niuklahein kvath:,Vaúrkeith thans mans anakumbjan'.* ïth eis at háuja managamma vifandin in thamma stada thô filusna anakumbjan gatavidêdun, fif thufundjôs vaírê ïnuh kvinôns jah 10 barna',* fvê at mikilamma nahtamata anakumbjandans, at ni vifand(e)in aljái vaíhtái ufar thans fimf hláibans jah tvans fifkans. thanzei nimands jah aviliudônds gathiuthida* jah sva managái ganôhjands ïns vailaviznái ni thatáinei ganaúhan thaúrfstáis ïm fragaf, ak filáus máizô: afar thata* matjan fò managei* bigitan vas 15 thizê[i] hláibê tvalif* táinjôns fullôs*, thatei aflifnôda.,famaleikoh than jah thizê fifkê, fva filu fvê vildêdun.** Nih than ana tháim hláibam áináim feináizôs mahtáis filufna ustáiknida, ak jah ïn tháim fiskam. sva filu áuk svê ganáuthida* ïzê vaírthan, svaei áinhvarjammê(h), fva filu fvê vilda, andniman is gatavida, jah ni ïn vaihtái 20 yaninaffu thizái filufnái vaírthan gatavida, akei naúh us thamma filu máis fipônjans fullafahida jah antharans gamáudida gáumjan, thatei is vas fa fama, faei ïn áuthidái fidvôr tiguns* jêrê attans ïzê fôdida.,Thanuh, bithê fadái vaúrthun, kvath fiponjam feináim ,Galifith thôs aflifnandeins dráufnôs,* ei vaihtái ni frakviftnái.** 25 Thanuh galêfun jah gafullidêdun tvalif* táinjons gabrukô us tháim fimf* hláibam barizeinam jah tváim* fifkam*, thatei aflifnôda at tháim (matjandam)

VIII.

ni áins*hun uslagida ana ïna handuns**, at veihái áuk is mahtái unanasiuniba unfêlein ïzê naúh disskáidandein* jah ni usláubjandein faúr mêl fik gahaban. Galithun than thái andbahtôs du tháim aúhumiftam gudjam jah Fareifáium. tharuh kvêthun du 5 im jáinái* Duhvê ni attaúhuth ina?* Andhôfun than thái andbah

VII.

nullam domini fcientis virtutem (vim) et recordantis eius potentiam; nec Petrus, fed etiam Andreas, qui dixit: ,Eft puer unus hic, qui habet quinque panes hordeaceos et duos pifces'; fimiliter ac Philippus vituperatus eft, nihil fublime cogitans nec dignitatem (= facultatem) magiftri recordans, quapropter exclamavit dicens,Sed haec, quid funt inter tantos?" Dominus autem auxilians (= defcendens ad) eorum pufillanimitatem dixit ,Facite homines discumbere: ii autem, quum foenum (= gramen) multum effet in eo loco, multitudinem accumbere iufferunt, quinque millia virorum, exceptis mulieribus et parvulis.' uti ad magnam coenam accubuerunt, quum nihil aliud effet praeter (illos) quinque panes et duos pifces; quos accipiens et gratias agens benedixit et tantillo fatians (= fatisfaciens) eos (=eis) victu non folum fufficientiam neceffitatis iis praebuit, fed multo plus : quum comediffent (= manducaffent coenati effent) multitudo inventa eft ex (illis) panibus, duodecim fportae plenae, quae fupererat. Similiter (Pariter) et ex pifcibus, quantum volebant. Neque igitur in panibus folis fuae virtutis amplitudinem (= abundantiam) oftendit, fed etiam in pifcibus. quantum enim neceffe erat fieri (= parari), ita ut unusquisque quantum vellet acciperet, ille fecit, nec ullius rei inopia (= detrimentum) (huic) multitudini ut effet perfecit. fed etiam inde multo magis difcipulis fatisfecit et alios monuit animadvertere illum fuiffe eundem, qui in folitudine quadraginta annos patres eorum nutriviffet. Ut autem impleti (=faturi facti) funt, dixit difcipulis fuis,Colligite, quae fuperaverunt (= relicta) fragmenta, ne pereant (= ne quid pereat). Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum ex quinque (illis) panibus hordeaceis et duobus pifcibus, quae fuperfuerunt his (, qui manducaverant).

VIII.

fed nemo mifit (= iniecit) fuper eum manus'; quia fancta enim eius virtus invifibiliter pravitatem eorum adhuc differebat (= discernebat) nec permittebat ante tempus fe capere. Venerunt ergo ministri ad pontifices fummos et Pharifaeos, et dixerunt eis illi,Quare non adduxiftis illum? Refponderunt autem miniftri dicentes, nunquam (fic) locutus eft homo,